TÀI LIỆU BÀI GIẢNG QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ

Trong Hội nghị Toàn quốc về Thực thi Quyền Sở hữu Trí tuệ tại Hà Nội, tháng 9/2004, Phó Thủ tướng Vũ Khoan nêu lên một vấn đề - đó là cho đến nay vẫn chưa có giáo trình về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Trong khi chờ soạn thảo và xuất bản giáo trình luật sở hữu trí tuệ, quyển “Quyền Sở hữu Trí tuệ - Tài liệu Bài giảng” này ra đời nhằm mục đích cung cấp tài liệu tham khảo cho các sinh viên luật, các học viên của các khoá đào tạo về sở hữu trí tuệ, các nhà...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TÀI LIỆU BÀI GIẢNG QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ 1 QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TÀI LIỆU BÀI GIẢNG (bổ sung, sửa đổi theo Luật Sở hữu Trí tuệ 2005) LÊ NẾT Tiến sỹ luật học (LSE, London) Luật sư thành viên Công ty luật LCT Giảng viên Khoa Luật Dân sự Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh Email: net.le@lctlawyers.com NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 2006 LỜI NÓI ĐẦU Trong Hội nghị Toàn quốc về Thực thi Quyền Sở hữu Trí tuệ tại Hà Nội, tháng 9/2004, Phó Thủ tướng Vũ Khoan nêu lên một vấn đề - đó là cho đến nay vẫn chưa có giáo trình về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam. Trong khi chờ soạn thảo và xuất bản giáo trình luật sở hữu trí tuệ, quyển “Quyền Sở hữu Trí tuệ - Tài liệu Bài giảng” này ra đời nhằm mục đích cung cấp tài liệu tham khảo cho các sinh viên luật, các học viên của các khoá đào tạo về sở hữu trí tuệ, các nhà nghiên cứu về luật sở hữu trí tuệ, và các luật sư. Cách tiếp cận vấn đề của quyển sách là xem xét và nghiên cứu quyền sở hữu trí tuệ dưới góc độ của một quốc gia 1 đang phát triển, phân tích luật pháp trên những nguyên tắc triết học và kinh tế, dựa vào điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước. Từ xuất phát điểm trên, tác giả phân tích những mặt lợi, mặt hại của việc bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam, các cam kết mà Việt Nam cần thực hiện trong Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ, hay trong quá trình tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới. Quyển sách được tổng hợp vào năm 2002 và chỉnh sửa vào năm 2004. Quyển sách được trình bày như một tài liệu giảng dạy, mỗi chương tương ứng với một bài học. Mỗi bài học có phần khái niệm, chủ thể, khách thể và nội dung của quan hệ pháp luật mà quyển sách đề cập đến. Sau khi đề cập nội dung (quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu trí tuệ), quyển sách phân tích việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ đối với từng đối tượng cụ thể, những khó khăn chủ quan và khách quan trong việc thực thi. Cuối mỗi chương có kết luận cùng các câu hỏi ôn tập. Sau khi phân tích từng đối tượng sở hữu trí tuệ, tác giả đề ra những kiến nghị nhằm đưa đến một hệ thống bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ một cách cân bằng, cho chủ sở hữu trí tuệ và cho người tiêu dùng, phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Mục đích của quyển sách là phân tích và trình bày quyền sở hữu trí tuệ như một công cụ của chủ thể quyền. Công cụ đó có cả hai mặt – tích cực và tiêu cực. Vai trò của Nhà nước, là người điều hành nền kinh tế, là cho chủ sở hữu trí tuệ cơ hội để biến những ưu điểm của