TÀI LIỆU HỘI CHỨNG VÙI LẤP

Hội chứng vùi lấp (HCVL) là tổng hợp các rối loạn bệnh lý liên quan tới sự tái lập tuần hoàn ở những mô tế bào thiếu máu. Các rối loạn này phát sinh sau khi giải thoát thương binh, người bị thương vùi lấp một thời gian dài ra khỏi đống đổ nát (nhà cửa, công trình phòng thủ, cây cối, đất đá…). Ngoài ra còn có thể gặp HCVL tư thế là hiện tượng thiếu máu cục bộ các phần cơ thể (tứ chi, bả vai, mông…) do sự đè ép lâu dài của chính sức nặng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TÀI LIỆU HỘI CHỨNG VÙI LẤP HỘI CHỨNG VÙI LẤPI. ĐẠI CƯƠNG- Hội chứng vùi lấp (HCVL) là tổng hợp các rối loạn bệnh lý liên quan tới sự táilập tuần hoàn ở những mô tế bào thiếu máu. Các rối loạn này phát sinh sau khi giảithoát thương binh, người bị thương vùi lấp một thời gian dài ra khỏi đống đổ nát(nhà cửa, công trình phòng thủ, cây cối, đất đá…). Ngoài ra còn có thể gặp HCVLtư thế là hiện tượng thiếu máu cục bộ các phần cơ thể (tứ chi, bả vai, mông…) dosự đè ép lâu dài của chính sức nặng bản thân nạn nhân nằm ở một tư thế nhất định(trong hôn mê, trong ngộ độc rượu), hoặc hội chứng tái tuần hoàn phát sinh saukhi phục hồi một động mạch lớn của chi bị thiếu máu cục bộ thời gian d ài hay tháobỏ một garô đặt lâu.- Bệnh sinh cơ bản của các tình trạng trên là nhiễm độc nội sinh bởi các sản phẩmcủa thiếu máu cục bộ và hiện tượng tái tưới máu mô tế bào.- Thương binh hoặc nạn nhân bị HCVL tổn thương chủ yếu ở tứ chi (đa số thườnggặp ở 2 chi dưới) vì nếu đè ép như thế vào đầu, ngực, bụng, chậu thường nạn nhânchết do dập vỡ các cơ quan nội tạng.- HCVL ban đầu được xem như một bệnh lý thời chiến do các cuộc oanh tạc kèmtheo phá huỷ lớn ở thành phố khu công nghiệp gây nhiều người bị thương do vùilấp trong các đống vật chất đổ nát: đất, đá, sắt, thép, b ê tông… Bywater là tác gi ảnghiên cứu đầu tiên bệnh lý này ở Luân Đôn trong chiến tranh thế giới lần 2. Tuynhiên trước đó HCVL cũng xảy ra trong thời bình, Vol-colmes (1908) đã mô tảcác nạn nhân trong cuộc động đất ở Mesine. Cũng như gần đây tổn thương do vùilấp gặp với tỷ lệ cao trong các cuộc động đất có cường độ lớn và thảm hoạ… bãolũ, sụt lở đất, sóng thần, tai nạn giao thông, tai nạn hầm mỏ…Như vậy HCVL không chỉ gặp trong chiến tranh mà còn gặp trong các thảm hoạthiên nhiên, xã hội thời bình. Ngày nay với sự phát triển của khoa học công nghệtrong lĩnh vực sản xuất vũ khí và sự đổi mới trong hình thức tác chiến, ngoàinhững tổn thương do vùi lấp đơn thuần còn gặp nhiều những tổn th ương vùi lấpkết hợp và hỗn hợp cùng bệnh cảnh của đa chấn thương.- Tỷ lệ HCVL trong chiến đấu có thể gặp từ 5-2% và tử vong từ 820%. Tỷ lệ tửvong phụ thuộc vào chất lượng cấp cứu kỳ đầu hơn là tổn thương thực thể.