Tác động của siêu thị đối với nông dân sản xuất thực phẩm nông sản quy mô nhỏ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

Trong những năm qua, cùng với xu hướng của cả nước, các siêu thị trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã hình thành và phát triển mạnh mẽ, đem đến những lợi ích đối với người tiêu dùng trong việc có thêm lựa chọn sản phẩm với chất lượng tiêu chuẩn và dịch vụ tốt hơn. Đồng thời, cũng mang đến những cơ hội và thách thức không nhỏ đối với nông dân sản xuất nhỏ trên địa bàn tỉnh. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, bài viết phân tích những tác động của siêu thị đối với nông dân sản xuất nhỏ trên địa bàn tỉnh. Từ đó, đề xuất những định hướng giải pháp nhằm hỗ trợ nông dân tiếp cận thị trường sản phẩm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của siêu thị đối với nông dân sản xuất thực phẩm nông sản quy mô nhỏ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 18. 2014 TÁC ĐỘNG CỦA SIÊU THỊ ĐỐI VỚI NÔNG DÂN SẢN XUẤT THỰC PHẨM NÔNG SẢN QUY MÔ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA Ngô Chí Thành1; Nguyễn Thị Oanh2 TÓM TẮT Thanh Hóa là địa phương có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển các sản phẩm nông nghiệp đa dạng, cung cấp khối lượng lớn thực phẩm nông sản cho người tiêu dùng. Phần lớn hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa là những người sản xuất trên diện tích đất với quy mô nhỏ. Đây cũng là bộ phận thường gặp những khó khăn nhất định trong việc tiếp cận thị trường để tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Trong những năm qua, cùng với xu hướng của cả nước, các siêu thị trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã hình thành và phát triển mạnh mẽ, đem đến những lợi ích đối với người tiêu dùng trong việc có thêm lựa chọn sản phẩm với chất lượng tiêu chuẩn và dịch vụ tốt hơn. Đồng thời, cũng mang đến những cơ hội và thách thức không nhỏ đối với nông dân sản xuất nhỏ trên địa bàn tỉnh. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, bài báo phân tích những tác động của siêu thị đối với nông dân sản xuất nhỏ trên địa bàn tỉnh. Từ đó, đề xuất những định hướng giải pháp nhằm hỗ trợ nông dân tiếp cận thị trường sản phẩm. Từ khóa: Nông dân sản xuất nhỏ, siêu thị, thị trường thực phẩm, kinh tế Thanh Hóa. 1. GIỚI THIỆU Nông dân sản xuất quy mô nhỏ khó khăn trong tiếp cận thị trƣờng nói chung và thị trƣờng phân phối thực phẩm nông sản hiện đại nói riêng. Tiếp cận thị trƣờng là chìa khóa để nông dân sản xuất nhỏ nâng cao thu nhập cho cuộc sống (Senyolo et al., 2009). Trong hai thập kỷ qua, các siêu thị đã tăng lên nhanh chóng và tạo lên làn sóng phát triển siêu thị ở các nƣớc đang phát triển (Reardon et al., 2003). Cuộc cách mạng của siêu thị đã mang đến những lợi ích không nhỏ đối với ngƣời tiêu dùng trong việc có thêm sự lựa chọn sản phẩm, dịch vụ và tiêu dùng theo hƣớng văn minh hiện đại. Đồng thời, sự xuất hiện của siêu thị cũng mang đến những tác động không nhỏ đối với ngƣời sản xuất hàng hóa, đặc biệt là nông dân sản xuất nông sản thực phẩm với quy mô nhỏ. Sự thay đổi của xu hƣớng tiêu dùng và những yêu cầu khắt khe về chất lƣợng sản phẩm đã trực tiếp ảnh hƣởng đến khả năng tiếp cận thị trƣờng hiện đại và nâng cao thu nhập 1 TS. Giảng viên khoa KTQTKD, trường Đại học Hồng Đức 2 ThS. Giảng viên khoa KTQTKD, trường Đại học Hồng Đức 85  TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 18. 