Tài nguyên, vị thế và những kỳ quan địa chất, sinh thái tiêu biểu - Biển đảo Việt Nam: Phần 2

Tài liệu Biển đảo Việt Nam - Tài nguyên, vị thế và những kỳ quan địa chất, sinh thái tiêu biểu có kết cấu gồm 11 chương. Phần 2 sau đây bắt đầu từ nội dung chương 7 trình bày tài nguyên vị thế, kỳ quan địa chất và sinh thái vùng biển Nam Trung Bộ, vùng biển Nam Bộ, vùng quần đảo Trường Sa và giải pháp quản lý vùng biển Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tài nguyên, vị thế và những kỳ quan địa chất, sinh thái tiêu biểu - Biển đảo Việt Nam: Phần 2 197 Chương 7 VÙNG BIỂN ĐẢO NAM TRUNG BỘ 7.1. KỲ QUAN ĐỊA CHẤT VÀ SINH THÁI CÙ LAO CHÀM Cù Lao Chàm là một cụm gồm 8 đảo cách Cửa Đại 15km (Hòn Lao, Hòn Dài, Hòn Mồ, Hòn Khô Mẹ, Hòn Khô Con, Hòn Lá, Hòn Tai, Hòn Ông) thuộc xã Tân Hiệp, Tp. Hội An, tỉnh Quảng Nam. Đảo Hòn Lao (cũng gọi là Cù Lao Chàm) có diện tích lớn nhất (13,82km2) và đỉnh cao nhất (517m). Xã đảo đã có cầu cảng, khu tránh trú bão, và tầu cao tốc nối đảo với Hội An; trên đảo có tuyến đường nhựa dọc theo bờ Tây của đảo. Dân số xã đảo 2.777 người (2002), đến 2008 có 2.587 (613 hộ), có trên 70% dân số sống bằng nghề biển. Toàn xã có 231 tầu thuyền với tổng công suất 1800 CV. Sản lượng khai thác hải sản hàng năm đạt khoảng 1.500 tấn (năm 2008 - 1.430 tấn). Nông nghiệp kém phát triển (sản lượng lúa 350 tạ/năm). Có 5 doanh nghiệp hoạt động trong ngành du lịch, đã tổ chức nhiều điểm du lịch sinh thái tại các Bãi Bìm, Bãi Hương, Bãi Chồng,... Năm 2008 đến cuối 2009 có khoảng 18.000 lượt khách đến đảo. Cấp điện trên đảo có các trạm máy phát diezen, kết hợp với dàn pin mặt trời (đã có đề xuất đưa lưới điện quốc gia ra đảo). Về cấp nước dựa vào dòng chẩy mặt, có khó khăn về mùa khô (có dự án xây hồ chứa nước). Tổng cộng toàn xã có 116 hộ kinh doanh buôn bán và dịch vụ. Vùng đảo biển Cù Lao Chàm đã trở thành Khu bảo tồn biển Quốc gia và Khu dự trữ sinh quyển Thế giới (được UNESCO công nhận năm 2009), cùng với các giá trị văn hóa-lịch sử độc đáo và tài nguyên địa mạo cảnh quan hấp dẫn, có tiềm năng to lớn cho phát triển du lịch sinh thái. 7.1.1. Kỳ quan địa chất a. Đá của đảo Cụm đảo Cù Lao Chàm là phần kéo dài và thấp dần về phía ĐN của khối đá granit Bạch Mã - Hải Vân - Sơn Trà của phức hệ Hải Vân, tuổi Trias sớm, đặc trưng cho giai đoạn xâm nhập granit đồng va chạm nguồn gốc vỏ (TV Trị,..., 2009), gồm hai pha xâm nhập và pha đá mạch, chủ yếu gồm các đá granit biotit, granit hai mica, ít granodiorit biotit có muscovit; cũng gặp các khoáng vật cao nhôm như cordierit, sillimanit, granat. Các đá tại phần rìa khối bị biến dạng với các khoáng vật thường được sắp xếp theo phương TB-ĐN, trùng với phương biến dạng của dải Trường Sơn. Đá có kiến trúc hạt trung đến thô, có nơi gặp kiến trúc dạng porphyr với ban tinh felspat. Ngoài ra, trên đảo còn gặp các khối sót thể tù lộ ra của các đá biến chất sau hàng nhiều triệu năm bóc mòn, mà chính các đá này đã bị khối granit xuyên qua và cuốn theo: đó là các đá phiến gneis, đá phiến biotit, granitogneis,... (có thể thuộc hệ tầng A Vương, Є3 - O1 ?). Các mỏm đá sót này lộ ra trên bãi biển ở Bãi Bìm, Bãi Hương với nhiều vân hoa độc đáo, được tạo nên bởi quá trình biến chất nhiệt, là dấu ấn đặc biệt quan trọng để nhận biết về lịch sử hình thành của dải đất trên thềm lục địa này. Các trầm tích Đệ Tứ tuy phát triển hạn chế, nhưng cũng khá đa dạng về nguồn gốc, bao gồm các thành tạo sườn tích, lở tích, lũ tích, aluvi và biển, có tuổi từ Pleistocen giữa đến hiện đại. 198 Trần Đức Thạnh (Chủ biên) Trầm tích bao gồm chủ yếu là cát, sạn sỏi thạch anh, các mảnh vụn san hô, vỏ sò ốc và cuội đá granit kích thước rất khác nhau. b. Đa dạng địa hình - địa mạo + Địa hình trên đảo. Sau khi khối đá granit Hải Vân-Cù Lao Chàm được bóc lộ (có thể vào đầu KZ) tác động của các quá trình ngoại sinh lên chúng cùng các chuyển động kiến tạo đã để lại nhiều dạng địa hình đặc trưng, với các bậc địa hình - mặt san bằng, các bậc thềm biển, bãi biển, v.v. - Đặc điểm nổi bật của địa hình Cù Lao Chàm là tính bất đối xứng: đảo định hướng TB-ĐN với sườn ĐB hẹp và dốc đứng, sườn TN rộng và thoải hơn. Từ đó tạo ra sự phân dị rõ rệt của các quá trình tạo bờ biển. Bờ ĐB là các vách đứng trơ đá gốc, cao đến 100m, đang chịu công phá mãnh liệt của biển, với quá trình đổ lở khối tảng lớn, thuộc bờ mài mòn phá hủy trọng lực. Còn bờ TN gồm các đoạn cong lõm xen các mỏm nhô tạo các vụng nhỏ, với tích tụ cát lấp đầy đáy lõm, thuộc bờ tích tụ-mài mòn. - Một đặc điểm khác của Cù Lao Chàm là tính phân bậc địa hình khá rõ, nhất là trên sườn TN của đảo, với các bậc: 10-20m; 20-30m; 40-60m; 80-120m; 180-220m; 300- 350m; 400-500m. Các bề mặt cao trên 80m được xác định là các mặt san bằng, có tuổi từ Miocen muộn đến Pleistocen, bản chất là các pedimen và pediplen. - Trên Cù Lao Chàm cũng còn để lại nhiều thành tạo nguồn gốc biển ở độ cao và có tuổi khác nhau, nhất là ở sườn TN của đảo. Đã phát hiện thềm mài mòn cao 40-60m trên một số mũi nhô và phía đông Bãi Làng, Bãi Xép, trên mặt gặp cuội sỏi thạch anh, gắn kết khá chắc bởi cát bột màu vàng nâu, tuổi giả định là Pleistocen giữa. Bên dưới là thềm mài mòn-tích tụ ở độ cao 20-30m, gặp ở bắc Bãi Làng, đã bị phân cắt nhẹ dạng gò thoải ...