TẾ BÀO GỐC

Tế bào gốc là các tế bào chưa biệt hóa, có thể tự tái tạo (self renew) vàphân chia nhiều lần. Trong những điều kiện sinh lý/thực nghiệm nhất định,tế bào gốc có thể cảm ứng biệt hóa thành các tế bào có chức năng chuyênbiệt như tế bào cơ tim, tế bào tuyến tụy, tế bào bào da, tế bào máu, tế bàothần kinh…
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TẾ BÀO GỐC MỤC LỤC TẾ BÀO GỐC(Stem cell).......................................................................................................2Lịch sử nghiên cứu tế bào gốc........................................................................................................2Khái niệm và phân loại tế bào gốc..................................................................................................2II.1. Khái niệm..................................................................................................................................2II.2. Phân loại...................................................................................................................................3II.2.2. Phân loại theo nguồn gốc phân lập:.....................................................................................5Nguồn lấy tế bào gốc:......................................................................................................................6Ưu và nhược điểm của các loại tế bào gốc....................................................................................7Ứng dụng tế bào gốc:....................................................................................................................10Tế bào gốc tạo máu.......................................................................................................................13 TẾ BÀO GỐC(Stem cell)Lịch sử nghiên cứu tế bào gốc.1945- Phát hiện ra tế bào gốc tạo máu.Thập kỷ 1960 - Xác định được các tế bào carcinoma phôi chuột là một loại tế bào gốc. - Khám phá ra trong não trưởng thành có chứa các tế bào gốc có thể biệt hóa thanh các tế bào thần kinh.1981 - Evans và Kaufman và Martin phân lập được tế bào gốc phôi từ khối tế bào bên trong của phôi túi (blastocyst) chuột.1995-1996 – Tế bào gốc phôi linh trưởng có nhân lưỡng bội bình thường được phân lập từ khối tế bào bên trong của phôi túi và duy trì trên in vitro.1998 - Thomson và cộng sự ở đại học Wisconsin-Madison (Mỹ) tạo ra dòng tế bào gốc phôi người đầu tiên từ khối tế bào bên trong của phôi túi.1999 – Khẳng định khả năng chuyển biệt hóa (transdifferentiation) hay tính mềm dẻo (plasticity) của tế bào gốc trưởng thành.2001 – Tìm ra một số phương pháp định hướng tế bào gốc bi ệt hóa trên in vitro tạo ra các mô có thể dùng cho ghép mô.2003 - Tạo được noãn bào từ tế bào gốc phôi chuột. Điều này gợi ý rằng tế bào gốc phôi có thể có tính toàn năng, bằng thực nghiệm có thể làm một tế bào “trẻ lại”.2005 - Phát triển kỹ thuật mới cho phép tách chiết tế bào gốc phôi mà không làm tổn thương phôi.Khái niệm và phân loại tế bào gốc.II.1. Khái niệm. Tế bào gốc là các tế bào chưa biệt hóa, có thể tự tái tạo (self renew) vàphân chia nhiều lần. Trong những điều kiện sinh lý/thực nghiệm nhất định,tế bào gốc có thể cảm ứng biệt hóa thành các tế bào có chức năng chuyênbiệt như tế bào cơ tim, tế bào tuyến tụy, tế bào bào da, tế bào máu, tế bàothần kinh…II.2. Phân loại.II.2.1.Phân loại theo đặc tính hay mức độ biệt hoá: Theo mức độ biệt hoá có thể xếp tế bào gốc thành bốn loại: toàn năng(hay thuỷ tổ), vạn năng, đa năng và đơn năng. a/ Tế bào gốc toàn năng hay tế bào gốc thủy tổ (totipotent stem cells): Là những tế bào có khả năng biệt hóa thành tất cả các loại tế bào cơ thể từmột tế bào ban đầu. Tế bào toàn năng có khả năng phát triển thành thai nhi, tạonên một cơ thể sinh vật hoàn chỉnh. Trứng đã thụ tinh (hợp tử) và các tế bàođược sinh ra từ những lần phân chia đầu tiên của tế bào trứng đã thụ tinh (giaiđoạn 2 - 4 tế bào – các blastosomer) là các tế bào gốc toàn năng, có khả năngphân chia và biệt hóa ra tất cả các dòng tế bào để tạo nên một cơ thể sinh vậthoàn chỉnh. b/ Tế bào gốc vạn năng (pluripotent stem cells): Là những tế bào có khả năng biệt hóa thành tất cả các tế bào của cơ thểcó nguồn gốc từ ba lá mầm phôi – lá trong, lá giữa và lá ngoài. Ba lá m ầmphôi này là nguồn gốc của tất cả các loại tế bào chuyên biệt khác nhau củacơ thể. Khác với tế bào gốc toàn năng, các tế bào gốc vạn năng không thểphát triển thành thai, không tạo nên được một cơ thể sinh vật hoàn chỉnh màchỉ có thể tạo nên được các tế bào, mô nhất định. Các tế bào gốc phôi l ấytừ khối tế bào bên trong (inner cell mass) là những tế bào gốc vạn năng. c/ Tế bào gốc đa năng (multipotent stem cells): Là những tế bào có khả năng biệt hóa thành nhiều loại tế bào của cơ thểtừ một tế bào ban đầu. Các tế bào được tạo thành nằm trong một hệ tế bàocó liên quan mật thiết, ví dụ chỉ tạo nên các tế bào máu (bao gồm hồng cầu,bạch cầu, tiểu cầu lympho…), hoặc chỉ tạo nên các tế bào của hệ thốngthần kinh. Thường thì các tế bào gốc trưởng thành như tế bào gốc tạo máu,tế bào gốc thần kinh chỉ có tính đa năng; nhưng trong những điều kiện nhấtđịnh, chúng vẫn có thể chuyển biệt hóa và trở nên có tính vạn năng.Hình 1. Tế bào gốc toàn năng, vạn năng và đa năng: d/ Tế bào gốc đơn năng (mono/unipotential progenitor cells): Tế bào gốc đơn năng, còn gọi là tế bào định hướng đơn dòng hay tế bàođầu dòng (progenitor cells), là những tế bào gốc chỉ có khả năng bi ệt hóatheo một dòng. Ví dụ mẫu tiểu cầu, tế bào định hướng dòng lympho, tế bàođịnh hướng dòng hồng cầu, dòng bạch cầu.... Trong điều kiện bình thường,các tế bào gốc trưởng thành trong nhiều tổ chức đã biệt hóa có tính đơnnăng và có thể biệt hóa thành chỉ một dòng tế bào. Khả năng bi ệt hóa theodòng này cho phép duy trì trạng thái sẵn sàng tự tái tạo mô, thay th ế các t ếbào mô chết vì già cỗi bằng các tế bào mô mới.II.2.2. Phân loại theo nguồn gốc phân lập:Theo nguồn gốc phân lập có thể xếp loại tế bào gốc làm 3 loại: tế bào gốcphôi (trong đó có tế bào gốc phôi thực thụ và tế bào mầm phôi), tế bào gốcthai, và tế bào gốc trưởng thành. a/ Tế bào gốc phôi (Embryonic stem cells-ESCs) và tế bào mầm phôi (Embryon ...