Tài liệu Bệnh loãng xương (osteoporose)

Tài liệu tham khảo dành cho giáo viên, sinh viên đại học, cao đẳng chuyên ngành y khoa - Giáo trình nội khoa của học viên quân y giúp cung cấp và củng cố kiến thức về nội khoa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu Bệnh loãng xương (osteoporose) Bµi 22 BÖNH LO·NG X−¬NG (osteoporose)MôC TIªU 1. Nªu ®−îc ®Þnh nghÜa, ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc vµ quan niÖm cña YHCT vÒ bÖnh lo·ng x−¬ng. 2. Tr×nh bµy ®−îc nguyªn nh©n, c¬ chÕ bÖnh sinh cña lo·ng x−¬ng theo YHH§ vµ YHCT. 3. ChÈn ®o¸n ®−îc lo·ng x−¬ng theo YHCT vµ YHH§. 4. Tr×nh bµy ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p øng dông ®iÒu trÞ lo·ng x−¬ng theo YHCT vµ ph©n tÝch ®−îc c¸ch ®iÒu trÞ nµy.1. §¹I C−¬NG X−¬ng lµ mét m« liªn kÕt ®Æc biÖt cã 3 chøc n¨ng: vËn ®éng, b¶o vÖ vµchuyÓn hãa. X−¬ng ®−îc cÊu t¹o bëi 2 thµnh phÇn c¬ b¶n lµ khu«n x−¬ng vµc¸c hîp chÊt kho¸ng Khu«n x−¬ng chiÕm khèi l−îng lín trong toµn bé x−¬ng gåm c¸c sîicolagen, c¸c m« liªn kÕt kh¸c rÊt giµu chÊt glucoaminoglycin vµ c¸c tÕ bµo (t¹ocèt bµo vµ huû cèt bµo). Trªn c¸c khu«n b»ng chÊt h÷u c¬ nµy c¸c hîp chÊtkho¸ng calci vµ phospho sÏ cè ®Þnh vµ lµm cho x−¬ng trë nªn r¾n ch¾c, chÞulùc, chÞu t¶i. M« x−¬ng lu«n ®−îc thay cò ®æi míi trong suèt cuéc ®êi, hñy cèt bµo ph¸hñy phÇn x−¬ng cò, ®ång thêi t¹o cèt bµo t¹o nªn x−¬ng míi ®Ó bï ®¾p l¹i, haiqu¸ tr×nh nµy c©n b»ng nhau ë ng−êi tr−ëng thµnh, nh−ng t¹o nhiÒu h¬n ëng−êi trÎ vµ huû nhiÒu h¬n ë ng−êi giµ. Cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng vµo sù ®iÒu hßa qu¸ tr×nh t¹o vµ huû x−¬ngnh−: di truyÒn, tuæi, giíi, dinh d−ìng, néi tiÕt, sù sinh s¶n, nghÒ nghiÖp, c¸cthãi quen trong cuéc sèng nh− vËn ®éng, tÜnh t¹i….388 Copyright@Ministry Of Health1.1. §Þnh nghÜa Lµ hiÖn t−îng t¨ng phÇn xèp cña x−¬ng do gi¶m sè l−îng tæ chøc x−¬ng,gi¶m träng l−îng trong mét ®¬n vÞ tæ chøc x−¬ng, lµ hËu qu¶ cña sù suy gi¶mc¸c khung protein vµ l−îng calci g¾n víi c¸c khung nµy. VÒ gi¶i phÉu bÖnhthÊy c¸c bÌ x−¬ng teo, máng vµ th−a, phÇn vá x−¬ng máng, t¹o cèt bµo th−athít, kh«ng thÊy c¸c ®−êng diÒm d¹ng x−¬ng (bordures ostÐoides), tñy x−¬ngnghÌo vµ thay b»ng tæ chøc mì.1.2. §Æc ®iÓm dÞch tÔ häc cña lo·ng x−¬ng Lo·ng x−¬ng ®ang lµ vÊn ®Ò lín ®èi víi søc kháe céng ®ång, trong ®ãriªng lo·ng x−¬ng nguyªn ph¸t ®−îc c¸c chuyªn gia y häc thèng kª nh− sau: ë Mü mçi n¨m cã kho¶ng 1,5 triÖu ng−êi g·y x−¬ng do lo·ng x−¬ng, ®ßihái chi phÝ lªn tíi 7 - 10 tû ®« la mçi n¨m cho c¸c tr−êng hîp nµy. ë Ph¸p sè phô n÷ bÞ lo·ng x−¬ng sau m·n kinh −íc tÝnh kho¶ng 4,5 triÖung−êi trong ®ã 10% bÞ tµn phÕ. ë ch©u ¢u: 20% phô n÷ tuæi 65 cã Ýt nhÊt lµ mét hoÆc nhiÒu tæn th−¬ng ëcét sèng, x−¬ng cæ tay, cËn ®Çu x−¬ng ®ïi vµ 40% trong sè nµy sau ®ã cã thÓ bÞg·y x−¬ng. ë Hång K«ng n¨m 1993 thèng kª thÊy cã 380 tr−êng hîp g·y x−¬ng trªn100000 phô n÷ vµ ë nam giíi con sè nµy lµ 200/100000.1.3. Quan niÖm cña YHCT vÒ bÖnh lo·ng x−¬ng Theo YHCT