2014 của ngƣời nông dân sản xuất nhỏ. Đối với nƣớc ta, mặc dù hệ thống siêu thị đã hình thành và phát triển từ những năm 1993, nhƣng đến nay việc nâng cao số lƣợng sản phẩm đƣợc tiêu thụ qua kênh phân phối hiện đại này vẫn còn hạn chế so với kênh truyền thống (Ngô Chí Thành, 2013). Thanh Hóa là một tỉnh lớn về diện tích và dân số trong các đơn vị hành chính trực thuộc trung ƣơng. Trong những năm qua, hệ thống kênh phân phối hiện đại đã hình thành và phát triển trên địa bàn tỉnh cùng với xu hƣớng chung của đất nƣớc. Hệ thống phân phối hiện đại nói chung và các siêu thị nói riêng đã thực sự thay đổi bộ mặt hệ thống phân phối hàng hóa và mang đến nhiều lợi ích đối với ngƣời tiêu dùng trên địa bàn tỉnh. Về phía ngƣời sản xuất thực phẩm nông sản, là những sản phẩm thiết yếu của con ngƣời, sự chuyển đổi của hệ thống phân phối đã có những tác động không nhỏ đến việc định hƣớng sản xuất và tiếp cận thị trƣờng. Thanh Hóa là địa phƣơng có đông đảo bộ phận nông dân sản xuất thực phẩm nông sản với nhiều sản phẩm phong phú. Trong đó một bộ phận lớn là nông dân sản xuất trên quy mô nhỏ với diện tích nhỏ hơn 1ha (Tổng cục Thống kê, 2012). Nông dân sản xuất với quy mô nhỏ, manh mún cũng là thực trạng chung trong sản xuất nông nghiệp của nƣớc ta hiện nay (Vƣơng Đình Huệ, 2013). Để nông dân sản xuất nhỏ tiếp cận đƣợc hệ thống phân phối hiện đại, đòi hỏi các nhà nghiên cứu cũng nhƣ các nhà hoạch định chính sách cần phân tích đánh giá đúng tác động của sự phát triển của kênh hiện đại nói chung và các siêu thị nói riêng đối với nông dân sản xuất nhỏ, phát hiện các cơ hội và chỉ ra những thách thức để tìm giải pháp phát triển. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, bài báo phân tích các tác động của siêu thị đối với nông dân sản xuất nhỏ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa và đề xuất những định hƣớng cơ bản giúp nông dân tiếp cận thị trƣờng trong giai đoạn phát triển mới. Phƣơng pháp nghiên cứu của bài báo chủ yếu dựa trên phân tích số liệu thống kê và sử dụng tiếp cận lý thuyết cạnh tranh không hoàn hảo. Nội dung phân tích thực trạng về sự phát triển của siêu thị và tình hình sản xuất nông sản thực phẩm đƣợc dựa trên các nguồn số liệu tin cậy nhƣ niên giám thống kê (của địa phƣơng và cả nƣớc) và các bài báo trên các tạp chí uy tín trong và nƣớc ngoài. Các phân tích về cơ hội và thách thức của nông dân sản xuất nhỏ khi tiếp cận thị trƣờng đƣợc dựa trên lý thuyết cạnh tranh không hoàn hảo, nhƣ sự chuyển đổi và cạnh tranh trong hệ thống phân phối thực phẩm; yêu cầu về chất lƣợng tạo nên sự khác biệt sản phẩm và đặt ra những thách thức với ngƣời sản xuất thực phẩm; nông dân nhỏ và những rào cản gia nhập thị trƣờng nhƣ khả năng đàm phán hợp đồng, các phƣơng thức thu gom chuyên nghiệp khi cung cấp sản phẩm tới siêu thị. Từ những phân tích thực trạng, cơ hội và thách thức, các tác giả đề xuất một số định hƣớng hỗ trợ nông dân sản xuất nhỏ tiếp cận thị trƣờng. 86  TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 18. 2014 2. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA SIÊU THỊ TRÊN ĐỊA BÀN TÌNH THANH HÓA Số liệu của Tổng cục Thống kê về số siêu thị và trung tâm thƣơng mại trên địa bàn tỉnh đƣợc thể hiện ở Bảng 1. Có thể thấy, ng ...