Tên trộm thiên tài hay là Kẻ cắp vụng về?

Trong nghệ thuật phong cách – trường phái là một trục chính của sự phát triển. Thời cổ và trung đại phong cách – trường phái được duy trì lâu dài có khi vài thế kỷ. Chúng tiến triển và thay đổi chậm chạp cùng sự tiến hóa chậm chạp của xã hội, quốc gia – dân tộc, khu vực hay vùng miền. Sang thời hiện đại, từ cuối TK 19 các phong cách – trường phái thay đổi ngày càng nhanh chóng gấp gáp hơn. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tên trộm thiên tài hay là Kẻ cắp vụng về? Tên trộm thiên tài hay Kẻ cắp vụng về?Nguyễn Quân.Trong nghệ thuật phong cách – trường phái là một trục chính của sựphát triển. Thời cổ và trung đại phong cách – trường phái được duy trìlâu dài có khi vài thế kỷ. Chúng tiến triển và thay đổi chậm chạp cùngsự tiến hóa chậm chạp của xã hội, quốc gia – dân tộc, khu vực hay vùngmiền. Sang thời hiện đại, từ cuối TK 19 các phong cách – trường pháithay đổi ngày càng nhanh chóng gấp gáp hơn. Nếu cho tới chủ nghĩa ấntượng Pháp các phong cách – trường phái ở phương Tây còn phát triểntuyến tính: sau Tân cổ điển là Lãng mạn, rồi Hiện thực, rồi Ấn tượng,thì từ cành cây lực lưỡng của Hậu ấn tượng, từ các cha đẻ của nghệthuật hiện đại như Van Gogh, Gauguin, Cézanne, Much… đồng thờiđâm nảy hàng loạt phong cách – trường phái tạo nên cuộc cách mạng vĩđại nhất của nghệ thuật ngay từ trước thế chiến I. Người ta có thể kể rahai chục phong cách – trường phái nghệ thuật phương Tây chỉ trongTK 20. Phong cách – trường phái có hệ thẩm mỹ riêng, hệ ngôn ngữriêng, những ước định tinh thần, triết học riêng, những vùng xúc cảmvà chủ đề khá đặc trưng cũng như những thông điệp văn hóa, xã hội,đạo đức, tình cảm, triết lý đặc trưng và một hình thức biểu hiện “nhìn lànhận ra ngay”.Các phong cách – trường phái hình thành được là nhờ có các phongcách cá nhân độc đáo, có tầm ảnh hưởng lớn. Đó là Van Gogh của Biểuhiện, Picasso của Lập thể, Dali của Siêu thực, Kandinsky của Trừutượng, Polock của Trừu tượng biểu hiện, Warhol của Pop-art v.v….Họ là những tác giả lớn xác định dòng chảy của phong cách – trườngphái mà họ thường là người chủ xướng, là những cây cổ thụ tỏa bóngrộng khắp phong cảnh nghệ thuật. Ảnh hưởng của họ nhiều khi áp đảo,tạo ra những “rào cản”, những “đỉnh cao không thể vượt qua” làm khổcác thế hệ đàn em! Họ cũng thường xây dựng nền móng lý thuyết nghệthuật và nhân văn cho trường phái “của mình” nên ảnh hưởng càng lâudài, trở thành các bài học kinh điển bắt buộc cho các trường dạy nghệthuật và lịch sử nghệ thuật. Cho tới cuối TK 20 phong cách-trường pháivà phong cách cá nhân vẫn là mục tiêu phấn đấu của các nghệ sĩ. Sauđó tình hình có khác đi đôi chút khi các nghệ sĩ đương đại thực hànhcác môn nghệ thuật mới, đa phương tiện của thế giới nghe nhìn, xã hộithông tin và tiêu thụ hậu công nghiệp.Với nghệ sĩ đương đại tôi là tôi quan trọng hơn tôi là một phong cáchhoặc tôi thuộc về một trường phái nào. Với họ mọi thứ đều có thể lànghệ thuật, mọi thứ đều có thể dùng để làm nghệ thuật, mọi ngôn ngữ,triết lý đều có thể được huy động… Với họ đôi khi hình thức thể hiệnđặc trưng cho một tác giả trở thành một lồng cũi chật hẹp, phô trươngvà giả tạo. Tấm gương mà họ noi theo có thể là Picasso, người thay đổi“phong cách cá nhân” mạnh mẽ, liên tục bằng cách tiếp thu, dung hợpmọi ảnh hưởng từ khắp thế giới, từ toàn bộ lịch sử và thời đại củamình. Nhưng cuối cùng, các nghệ sĩ đương đại dù không xác lập trườngphái vẫn mang phong cách cá nhân độc đáo và chỉ có thể đi vào lịch sửnghệ thuật bằng phong cách cá nhân mà thôi!Ba phong cách – trường phái của mỹ thuật Việt NamVới tôi mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX có ba phong cách – trường phái:Nghệ thuật Đông Dương: mang tính lãng mạn, thị dân, tự do cá nhân vàkết hợp nhuần nhuyễn ảnh hưởng của nghệ thuật Pháp TK 19 với mộtsố kỹ thuật, thẩm mỹ truyền thống. Nghệ thuật Hiện thực XHCN: vớisự đồng nhất, đơn điệu của ngôn ngữ biểu hiện, của đề tài và chủ đề tưtưởng nhưng lại mạnh mẽ trong hiệu quả tuyền truyền, cổ động, mangtính dung dị đáng yêu và tinh thần dân tộc chủ nghĩa đậm đặc.Nghệ Thuật Đổi Mới: từ khoảng 1980 tới 2000 (khác với nghệ thuậttrong thời kỳ đổi mới bao gồm mọi hoạt động nghệ thuật – kể cả nghệthuật đương đại) với sự trở lại mạnh mẽ của chủ nghĩa cá nhân, sự trởvề với nghệ thuật Việt Nam thời tiền thực dân và sự dung hợp hỗn tạpmọi ảnh hưởng của chủ nghĩa hiện đại phương Tây. Tất nhiên có đượcba phong cách – trường phái đó là nhờ mỗi trường phái ấy đều có cácbậc thầy, các tác giả tiêu biểu của mình.Không dung hợp không thành tác giả lớn!Cũng như người ta có tổ tiên, nghệ sĩ luôn chịu ảnh hưởng từ nguồnnào đó chứ không có phong cách cá nhân nào không giống ai, khôngchịu ảnh hưởng của ai, hoàn toàn “từ trên trời rơi xuống”. Ngược lạinghệ sĩ càng lớn thì càng cần và có khả năng chịu tiêu hóa, dung hợpđược nhiều ảnh hưởng lớn lao.Nguyễn Tư Nghiêm có lần được hỏi có ảnh hưởng Picasso không. Ôngkhéo léo trả lời rằng ông học từ nghệ thuật cổ Việt Nam, rằng ông vàPicasso có xuất phát điểm khác nhau mà đến cùng một chỗ! Một bạnngoại quốc hỏi Nguyễn Sáng có học Matisse không. Ông nổi cáu, bàyra các tranh khắc gỗ Đông Hồ rồi “vặn” lại: “Cái này không đẹp hơnMatisse của anh à?”.Tranh Nguyễn Tư NghiêmTôi thường tôn Bùi Xuân Phái là “Ultrillo de Ha Noi” và hỏi cụ cóthích Derain không. Họa sĩ cười hiền và bảo ông rất thích họ.Tranh Bùi Xuân PháiTôi ...