biÓu hiÖn cña lo·ng x−¬ng còng ®−îc m« t¶ trong ph¹m vichøng h− lao, lµ tªn gäi chung cña c¶ ngò lao thÊt th−¬ng vµ lôc cùc. BÖnh chøng nµy ®−îc nªu trong s¸ch N¹n kinh vµ ®Þnh c¸ch ®iÒu trÞ.S¸ch Kim quü yÕu l−îc ®em chøng nµy thµnh ra mét thiªn riªng, viÕt thªm vÒc¸ch ph©n biÖt m¹ch, chøng vµ ph−¬ng d−îc ®iÒu trÞ. §Õn thêi ®¹i Kim nguyªnth× Lý §«ng Viªn vµ Chu §an Khª cã thªm ý kiÕn vÒ chøng lao quyÖn néith−¬ng, §«ng Viªn së tr−êng dïng thuèc cam «n ®Ó bæ trung khÝ vµ §an Khªgiái vÒ thuèc t− ©m ®Ó gi¸ng háa. Sau ®ã c¸c ®êi sau nh− Nguyªn, Minh,Thanh ®Òu cã s¸ch vë nãi ®Õn bÖnh lý nµy. Theo s¸ch Néi kinh: ngò lao lµ nh×n l©u h¹i huyÕt, n»m l©u h¹i khÝ, ngåil©u h¹i thÞt, ®øng l©u h¹i x−¬ng, ®i l©u h¹i g©n (cßn gäi lµ t©m lao, phÕ lao, túlao, thËn lao, can lao). ThÊt th−¬ng lµ ¨n no qu¸ h¹i tú; giËn qu¸ h¹i can; g¾ngsøc, mang nÆng qu¸, ngåi l©u chç ®Êt −ít tæn th−¬ng thËn; ®Ó th©n thÓ bÞ l¹nhtæn th−¬ng phÕ; buån rÇu lo nghÜ tæn th−¬ng t©m; m−a giã rÐt n¾ng th× tænth−¬ng h×nh thÓ; khiÕp sî qu¸ kh«ng tiÕt chÕ ®−îc th× tæn th−¬ng ý chÝ. Lôccùc lµ khÝ cùc, huyÕt cùc, c©n cùc, c¬ nhôc cùc, cèt cùc, tinh cùc. Nh− vËy, lo·ng x−¬ng lµ mét trong c¸c bÖnh lý thuéc chøng h− lao, ®ã lµthËn lao hay cèt cùc. 389 Copyright@Ministry Of Health2. NGUYªN NH©N, C¬ CHÕ BÖNH SINH2.1. Nguyªn nh©n B¶n chÊt cña lo·ng x−¬ng lµ do thiÕu sãt trong kh©u s¶n xuÊt khungx−¬ng, cßn c¸c rèi lo¹n chuyÓn hãa calci - phospho, nhÊt lµ t¨ng calci niÖu chØlµ thø ph¸t vµ chØ râ rÖt nÕu lo·ng x−¬ng tiÕn triÓn nhanh chãng. Ng−êi ta ph©n biÖt lo·ng x−¬ng nguyªn ph¸t vµ thø ph¸t.2.1.1. Lo·ng x−¬ng nguyªn ph¸t Lo·ng x−¬ng nguyªn ph¸t gÆp ë tuæi giµ, do qu¸ tr×nh l·o ho¸ cña t¹o cètbµo g©y nªn thiÓu s¶n x−¬ng, tuæi cµng cao th× t×nh tr¹ng thiÓu s¶n x−¬ng cµngt¨ng, cho ®Õn khi träng l−îng riªng gi¶m trªn 30% so víi b×nh th−êng th× cã dÊuhiÖu l©m sµng vµ coi lµ bÖnh lý v× v−ît qu¸ giíi h¹n sinh lý b×nh th−êng. GÆp ë tuæi m·n kinh do rèi lo¹n vµ thiÕu hôt kÝch tè n÷.2.1.2. Lo·ng x−¬ng thø ph¸t ThÊy ë mäi løa tuæi vµ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau: − BÊt ®éng qu¸ l©u: do bÖnh, do nghÒ nghiÖp, nh÷ng ng−êi du hµnh vò trô ë l©u trong con tµu… − Do bÖnh èng tiªu hãa, hoÆc do dinh d−ìng: + Héi chøng kÐm hÊp thu. + C¾ t ® o¹ n d¹ dµ y . + Thøc ¨n thiÕu calci. + BÖnh Scorbut. − Do cã bÖnh néi tiÕt: c−êng vá th−îng thËn (Cushing), suy tuyÕn sinh dôc (c¾t buång trøng, tinh hoµn), c−êng gi¸p, to viÔn cùc… − Do thËn: suy thËn m¹n (th¶i nhiÒu calci), ch¹y thËn nh©n t¹o chu kú… − Do thuèc: l¹m dông steriod, heparin…2.2. Nh÷ng yÕu tè nguy c¬ g©y lo·ng x−¬ng − YÕu tè di truyÒn. − ThiÕu sãt trong cÊu tróc hoÆc trong tæng hîp chÊt t¹o keo, thÓ tr¹ng qu¸ gÇy. − Do dïng thuèc: chèng co giËt, hãa trÞ liÖu ung th−, l¹m dông r−îu. − Hót thuèc l¸. − Cafein: uèng > 5 t¸ch cµ phª 1 ngµy.390 Copyright@Ministry Of Health B¶ng xÕp lo¹i nguyªn nh©n lo·ng x−¬ng theo møc ®é xuÊt hiÖn Hay gÆp HiÕm gÆp Sau m·n kinh ...