Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài, chất lượng thể chế và chất lượng lao động đến kim ngạch xuất khẩu các tỉnh thành Việt Nam

Bài viết nghiên cứu tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài, chất lượng thể chế và chất lượng lao động đến hiệu quả xuất khẩu của các tỉnh, thành phố ở Việt Nam. Nghiên cứu sử dụng kỹ thuật phân tích dữ liệu bảng tĩnh thông qua đánh giá và lựa chọn các ước tính phù hợp nhất từ các mô hình Pooled OLS, FEM, REM và GLS. Dữ liệu sử dụng trong nghiên cứu là dữ liệu thứ cấp của 63 tỉnh, thành phố trong giai đoạn 2017-2022.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài, chất lượng thể chế và chất lượng lao động đến kim ngạch xuất khẩu các tỉnh thành Việt Nam PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG CÁC VẤN ĐỀ KINH TẾ VÀ XÃ HỘI TRONG MÔI TRƯỜNG SỐ LẦN THỨ 3 TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI, CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ VÀ CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG ĐẾN KIM NGẠCH XUẤT KHẨU CÁC TỈNH THÀNH VIỆT NAM Nguyễn Thị Thanh, Phạm Thị Thu Trang Trường Đại học Thương mại Email: thanh.nt@tmu.edu.vn, trangptt.1010@gmail.com Tóm tắt: Bài viết nghiên cứu tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài, chất lượng thểchế và chất lượng lao động đến hiệu quả xuất khẩu của các tỉnh, thành phố ở Việt Nam. Nghiêncứu sử dụng kỹ thuật phân tích dữ liệu bảng tĩnh thông qua đánh giá và lựa chọn các ước tínhphù hợp nhất từ các mô hình Pooled OLS, FEM, REM và GLS. Dữ liệu sử dụng trong nghiêncứu là dữ liệu thứ cấp của 63 tỉnh, thành phố trong giai đoạn 2017-2022. Kết quả nghiên cứucho thấy chất lượng lao động ảnh hưởng mạnh nhất tới hiệu quả xuất khẩu, tiếp theo là chấtlượng thể chế và đầu tư trực tiếp nước ngoài. Chất lượng lao động được biểu thị bằng tỷ lệ laođộng đã qua đào tạo có hệ số lớn nhất (19,25), tiếp theo là chất lượng thể chế kinh tế được biểuthị bằng chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI (18,72), rồi đến đầu tư trực tiếp nước ngoàiFDI (0,64). Điều này hàm ý rằng đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực, cải thiện môi trườngkinh doanh, thu hút và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư trực tiếp nước ngoài là rất quan trọngđể thúc đẩy xuất khẩu ở Việt Nam. Từ khóa: đầu tư trực tiếp nước ngoài; hiệu quả xuất khẩu; chỉ số năng lực cạnh tranh cấptỉnh; chất lượng lao động, chất lượng thể chế 1. Giới thiệu Sau công cuộc Đổi mới năm 1986, Việt Nam chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tậptrung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Đây được coi là bước ngoặt lớncủa đất nước, chứng kiến sự chuyển biến tích cực về nhiều mặt, trong đó có sự tăng trưởng kinhtế vượt bậc. Trong công cuộc đổi mới, Chính phủ Việt Nam thông qua Luật đầu tư nước ngoàivà mở cửa hầu hết các lĩnh vực kinh tế cho các nhà đầu tư nước ngoài vào năm 1987. Tận dụngnguồn lao động giá rẻ và cải thiện môi trường pháp lý, nhà nước Việt Nam đã dần thu hút nhiềunhà đầu tư nước ngoài. Trong giai đoạn từ 1988-1990, tổng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đã đạt1,8 tỷ USD với 213 dự án được cấp phép (MOF, 2019). Quá trình mở cửa ngày càng diễn ra mạnh mẽ sau khi Việt Nam tham gia vào các tổ chứckinh tế khu