- Trong y văn các danh từ bệnh lý đồng nghĩa với loại hình tổn thương vùi lấp là:hội chứng đè ép kéo dài, hội chứng đè kẹp, bệnh lý sau giải toả đè kẹp, hoặc tử dothiếu máu cục bộ, bệnh lý cơ - thận, hội chứng ure máu cao do chấn th ương, suynão do chấn thương, nhiễm độc do chấn th ương. Song danh từ được nhiều tác giảcông nhận và nêu được đầy đủ bản chất bệnh lý là hội chứng nhiễm độc do chấnthương.II. CƠ CHẾ BỆNH SINHĐặc điểm diễn biến sinh lý của tổn thương do HCVL được khái quát hoá như sau:2.1. Tổn thương tại chỗ (hoại tử do thiếu máu cục bộ)Chèn ép thân các mạch máu lớn và thần kinh dẫn đến co thắt mạch tạo ra cáchuyết khối tắc các mao mạch động mạch nhỏ, các shunt động tĩnh mạch maomạch, làm giảm tưới máu ở ngoại vi kết hợp giảm bão hoà oxy mô.Chèn ép các mô cơ gây rối loạn thêm lư thông tuần hoàn làm giảm bão hoà O2 môvà rối loạn độ thấm màng tế bào dẫn tới hoại tử mô gây thoát myoglobulin, K+ nộibào ra ngoại bào.Sau giải toả đề ép tuần hoàn chi thể được tái lập đột ngột nh ưng rối loạn vận mạchở vùng chấn thương và sự phù nề mô ở dưới cân càng làm tăng thêm sự giảm bãohoà O2 mô.Mức độ trầm trọng của tổn th ương tại chỗ tuỳ thuộc vào cường độ và thời gian chithể bị đè ép.2.2. Trạng thái sốcSốc xảy ra trong hội chứng vùi lấp là do các căn nguyên:- Do đau đớn bởi các chấn thương lớn- Sự xuất huyết và huyết tương ảnh hưởng đến thể tích máu lưu thông- Các sản phẩm phân huỷ tổ chức phần mềm như Myoglobin, Geatinin, ion K+,các gốc axit hữu cơ đột nhập vào máu (còn gọi chung là Myotoxin) gây ra mộttình trạng nhiễm độc như giải phóng garo để lâu.2.3. Bệnh lý thận sau chấn thươngTrong HCVL chức năng thận bị giảm thậm chí mất bởi nhiễm độc thận. Nhiễmđộc thận do các yếu tố:- Trước tiên là Myoglobulin kết vón tại các ống thận tạo ra một bệnh lý tại ốngthận tiên phát.- Sự huỷ hoại cơ là môi trường tốt cho sự phát triển của nhiễm khuẩn nhiễm độcvà suy chức năng gan.- Sự suy sụp tuần hoàn ảnh hưởng đến khả năng thải, lọc của thận.III. LÂM SÀNG VÀ CHẨN ĐOÁN3.1. Lâm sàngDiễn biến của HCVL qua ba thời kỳ: sớm, trung gian và muộn.3.1.1. Bệnh cảnh lâm sàng thời kỳ sớm hay còn được gọi là giai đoạn sốc (diễnbiến trong 3 ngày đầu)* Toàn thân: Sau khi được cứu thoát khỏi vùi lập, nạn nhân kêu đau đớn dữ dộinhưng toàn trạng có thể chưa có các rối loạn quan trọng. Sau đó nạn nhân ở trạngthái yếu mệt toàn thân, xanh tái.+ Rối loạn tâm thần kinh bồn chồn, vật vã, lo âu.+ Rối loạn thông khí thở nhanh nông.+ Huyết áp tụt và kẹt, mạch nhanh, rối loạn nhịp tim, thậm chí ngừng tim do tăngkali máu, giảm O2 máu, toan chuyển hóa, máu cô.- ở thể nặng (bị cả 2 chi dưới) sốc ...