Tài liệu: Einstein và bổ đề cơ bản của Langlands…

Những người làm việc lặng lẽ trong các lĩnh vực khoa học cơ bản thuộc Toán học, Vật lý lý thuyết, hay Sinh học, v.v. thực sự xứng đáng được đặc biệt tôn trọng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu: Einstein và bổ đề cơ bản của Langlands… Einstein và bổ đề cơ bản của Langlands… Những người làm việc lặng lẽ trong các lĩnh vực khoa học cơ bản thuộcToán học, Vật lý lý thuyết, hay Sinh học, v.v. thực sự xứng đáng được đặc biệttôn trọng. Vì rất có thể, những vấn đề lớn của cả nhân loại như bài toán vềnguồn năng lượng trong tương lai, môi trường, hay công nghệ thông tin, côngnghệ y sinh học, v.v. sẽ được giải quyết, mà khởi nguồn là từ những nghiêncứu lý thuyết ngày hôm nay – như những gì Einstein vĩ đại đã đem lại cho tấtcả chúng ta. Vào đêm ngày 28 tháng 5 năm 1919, trời vẫn mưa như trút nước tại đảoPríncipe thuộc quần đảo Sãotome & Príncipe cách bờ biển Gabon khoảng 225 km –phía tây lục địa Châu Phi. Mặc dù trời mưa to, một nhóm nhỏ các nhà khoa học củaHội Thiên văn Hoàng gia Anh vẫn đang khẩn trương chuẩn bị cho một thực nghiệmkhoa học bậc nhất vô nhị vào thời bấy giờ. Họ lo lắng cho cuộc khảo sát dự địnhdiễn ra vào ngày hôm sau. Arthur Stanley Eddington, 37 tuổi – người dẫn đầunhóm nghiên cứu đã ngước lên nhìn bầu trời đen đặc trong mưa và nói với giọngxúc động: “Nếu mây trời quang đãng vào khoảng 2 giờ 15 phút chiều mai, chúng tasẽ có cơ hội nhìn lên “thiên đàng” trên kia, chụp ảnh nhật thực toàn phần, và chúngta sẽ trở thành những nhà khoa học hiếm hoi trong lĩnh vực này, những người cócơ hội chiêm ngưỡng và kiểm nghiệm sự thơ mộng đến kỳ diệu của tất cả cõi vĩnhhằng này… và nếu Eistein đúng, toàn bộ vũ trụ bao la ngoài kia sẽ mang một diệnmạo hoàn toàn mới so với cách mà chúng ta đã hiểu cho đến ngày hôm nay…” ĐảoPríncipe được chọn bởi đây là nơi sát ngay đường xích đạo, và theo dự báo của cácnhà khoa học, sẽ là một địa điểm lý tưởng nhất để chụp ảnh toàn cảnh nhật thựctoàn phần cũng như đĩa mặt trời, hiện tượng sẽ diễn ra vào ngày hôm sau: 29-5-1919…Suốt ngày hôm sau trời rả rích không ngớt, cho tới tận trưa, và rồi thật kỳ diệu,trời chiều lòng người hay Chúa đã lắng nghe lời cầu khẩn của các nhà khoa học vàđồng ý hé lộ điều bí mật? trời đã tạnh mưa vào lúc cần thiết. Khó khăn vẫn còn đó,vì những phim ảnh để chụp hình đã bị hỏng rất nhiều sau chuyến đi hàng ngàn câysố từ Anh quốc tới đây. Cuối cùng, chỉ còn 8 tấm phim để dùng được, và trong vòng5 phút trưa ngày 29-5 đó Eddington và cộng sự đã kịp chụp hình nhật thực… Saukhi xử lý, họ thấy chỉ có 2 tấm phim cho ra ảnh đủ chất lượng… Mang những bứchình về lại Anh quốc, họ quyết định tổ chức buổi đối chiếu phim chụp nhật thựcvới những phim tư liệu lưu trữ sẵn tại Hội Thiên văn Hoàng gia trước sự chứngkiến của công chúng và các nhà khoa học hàng đầu. Vậy họ làm điều đó để làm gì? Ngược dòng thời gian, chúng ta biết rằng vào năm 1905 Albert Einstein đãcông bố Thuyết tương đối hẹp (còn gọi Thuyết tương đối đặc biệt), và rồi sau đó,vào năm 1915 – khi mới 36 tuổi, ông đã đưa ra Thuyết tương đối rộng (hay Thuyếttương đối tổng quát) trong đó mở rộng các khái niệm và biến thuyết tương đối hẹptrước đây chỉ là một trường hợp đặc biệt. Theo lý thuyết của Einstein, có nhữngkhái niệm là tuyệt đối, bất biến theo vật lý học của Newton thì nay trở thành tươngđối - chẳng hạn như thời gian, có những khái niệm được ông giải thích theo mộtcách nhìn hoàn toàn mới, mang tính “cách mạng”, chẳng hạn ông đồng nhất trọnglực và lực hấp dẫn, v.v. và ông chỉ ra một đại lượng tuyệt đối mới: vận tốc của ánhsáng – luôn luôn là 300 ngàn cây số trong 1 giây. Những công bố của ông đã trởthành một cuộc cách mạng thời bấy giờ. Song thách thức đặt ra cho các nhà khoahọc đương thời là làm sao để “kiểm chứng” những công thức mang tính “cáchmạng” trong suy nghĩ về vũ trụ và nhiều ngành khoa học cơ bản khác có liên quan?Câu trả lời đã được một nhà thiên văn học Anh quốc hàng đầu (tuy còn khá trẻ) đềxuất – Eddington. Điều cảm động của câu chuyện này là ở chỗ, lúc đó cuộc Đạichiến thế giới thứ nhất đang diễn ra mà Đức (nơi Einstein sinh ra và đang làm việclúc đó) và Anh lại là hai kẻ thù… Bất chấp sự thù nghịch giữa hai quốc gia, haingười vẫn tìm cách trao đổi thư từ cho nhau một cách hết sức khó khăn. Cơ hộikiểm chứng lý thuyết mới dựa trên lập luận về sự “bẻ cong” tia sáng khi nó đingang qua những vật thể lớn trong vũ trụ, chẳng hạn như những hành tinh. Hãytưởng tượng bạn nhờ 4 người bạn đứng cầm 4 góc của một chiếc khăn trải bàn vànâng lên khỏi mặt bàn, kéo thật căng ra, bạn sẽ có một “mặt phẳng” là mảnh vảiđược kéo căng bốn góc lơ lửng ở trên bàn. Bây giờ bạn cầm một quả bóng đá chẳnghạn, thả lên tấm vải. Bạn sẽ thấy mảnh vải bị chùng xuống một chút, và quả bóngnằm trên đó làm miếng vải lõm xuống. Giờ hãy lấy một quả bóng khác nhỏ hơn,chẳng hạn là bóng tennis, thả lên bất kỳ chỗ nào trên miếng vải đó, bạn sẽ thấyđiều gì? Nó sẽ chuyển động theo độ dốc của miếng vải, và vì vải bị quả bóng đá làmlõm ở giữa, quả bóng tennis sẽ lăn về phía đó, chạm vào quả bóng đá… Trong vũtrụ cũng vậy, “không thời gian” quanh những vật thể ...