TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO (Kỳ 1)

Theo Tổ chức Y tế thế giới (1993) tai biến mạch máu não (TBMN) hay đột quỵ là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, chỉ đứng sau bệnh tim mạch và ung th. Hàng năm, tại Mỹ có khoảng 730000 ca đột quỵ, tỷ lệ tử vong chiếm tới 27%. Tại Viện Tim mạch Việt nam (19962000) tính trung bình cứ 2 ngày có một bệnh nhân vào viện vì TBMN. Tử vong do TBMN chiếm 1/4 tỷ lệ tử vong chung tại Viện Tim mạch. Ngay tại các nớc phát triển, TBMN vẫn là...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO (Kỳ 1) TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO (Kỳ 1) Theo Tổ chức Y tế thế giới (1993) tai biến mạch máu não (TBMN) hay độtquỵ là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, chỉ đứng sau bệnh timmạch và ung th. Hàng năm, tại Mỹ có khoảng 730000 ca đột quỵ, tỷ lệ tử vongchiếm tới 27%. Tại Viện Tim mạch Việt nam (19962000) tính trung bình cứ 2ngày có một bệnh nhân vào viện vì TBMN. Tử vong do TBMN chiếm 1/4 tỷ lệ tửvong chung tại Viện Tim mạch. Ngay tại các nớc phát triển, TBMN vẫn là mộtbiến chứng nặng, dễ tử vong, ảnh hởng lớn tới sức khoẻ, tâm thần và đời sống ng-ời bệnh, các di chứng tàn phế trở thành gánh nặng cho gia đình, xã hội. TBMN gặp ở nam nhiều hơn nữ giới, hay gặp ở lứa tuổi trung niên (> 40tuổi). Tuổi của những bệnh nhân TBMN có liên quan đến tăng huyết áp, nhồi máucơ tim hay xơ vữa động mạch thờng lớn hơn bệnh nhân TBMN có liên quan đếnbệnh van tim hay viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn. TBMN xảy ra ở bất kỳ giờ nàotrong ngày và bất cứ mùa nào trong năm, song thờng xảy ra 110 giờ sáng và vàocác tháng nóng nhất (tháng 7, 8) hay lạnh nhất (tháng 12,1 theo thống kê của ViệnTim mạch Việt nam). I. Phân loại tai biến mạch máu não (TBMN) A. TBMN (hay đột quỵ) là một rối loạn khu trú chức năng của não có tiếntriển nhanh trên lâm sàng, nguyên nhân thờng do một mạch máu não bị vỡ hoặctắc. TBMN có các loại tổn thơng chính là chảy máu não, chảy máu màng não vànhũn não hoặc phối hợp các loại. 1. Chảy máu não do vỡ mạch máu não, liên quan với huyết áp cao hoặc dịdạng mạch máu não. 2. Nhũn não xảy ra khi một nhánh động mạch não bị tắc thờng do 3nguyên nhân chính là mảng xơ vữa, cục tắc bắn từ xa tới và nhũn não do giảm tớimáu não. Các nguyên nhân hiếm gặp khác bao gồm: tách thành động mạch não,viêm mạch não và huyết khối tĩnh mạch não. a. Nhũn não do mảng xơ vữa chủ yếu xảy ra ở các mạch máu lớn (độngmạch cảnh trong, động mạch sống, động mạch nền) song cũng xảy ra ở các độngmạch não nhỏ và vừa ở bất kỳ vùng nào. Thơng tổn lúc đầu chỉ là mảng xơ vữagây hẹp dần lòng mạch, từ đó tạo thành huyết khối, sau cùng gây tắc mạch. Huyếtkhối có khi hình thành mới dù không có xơ vữa từ trớc, hay gặp ở bệnh nhân cótình trạng tăng đông. Khuyết não (lacunar stroke) thờng vì tắc các tiểu động mạchnằm sâu trong não do mảng xơ vữa nhỏ hoặc do quá trình lipohyalinolysis (haygặp ở bệnh nhân tăng huyết áp). a. TBMN do cục tắc bắn từ xa thờng gây tắc các động mạch não đờngkính trung bình, nhất là động mạch não giữa và các nhánh chính của hệ thốngđộng mạch sống nền. Nguồn gốc của các cục tắc này chủ yếu từ tim, một số ít hìnhthành ngay tại vùng xơ vữa của phần đầu các động mạch não. Gần một nửanguyên nhân cục tắc từ tim là huyết khối hình thành do rung nhĩ, phần còn lại làhuyết khối hình thành do rối loạn chức năng thất trái nặng, do các bệnh van tim(hẹp van hai lá), tắc mạch nghịch thờng hoặc nhồi máu cơ tim mới, thậm chí domảng xơ vữa bắn từ quai ĐMC, cục sùi do viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn. b. TBMN do giảm tới máu não xảy ra ở những mạch não hẹp nhiều chađến mức tắc hẳn, gây thiếu máu ở những vùng xa nơi giáp ranh tới máu của cácđộng mạch não. Kinh điển là vùng giáp ranh giữa động mạch não trớc và độngmạch não giữa, là vùng chi phối vận động các chi. Hẹp động mạch cảnh trong ởmức độ nặng có thể gây thiếu máu vùng này, nhất là sau khi đã có tụt huyết áp. c. Tách thành động mạch não hay gặp ở động mạch cảnh trong hoặc độngmạch sống, do chấn thơng hoặc tự phát (50%). Tách thành động mạch cũng có thểgặp ở các động mạch có hiện tợng loạn sản xơ cơ. d. Đột quỵ còn xảy ra ở những bệnh nhân viêm mạch máu não do cácbệnh tự miễn, nhiễm trùng, nghiện ma tuý hoặc vô căn. Một số ít trờng hợp độtquỵ do huyết khối trong tĩnh mạch hoặc xoang tĩnh mạch nội sọ: những trờnghợp này hay có kèm theo chảy máu não, động kinh và các dấu hiệu tăng áp lực nộisọ. 3. TBMN thoáng qua (cơn thiếu máu não thoáng qua, TIA: transientischemic attack): ngời bệnh đột nhiên bị liệt nửa ngời hoặc một nhóm cơ nh liệtnửa mặt, nói nghịu, đột nhiên không nhai đợc, tay buông rơi đồ vật đang cầm; nh-ng các dấu hiệu này thoái triển hết ngay trong vòng 24 giờ. Nguyên nhân do tắcmột động mạch não nhng cục máu đông lại tự tiêu đợc. Bảng 81. Dự báo vị trí tổn thơng động mạch não. Khởi phát Động Nguyên mạch nhân thờng gặp tổn th- ơng Thất ngôn + Liệt Động Cục tắc từ xa1/2 ngời mạch não hoặc do mảng xơ giữa vữa Yếu nửa ngời đơn Khuyết Mảng xơ vữathuần và/hoặc mất cảm não nhỏgiác nửa ngời đơn thuần Yếu chân nhiều Động ...