Tác động của các nhóm lợi ích đến việc ban hành chính sách

Nhóm lợi ích tồn tại là một khách quan ở tất cả các nước. Nhưngtác động của nó tới việc ban hành các chính sách ở các nước không hoàn toàn giống nhau. Ở các nước phát triển nhóm lợi ích có thể phát huy vai trò to lớn trong việc giúp chính phủ ban hành chính sách phát triển đất nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của các nhóm lợi ích đến việc ban hành chính sáchTạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(85) - 2014TÁC ĐỘNG CỦA CÁC NHÓM LỢI ÍCHĐẾN VIỆC BAN HÀNH CHÍNH SÁCHNGUYỄN HỮU ĐỄ *Tóm tắt: Nhóm lợi ích tồn tại là một khách quan ở tất cả các nước. Nhưngtác động của nó tới việc ban hành các chính sách ở các nước không hoàn toàngiống nhau. Ở các nước phát triển nhóm lợi ích có thể phát huy vai trò to lớntrong việc giúp chính phủ ban hành chính sách phát triển đất nước. Tuy vậy,ngay cả ở các nước này nhiều nhóm lợi ích vẫn có những tác động tiêu cực. Bàiviết phân tích những tác động tích cực và tiêu cực của nhóm lợi ích đối vớiviệc ban hành chính sách.Từ khóa: Lợi ích nhóm; nhóm lợi ích; tác động; chính sách.1. Mở đầuHiện nay, ở nước ta lợi ích nhóm(hiểu theo nghĩa tiêu cực) là một trongba cản trở lớn nhất đến việc tái cấu trúcnền kinh tế. Nhưng về lâu dài chúng takhông chỉ cần loại bỏ lợi ích nhóm tiêucực, mà còn cần phải tạo điều kiện đểhình thành nên những nhóm lợi íchchính đáng và ban hành hệ thống điềuluật làm cho các nhóm lợi ích này pháthuy vai trò tích cực đối với sự ra đời củacác chính sách mới, nhằm thúc đẩy đấtnước phát triển. Vì vậy, cần luận giải vàchỉ ra những tác động tích cực và tiêucực của nhóm lợi ích đối với việc banhành chính sách của nhà nước.2. Khái niệm nhóm lợi íchỞ nước ngoài và ở nước ta hiện naykhi nói về nhóm lợi ích, người ta cơ bảnđều thống nhất rằng, nhóm lợi ích là tậphợp một cách tự phát hoặc tự giác mộtcách tự nguyện những người có cùngmục đích, có chung lợi ích. Hoạt độngchủ yếu của các nhóm lợi ích là tìm cách10tác động lên chính quyền hoặc khai thácsự đa nghĩa hoặc thiếu hoàn chỉnh trongmột số điều khoản luật vì ích củanhóm(1). Nói đến nhóm lợi ích trước tiênlà nói đến một nhóm người hoặc một tổchức đoàn thể; họ có chung lợi ích vàbằng nhiều hình thức tác động đến nhànước với mong muốn ảnh hưởng tớiviệc ban hành chính sách nhằm đem lạilợi ích cho nhóm mình. Nhưng nếu tiếpcận lợi ích theo nghĩa là động lực của sựphát triển xã hội thì lợi ích trong xã hộiđược chia theo 3 hình thức cơ bản là: lợiích công (lợi ích xã hội), lợi ích tập thể(còn được gọi là lợi ích nhóm của cácPhó giáo sư, tiến sĩ, Viện Triết học, Viện Hànlâm Khoa học xã hội Việt Nam.(1)Maira Martini (2012), Influence of interest groupson policy - making, www.u4.no/publications.p.1; Khánh Nguyên (2014), Hội thảo: Thực trạng,xu hướng và giải pháp phòng chống “lợi íchnhóm” ở nước ta hiện nay. Tạp chí Cộng sảnđiện tử, số 10; PGS.TS, Lê Quốc Lý (Chủ biên)(2014), Lợi ích nhóm. Thực trạng và giải pháp,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.(*)Tác động của các nhóm lợi ích đến việc ban hành chính sáchđoàn thể, công ty, ngành nghề, hiệphội,...) và lợi ích cá nhân. Trên thực tếkhông phải ba loại lợi ích này lúc nàocũng có được sự thống nhất hài hòa,nhất là trong nền kinh tế thị trường. Chỉkhi nào có sự thống nhất về lợi ích giữaba loại lợi ích này thì lúc đó lợi ích mớitrở thành động lực cho sự phát triển xãhội. Như vậy lợi ích có thể tích cực hoặctiêu cực đối với sự phát triển xã hội. Lợiích nhóm có thể đóng vai trò quan trọngtrong cả sự tăng trưởng về kinh tế cũngnhư sự tiến bộ về xã hội. Vì nó bao hàmtrong nó cả lợi ích cá nhân và lợi ích xãhội. Đây là cách tiếp cận xem xét lợi íchtrên phương thức hoạt động sản xuấtkinh doanh của mỗi nhóm dựa trên cơsở sở hữu tư liệu sản xuất và trênphương diện phân phối của cải trong xãhội. Trên phương diện này nhà nướcluôn đóng vai trò quan trọng trong việcđiều chỉnh các lợi ích sao cho có sựthống nhất hài hòa giữa các lợi ích làmcho lợi ích có sự tác động tích cực đốivới sự phát triển của xã hội. Nhưng ởđây chúng ta nói đến nhóm lợi ích trongsự tác động tích cực và tiêu cực đến việchoạch định và ban hành những chínhsách phát triển đất nước của chính phủ.Tức là chúng ta chú ý đến phương thứcđạt được lợi ích giữa các nhóm với nhauvà với lợi ích chung của cộng đồng vàcủa cả xã hội. Nhóm lợi ích ở đây lànhóm hoạt động có tổ chức tác động đếnchính phủ nhằm bảo vệ hoặc đạt đượcnhững chính sách đem lại lợi ích chonhóm mình. Từ đó có thể thấy bản chấtcủa của các nhóm lợi ích là bằng mọibiện pháp tác động đến chính phủ nhằmđạt được những lợi ích tối đa. Các nhómlợi ích vận động chính phủ ra nhữngchính sách theo hướng họ được hưởnglợi nhiều nhất từ những chính sách này.Sở dĩ họ làm được điều này là nhờ sứcmạnh tài chính, nhờ ở lá phiếu ủng hộcủa nhóm cho các ứng cử viên và thậmchí cung cấp cả tài chính cho nhữngcuộc vận động tranh cử vào các chức vụkhác nhau trong chính phủ. Chính trêncơ sở này mà họ có mối quan hệ thânhữu với các chính khách trong chínhphủ và lấy đó làm cơ sở thuận lợi, thậmchí gây cả áp lực để thực hiện mục tiêulợi ích đã đặt ra của nhóm mình.3. Nhóm lợi ích tích cực và nhómlợi ích tiêu cựcSự tồn tại của các nhóm lợi ích làkhách quan và luôn tồn tại trong đờisống xã hội. Các thành viên trong nhómgắn bó với nhau, cù ...