Tài liệu tham khảo Tai biến mạch máu não

Tài liệu tham khảo dành cho giáo viên, sinh viên đại học, cao đẳng chuyên ngành y khoa - Giáo trình thực hành tim mạch của học viên quân y giúp cung cấp và củng cố kiến thức về tim mạch.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài liệu tham khảo Tai biến mạch máu não Tai biÕn m¹ch m¸u n·o Theo Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (1993) tai biÕn m¹ch m¸u n·o (TBMN) hay ®ét quþ lμ mét trong 10 nguyªn nh©n g©y tö vong hμng ®Çu, chØ ®øng sau bÖnh tim m¹ch vμ ung th−. Hμng n¨m, t¹i Mü cã kho¶ng 730000 ca ®ét quþ, tû lÖ tö vong chiÕm tíi 27%. T¹i ViÖn Tim m¹ch ViÖt nam (1996- 2000) tÝnh trung b×nh cø 2 ngμy cã mét bÖnh nh©n vμo viÖn v× TBMN. Tö vong do TBMN chiÕm 1/4 tû lÖ tö vong chung t¹i ViÖn Tim m¹ch. Ngay t¹i c¸c n−íc ph¸t triÓn, TBMN vÉn lμ mét biÕn chøng nÆng, dÔ tö vong, ¶nh h−ëng lín tíi søc khoÎ, t©m thÇn vμ ®êi sèng ng−êi bÖnh, c¸c di chøng tμn phÕ trë thμnh g¸nh nÆng cho gia ®×nh, x· héi. TBMN gÆp ë nam nhiÒu h¬n n÷ giíi, hay gÆp ë løa tuæi trung niªn (> 40 tuæi). Tuæi cña nh÷ng bÖnh nh©n TBMN cã liªn quan ®Õn t¨ng huyÕt ¸p, nhåi m¸u c¬ tim hay x¬ v÷a ®éng m¹ch th−êng lín h¬n bÖnh nh©n TBMN cã liªn quan ®Õn bÖnh van tim hay viªm néi t©m m¹c nhiÔm khuÈn. TBMN x¶y ra ë bÊt kú giê nμo trong ngμy vμ bÊt cø mïa nμo trong n¨m, song th−êng x¶y ra 1-10 giê s¸ng vμ vμo c¸c th¸ng nãng nhÊt (th¸ng 7, 8) hay l¹nh nhÊt (th¸ng 12,1 - theo thèng kª cña ViÖn Tim m¹ch ViÖt nam).I. Ph©n lo¹i tai biÕn m¹ch m¸u n∙o (TBMN) A. TBMN (hay ®ét quþ) lμ mét rèi lo¹n khu tró chøc n¨ng cña n·o cã tiÕn triÓn nhanh trªn l©m sμng, nguyªn nh©n th−êng do mét m¹ch m¸u n·o bÞ vì hoÆc t¾c. TBMN cã c¸c lo¹i tæn th−¬ng chÝnh lμ ch¶y m¸u n·o, ch¶y m¸u mμng n·o vμ nhòn n·o hoÆc phèi hîp c¸c lo¹i. 1. Ch¶y m¸u n·o do vì m¹ch m¸u n·o, liªn quan víi huyÕt ¸p cao hoÆc dÞ d¹ng m¹ch m¸u n·o. 2. Nhòn n·o x¶y ra khi mét nh¸nh ®éng m¹ch n·o bÞ t¾c th−êng do 3 nguyªn nh©n chÝnh lμ m¶ng x¬ v÷a, côc t¾c b¾n tõ xa tíi vμ nhòn n·o do gi¶m t−íi m¸u 121 Bs Nguyễn Đức Nhân - www.dany1b.com Trân trọng giới thiệu n·o. C¸c nguyªn nh©n hiÕm gÆp kh¸c bao gåm: t¸ch thμnh ®éng m¹ch n·o, viªm m¹ch n·o vμ huyÕt khèi tÜnh m¹ch n·o. a. Nhòn n·o do m¶ng x¬ v÷a chñ yÕu