Tác động của vốn hóa hợp đồng thuê hoạt động theo chuẩn mực kế toán quốc tế mới về thuê tài sản (IFRS 16) đến các công ty niêm yết tại Việt Nam

Bài viết làm rõ những phê phán đối với mô hình kế toán hợp đồng thuê tài sản theo chuẩn mực kế toán quốc tế số 17 (IAS 17) và cách tiếp cận mới trong chuẩn mực báo cáo tài chính số 16 (IFRS16). IFRS16 ra đời từ một phần từ kết quả của các nghiên cứu thực chứng đánh giá về tác động của việc vốn hóa các hợp đồng thuê hoạt động, đã yêu cầu bên đi thuê vốn hóa tất cả các hợp đồng thuê tài sản có kỳ hạn trên 12 tháng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tác động của vốn hóa hợp đồng thuê hoạt động theo chuẩn mực kế toán quốc tế mới về thuê tài sản (IFRS 16) đến các công ty niêm yết tại Việt Nam Kỷ yếu Hội nghị sinh viên NCKH toàn quốc lần thứ IV các Trường Đại học khối ngành Kinh tế & QTKD TÁC ĐỘNG CỦA VỐN HÓA HỢP ĐỒNG THUÊ HOẠT ĐỘNG THEO CHUẨN MỰC KẾ TOÁN QUỐC TẾ MỚI VỀ THUÊ TÀI SẢN (IFRS 16) ĐẾN CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TẠI VIỆT NAM EFFECTS OF CAPITALIZATION OF OPERATING LEASES ACCORDING TO THE NEW LEASE ACCOUNTING STANDARD (IFRS16) ON VIETNAMESE LISTED COMPANIES Phạm Thị Nga GVHD: ThS. Đào Nam Giang Khoa Kế toán - Kiểm toán, Học viện Ngân hàng emailexp@mailserver.com TÓM TẮT Bài viết làm rõ những phê phán đối với mô hình kế toán hợp đồng thuê tài sản theo chuẩn mực kế toán quốc tế số 17 (IAS 17) và cách tiếp cận mới trong chuẩn mực báo cáo tài chính số 16 (IFRS16). IFRS16 ra đời từ một phần từ kết quả của các nghiên cứu thực chứng đánh giá về tác động của việc vốn hóa các hợp đồng thuê hoạt động, đã yêu cầu bên đi thuê vốn hóa tất cả các hợp đồng thuê tài sản có kỳ hạn trên 12 tháng. Tác động của việc vốn hóa này đến các thông tin tài chính công bố tại các nước phát triển đã được ghi nhận ở các nghiên cứu trước, tuy nhiên tác động ở một nước đang phát triển như Việt Nam vẫn là một câu hỏi mở. Trên cơ sở tính toán tại một số thông tin tài chính cơ bản của 100 công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam sau khi điều chỉnh số liệu ghi nhận liên quan đến các hợp đồng thuê hoạt động theo yêu cầu của IFRS 16, nghiên cứu này đã chứng minh tác động tiềm tàng của IFRS 16 đến các công ty Việt Nam. Nghiên cứu này góp phần cung cấp thông tin tham khảo cần thiết cho Bộ tài chính và các ban ngành liên quan trong việc lựa chọn áp dụng IAS 17 hay chuyển đổi theo IFRS 16 cũng như giúp các nhà đầu tư và các bên có liên quan khác có cái nhìn xác đáng hơn đối với thông tin tài chính được công bố. Từ khóa: Kế toán thuê tài sản, vốn hóa thuê hoạt động, tài trợ ngoại bảng, Chuẩn mực báo cáo tài chính số 16, Chuẩn mực kế toán quốc tế số 17 ABSTRACT This paper discusses on drawback of lease accounting model used in IAS 17 and new approach introduced in IFRS 16. The new standard requires the lessee to recognize assets and related liabilities arising from all lease contracts unless the lease term is 12 months or less or underlying assets has low value. Prior research has recognized effect of capitalization of operating leases on published financial information in develop countries. However, how IFRS16 affect to listed companies in a