việc sử dụng quyền sở hữu trí tuệ trở thành hiện thực, và hạn chế mặt tiêu cực của việc lạm dụng quyền sở hữu trí tuệ. 2 Tác giả xin chân thành cảm ơn TS Nguyễn Văn Viễn, nguyên Cục trưởng Cục Sáng chế, ThS Phạm Kim Anh, Trưởng khoa Luật Dân sự Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh, anh Vũ Duy Quy, chuyên gia bảo hộ nhãn hiệu công ty Unilever Việt Nam và nhiều chuyên gia về sở hữu trí tuệ khác đã đóng góp những ý kiến quí báu cho quyển sách. Các khiếm khuyết thuộc về tác giả. Tác giả rất mong nhận được ý kiến đóng góp, phê bình của bạn đọc, cũng như các tài liệu tham khảo khác về ngành khoa học mới mẻ và đầy khó khăn này. Lê Nết, PhD (London School of Economics and Political Science) 10 Chương 1: Giới thiệu về sở hữu trí tuệ Sở hữu trí tuệ đang ngày càng trở thành một lĩnh vực được quan tâm. Một doanh nghiệp muốn phát triển phải nghĩ đến chuyện bảo vệ thương hiệu (nhãn hiệu hàng hoá) của mình. Một cử nhân luật khi ra trường ngày nay đòi hỏi phải có một số kiến thức về quyền tác giả hay nhãn hiệu hàng hoá. Còn đối với những người muốn gắn sự nghiệp của mình với môn học này, khám phá các đặc tính của các đối tượng sở hữu trí tuệ vẫn còn là một vấn đề khó khăn song đầy hứng thú. Tại sao phải học về sở hữu trí tuệ? Có phải đó là một lĩnh vực khó hiểu và không có ứng dụng? Có phải đó là một khái niệm quá mới? Hay lĩnh vực này được du nhập từ những khái niệm xa lạ của nước ngoài và chỉ bảo vệ chủ thể nước ngoài? Thực sự không phải vậy. Trong cuộc sống chúng ta gặp rất nhiều vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ. Nhà may Tuấn ở đầu phố đắt khách, bạn mở cửa hiệu may, cũng treo biển 'Nhà may Tuấn' cho cửa hiệu của bạn, Nhà 3 may Tuấn ở đầu phố có quyền yêu cầu bạn gỡ biển không? Bạn đang xuất khẩu sang Nga một lô quần áo đang “mốt”, để tránh bị các nhà buôn khác bắt chước kiểu dáng, bạn có nên đi đăng ký kiểu dáng công nghiệp hay không? Bạn viết một bài báo, toà soạn chỉnh sửa nội dung bài báo và đưa vào đó những ý tưởng bạn không hề nghĩ tới. Toà soạn có xâm phạm quyền tác giả của bạn không? Bạn mang máy cassette vào một buổi trình diễn âm nhạc, thu băng và cho bạn bè sao chép lại. Băng đĩa sao chép có bị coi là băng đĩa lậu không? Đó là những vấn đề mà luật về sở hữu trí tuệ phải giải quyết. Tuy báo chí không dùng nhiều danh từ “sở hữu trí tuệ”, song những vấn đề có liên quan trực tiếp đến sở hữu trí tuệ lại rất phổ biến: hàng giả, hàng nhái, sao chép lậu, cạnh tranh không lành mạnh, nhượng quyền thương hiệu, v.v. Để minh họa vai trò của quyền sở hữu trí tuệ, chúng ta có thể xét hai ví dụ dưới đây: 1. Xe máy DREAM II của hãng sản xuất ôtô xe máy Honda (Nhật Bản) là một trong những xe máy nổi tiếng nhất tại Việt Nam, gia nhập thị trường từ cuối những năm 1980. Khoảng 6 năm sau, trên thị trường bắt đầu xuất hiện những loại xe có kiểu dáng giống hệt xe DREAM II, như DEALIM, LIFAN, HONGDA v.v. do Hàn Quốc và Trung Quốc sản xuất. Đây là thiệt hại không nhỏ đến thị phần và lợi nhuận của Honda, vì Việt Nam là một trong những thị trường tiêu thụ xe máy lớn nhất thế giới. Honda yêu cầu cơ quan Nhà nước có thẩm quyền can thiệp và ngăn chặn hành vi xâm phạm “quyền sở hữu 4 công nghiệp” của mình nhưng không thành công. Lý do là vì Honda đã phạm sai lầm “chết người”: không đăng ký bảo hộ kiểu dáng xe 11 DREAM II trước khi ...