vực và quốc tế như ASEAN năm 1995, Tổ chức Thương Mại Thế giới WTO năm2007, cũng như ký kết 16 hiệp định thương mại FTA tính đến 8/2023 (TTWTO, 2023). Báocáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, đến cuối năm 2022, vốn FDI đăng ký lũy kế của ViệtNam đạt gần 81 tỷ USD, với khoảng 9.500 dự án. Đây là mức tăng gấp 45 lần cả về vốn FDIvà số lượng dự án so với đầu những năm 1990. Một khía cạnh thành công nữa của quá trình “Đổi Mới” là việc thực hiện cơ chế địnhhướng xuất khẩu, thông qua nhiều công cụ chính sách như thành lập khu chế xuất, gỡ bỏ cácrào cản thương mại và đầu tư, giảm vai trò của nhà nước trong kinh tế thị trường và khuyến 40 PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG CÁC VẤN ĐỀ KINH TẾ VÀ XÃ HỘI TRONG MÔI TRƯỜNG SỐ LẦN THỨ 3khích phát triển khu vực tư nhân, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và thể chế cho nền kinh tế thịtrường, phát triển cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và năng lực đổi mới để hỗ trợ các ngành địnhhướng xuất khẩu như dệt may, da giày, điện tử, nội thất và nông nghiệp. Cơ chế thị trường địnhhướng xuất khẩu đã mang lại những lợi ích đáng kể cho nền kinh tế Việt Nam như: tăng trưởngkinh tế cao và ổn định, bình quân 6,5%/năm từ 1986 đến 2019 và 2,9% vào năm 2020 bất chấpđại dịch Covid-19; xuất khẩu tăng nhanh và bền vững, từ 1,4 tỷ USD năm 1986 lên 281,5 tỷUSD năm 2020, đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu lớn thứ 22 trên thế giới; đa dạng hóavà nâng cấp cơ cấu xuất khẩu, từ các sản phẩm có giá trị gia tăng thấp, sử dụng nhiều lao độngsang các sản phẩm có giá trị gia tăng cao và sử dụng nhiều công nghệ, như điện thoại thôngminh, máy tính và máy móc (GSO, 2023). Bài viết này góp phần bổ sung vào cơ sở lý thuyết và thực tiễn về thương mại với trọngtâm là tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài, chất lượng thể chế và chất lượng lao động đếnhiệu quả xuất khẩu. Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu cấp tỉnh trong những năm gần đây (2017-2022), cho phép cung cấp tác động chi tiết cũng như đề xuất các chính sách ở cấp độ địa phương.Nghiên cứu các phương pháp phân tích dữ liệu bảng gồm OLS, FEM, REM và GLS, đã đượccác nghiên cứu trước áp dụng. Dữ liệu thứ cấp của 63 tỉnh, thành phố được thu thập từ cácnguồn đáng tin cậy ở Việt Nam bao gồm Tổng cục Thống kê (GSO), Bộ Thương mại và Côngnghiệp (MTI), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Bài viết này được tổ chức như sau: Phần 2 trình bày tổng quan nghiên cứu và các giảthuyết; Phần 3 giải thích phương pháp và dữ liệu được sử dụng trong nghiên cứu này; Phần 4tóm tắt và giải thích các kết quả nghiên cứu; cuối cùng, Phần 5 kết luận với một số hàm ý chínhsách. 2. Tổng quan nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu 2.1. Mối quan hệ giữa FDI và kim ngạch xuất khẩu Nhiều nghiên cứu trong nước và quốc tế đã chứng minh mối tương quan giữa đầu tư trựctiếp nước ngoài (FDI) và hiệu quả xuất khẩu. Ở Việt Nam, nghiên cứu của Nguyễn và Xing (2008) chỉ ra rằng FDI là một trong nhữngyếu tố chính thúc đẩy và tạo điều kiện mở rộng xuất khẩu của Việt Nam ra thị trường quốc tế,trong đó dòng vốn FDI tăng 1% sẽ khiến xuất khẩu của Việt Nam tăng 0,13%. Trong bối cảnhtương tự của Việt Nam, Do (2022) nghiên cứu tác đ ...