developing country like Vietnam is still an open question. This research recalculates some items in the financial statements and gearing ratios of 100 listed companies in Vietnam after capitalizing all operating leases and provides evidence on effect of IFRS16 to published financial information. This result provides useful information for policy makers in building Vietnamese accounting standards and helps investors as well as other stakeholders in Vietnamese stock market have a more appropriate evaluation on financial position of lised companies. Keywords: Accounting for lease, capitalization of operating leases, off balance sheet financing, IFRS 16, IAS 17 1. Giới thiệu IAS 17 được ban hành vào năm 1982, sau đó được sửa đổi vào các năm 1997 và 2003 đưa ra những hướng dẫn về kế toán các hợp đồng thuê tài sản. Cách tiếp cận chính của IAS 17 là phân chia các hợp đồng thuê tài sản thành thuê hoạt động và thuê tài chính căn cứ theo khái niệm về quyền sở hữu kinh tế. Tuy nhiên ngay sau khi ra đời, IAS 17 đã bị chỉ trích, đặc biệt là ở hướng dẫn về cách phân loại hợp đồng thuê tài sản. Nhiều nghiên cứu đã đưa ra các bằng chứng thực nghiệm về việc các công ty lợi dụng quy định của IAS 17 để cố tình ghi nhận một hợp đồng thuê tài sản là thuê hoạt động nhằm né tránh việc ghi nhận tài sản và nợ phải trả tương ứng trên Bảng cân đối kế toán (hay còn gọi là tài trợ ngoại bảng – off balance sheet financing). 163 Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng Năm 2006, Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế (IASB) bắt đầu triển khai dự án nhằm cải cách kế toán thuê tài sản. Sau gần 10 năm, đến tháng 1 năm 2016, Chuẩn mực Báo cáo tài chính số 16 (IFRS 16) về kế toán hợp đồng thuê tài sản đã chính thức được ban hành để thay thế IAS 17. Bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/1/2019, IFRS 16 thay đổi một cách toàn bộ cách thức ghi nhận và trình bày các hợp đồng thuê tài sản tại bên đi thuê với việc yêu cầu bên đi thuê sẽ phải vốn hóa tất cả các hợp đồng thuê tài sản có thời hạn từ 12 tháng trở lên, trừ khi giá trị tài sản thuê là không đáng kể. Chuẩn mực kế toán Việt Nam hiện hành về thuê tài sản là chuẩn mực số 06 (VAS06) có nội dung gần như tương đồng với IAS 17. Vấn đề đặt ra là Việt Nam có nên thay đổi nội dung VAS06 để cập nhật theo tinh thần của IFRS 16 không? Khi áp dụng IFRS 16 vào Việt Nam, liệu rằng những lợi ích mang lại có thực sự vượt trội so với chi phí bỏ ra để sửa đổi chuẩn mực chế độ và triển khai trong thực tiễn? Nghiên cứu này sẽ trả lời câu hỏi trên thông qua việc căn cứ vào những thuyết minh về các cam kết thuê hoạt động của các công ty niêm yết để đánh giá tác động của việc vốn hóa các hợp đồng này tới thông tin tài chính được công bố. 2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu 2.1. Cơ sở lý thuyết 2.1.1. Những phê phán đối với mô hình kế toán tài sản đi thuê theo IAS 17 và sự ra đời của IFRS 16. Chuẩn mực kế toán quốc tế số 17 (IAS 17) được ban hành lần đầu vào tháng 9 năm 1982 bởi Hội đồng Chuẩn mực kế toán quốc tế (IASC). IAS 17 đưa ra những quy định kế toán chi tiết cho bên đi thuê và bên cho thuê trong suốt kỳ hạn thuê. Theo đó, sẽ tồn tại hai mô hình ...