Tái tạo tế bào thần kinh: Mơ ước và hiện thực

Phục hồi tế bào thần kinh, khâu nối những sợi trục của tế bào thần kinh, thậm chí là thay thế những tế bào thần kinh luôn là những thách thức lớn với các nhà khoa học. Những tế bào không dễ thay thế Trong cơ thể, tế bào thần kinh chi phối tới mọi cơ quan (có chứa các bào quan). Do thiên chức đặc biệt nên tế bào thần kinh có những đặc điểm khác. Điểm khác biệt thứ nhất, chúng tuy chỉ có một “thân” nhưng lại có một mạng lưới rộng lớn các đuôi gai,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tái tạo tế bào thần kinh: Mơ ước và hiện thực Tái tạo tế bào thần kinh: Mơ ước và hiện thựcPhục hồi tế bào thần kinh, khâu nối những sợi trục của tế bàothần kinh, thậm chí là thay thế những tế bào thần kinh luôn lànhững thách thức lớn với các nhà khoa học.Những tế bào không dễ thay thếTrong cơ thể, tế bào thần kinh chi phối tới mọi cơ quan (có chứacác bào quan).Do thiên chức đặc biệt nên tế bào thần kinh có những đặc điểmkhác. Điểm khác biệt thứ nhất, chúng tuy chỉ có một “thân” nhưnglại có một mạng lưới rộng lớn các đuôi gai, sợi trục toả ra xungquanh để thu nhận thông tin từ môi trường, từ cơ quan và từ chínhnhững “đồng đội” của nó. Điểm khác biệt thứ hai, đó là có một sựphân bố tinh vi và chính xác đến tuyệt đối của các tế bào thần kinhđến nơi mà nó chi phối điều khiển. Từng nhánh thần kinh phân bốđến từng sợi cơ để cùng điều khiển co đồng loạt các sợi cơ cùngmột lúc. Điểm khác biệt thứ ba cũng là điểm khác biệt quan trọngnhất, đó là các tế bào thần kinh có độ biệt hoá cực cao. Biệt hoá cónghĩa là chúng sẽ có những biến đổi cấu trúc, hình dáng, chức năngđể thành một tế bào khác ở một mô khác với một chức năngchuyên trách. Độ biệt hoá của nó cao đến mức không thể có một tếbào nào thay thế nó vì không có một tế bào nào trong cơ thể giốngnó hay tương tự nó.Chính vì tính biệt hoá đặc biệt cao như vậy mà khi chẳng may tếbào thần kinh bị tổn thương như chết, hoại tử, chấn thương… thìchúng ta sẽ mất chúng vĩnh viễn. Không giống như tế bào của gan,của da, của ruột, mất tế bào này thì tế bào khác sẽ sinh sản và thaythế nó. Với tế bào thần kinh thì khả năng này là vô cùng khó.Chính nhược điểm này đã gây khó khăn trong điều trị các biến cốdo tai nạn hay chấn thương thần kinh như chấn thương sọ não,chấn thương cột sống, tuỷ sống. Trong các chấn thương này, tế bàothần kinh có thể bị đứt, bị đụng giập, bị viêm, bị thiếu máu, bị hoạitử dẫn đến cuối cùng là chết tế bào. Phục hồi tế bào thần kinh,khâu nối những sợi trục của tế bào thần kinh, thậm chí là tái tạothay thế những tế bào thần kinh luôn luôn là những thách thức lớnvới các nhà khoa học. Và cuộc hành trình với tế bào đa năng đượckhởi hành. Tế bào thần kinh.Và những tế bào đa năngKhác với tế bào thần kinh, trong cơ thể lại có những tế bào vô cùngđa năng vì chúng có thể biệt hoá tạo ra bất cứ loại tế bào nào trongcơ thể. Đó là tế bào gốc.Tế bào gốc là những tế bào có khả năng tự tăng sinh và đổi mớiđồng thời có khả năng biệt hoá ra những tế bào khác. Chính nhữngđặc tính này của nó khiến cho nó có cái tên tế bào gốc như một sựám chỉ nó có thể là cội nguồn của những tế bào khác.Tế bào gốc thường xuất hiện trong thời kỳ phôi thai, cơ thể đanghình thành các cơ quan. Hiện nay người ta còn tìm thấy tế bào gốcở người trưởng thành, đó là tế bào gốc có nguồn gốc tuỷ xương.Với hy vọng là tế bào gốc có thể sinh ra tế bào khác trong đó có tếbào thần kinh, người ta hy vọng rằng chúng có thể là nguyên liệucứu cánh để tái tạo những tế bào thần kinh trong những tai nạn xảyra với hệ cơ quan này. Và nếu thành công người ta hoàn toàn cóthể ước mơ thực hiện cấy ghép não, những công việc tưởng nhưkhông có thật.Câu chuyện như không tưởngCuộc thử nghiệm tế bào gốc tái tạo tế bào thần kinh đã được thửnghiệm nhiều lần nhưng thành công nhất là ca phẫu thuật đượcthực hiện tại thành phố Costa Rica. Bệnh nhân là anh Juan CarlosMurillo Rodriguez , sinh ngày 5/11/1979. Anh bị tai nạn máy bayngày 13/5/2008. Sau khi được nhập viện, anh được chẩn đoán làgãy vỡ thân đốt sống thắt lưng L1, chấn thương tuỷ sống khônghoàn toàn tại vị trí đốt tuỷ ngực D12 và thắt lưng L1. Với căn bệnhnày anh bị chứng đau thần kinh nặng nề, mất phản xạ và chức năngsinh dục, rối loạn chức năng bàng quang, rối loạn đại tiểu tiện cũngnhư bị mất gần như toàn bộ các cảm giác của hai chi dưới.Nạn nhân này đã được điều trị nhiều đợt vào bằng liệu pháp tế bàogốc. Kết quả đáng kinh ngạc, từ một người mất cảm giác, mất vậnđộng, mất sinh dục, rối loạn tiểu tiện anh đã phục hồi gần như hoàntoàn. Hồi phục về cảm giác, vận động, sinh dục và điều tiết tiểutiện. Tháng 11/2010, anh đã có thể bước đi bình thường. Mức độbình phục thành công đến mức, anh lạc quan nghĩ rằng “tôi sẽ baytrở lại với cương vị là một phi công hàng không dân dụng nhưtrước kia”.Lý giải cơ chế, các nhà khoa học cho rằng, các tế bào MSC có khảnăng nuôi dưỡng thần kinh và tạo ra các kích tố phát triển trongkhi đó các tế bào CD34 có khả năng tăng sinh mạch máu và thậmchí là biệt hoá trực tiếp ra tế bào thần kinh bị khuyết thiếu.Tuy nhiên trước khi khẳng định những thành công đầy hy vọng,người ta cũng còn quá nhiều điểm cần cân nhắc và quá nhiều điềucần làm sáng tỏ. Ví như, làm thế nào để định hướng chắc chắn sựbiệt hoá thành những tế bào thần kinh mà không phải là tế bàokhác. Làm thế nào để định hướng vào đúng nơi cần đến tránh sựphát triển thần kinh lạc chỗ. Làm thế nào để khẳng định tỷ lệ thànhcô ...