x¶y ra ë c¸c m¹ch m¸u lín (®éng m¹ch c¶nh trong, ®éng m¹ch sèng, ®éng m¹ch nÒn) song còng x¶y ra ë c¸c ®éng m¹ch n·o nhá vμ võa ë bÊt kú vïng nμo. Th−¬ng tæn lóc ®Çu chØ lμ m¶ng x¬ v÷a g©y hÑp dÇn lßng m¹ch, tõ ®ã t¹o thμnh huyÕt khèi, sau cïng g©y t¾c m¹ch. HuyÕt khèi cã khi h×nh thμnh míi dï kh«ng cã x¬ v÷a tõ tr−íc, hay gÆp ë bÖnh nh©n cã t×nh tr¹ng t¨ng ®«ng. KhuyÕt n·o (lacunar stroke) th−êng v× t¾c c¸c tiÓu ®éng m¹ch n»m s©u trong n·o do m¶ng x¬ v÷a nhá hoÆc do qu¸ tr×nh lipohya-linolysis (hay gÆp ë bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p). a. TBMN do côc t¾c b¾n tõ xa th−êng g©y t¾c c¸c ®éng m¹ch n·o ®−êng kÝnh trung b×nh, nhÊt lμ ®éng m¹ch n·o gi÷a vμ c¸c nh¸nh chÝnh cña hÖ thèng ®éng m¹ch sèng nÒn. Nguån gèc cña c¸c côc t¾c nμy chñ yÕu tõ tim, mét sè Ýt h×nh thμnh ngay t¹i vïng x¬ v÷a cña phÇn ®Çu c¸c ®éng m¹ch n·o. GÇn mét nöa nguyªn nh©n côc t¾c tõ tim lμ huyÕt khèi h×nh thμnh do rung nhÜ, phÇn cßn l¹i lμ huyÕt khèi h×nh thμnh do rèi lo¹n chøc n¨ng thÊt tr¸i nÆng, do c¸c bÖnh van tim (hÑp van hai l¸), t¾c m¹ch nghÞch th−êng hoÆc nhåi m¸u c¬ tim míi, thËm chÝ do m¶ng x¬ v÷a b¾n tõ quai §MC, côc sïi do viªm néi t©m m¹c nhiÔm khuÈn. b. TBMN do gi¶m t−íi m¸u n·o x¶y ra ë nh÷ng m¹ch n·o hÑp nhiÒu ch−a ®Õn møc t¾c h¼n, g©y thiÕu m¸u ë nh÷ng vïng xa n¬i gi¸p ranh t−íi m¸u cña c¸c ®éng m¹ch n·o. Kinh ®iÓn lμ vïng gi¸p ranh gi÷a ®éng m¹ch n·o tr−íc vμ ®éng m¹ch n·o gi÷a, lμ vïng chi phèi vËn ®éng c¸c chi. HÑp ®éng m¹ch c¶nh trong ë møc ®é nÆng cã thÓ122 Bs Nguyễn Đức Nhân - www.dany1b.com Trân trọng giới thiệu g©y thiÕu m¸u vïng nμy, nhÊt lμ sau khi ®· cã tôt huyÕt ¸p. c. T¸ch thµnh ®éng m¹ch n·o hay gÆp ë ®éng m¹ch c¶nh trong hoÆc ®éng m¹ch sèng, do chÊn th−¬ng hoÆc tù ph¸t (50%). T¸ch thμnh ®éng m¹ch còng cã thÓ gÆp ë c¸c ®éng m¹ch cã hiÖn t−îng lo¹n s¶n x¬ c¬. d. §ét quþ cßn x¶y ra ë nh÷ng bÖnh nh©n viªm m¹ch m¸u n·o do c¸c bÖnh tù miÔn, nhiÔm trïng, nghiÖn ma tuý hoÆc v« c¨n. Mét sè Ýt tr−êng hîp ®ét quþ do huyÕt khèi trong tÜnh m¹ch hoÆc xoang tÜnh m¹ch néi sä: nh÷ng tr−êng hîp nμy hay cã kÌm theo ch¶y m¸u n·o, ®éng kinh vμ c¸c dÊu hiÖu t¨ng ¸p lùc néi sä. 3. TBMN tho¸ng qua (c¬n thiÕu m¸u n·o tho¸ng qua, TIA: transient ischemic attack): ng−êi ...