Thao túng tiền tệ: Ngoại giao trừng phạt và lợi ích chiến lược

Bài viết "Thao túng tiền tệ: Ngoại giao trừng phạt và lợi ích chiến lược" đưa ra một số đề xuất để ứng xử với các báo cáo liên quan đến thao túng tiền tệ trong tương lai. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thao túng tiền tệ: Ngoại giao trừng phạt và lợi ích chiến lược HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA ĐỊNH HÌNH LẠI HỆ THỐNG TÀI CHÍNH TOÀN CẦU VÀ CHIẾN LƯỢC CỦA VIỆT NAM 18. 1Hồ Quốc Tuấn* 2Nguyễn Thị Ngọc Trang** Trần Ngọc Thơ** Tóm tắt Ngày 16/12/2020, Việt Nam bị Bộ Tài chính Mỹ xác định là “thao túng tiền tệ” theo đạo luật Cạnh tranh và thương mại quốc tế Omnibus năm 1988. Dựa vào bộ tiêu chí xếp hạng thao túng tiền tệ và những hành xử trước đây, lựa chọn gán nhãn thao túng tiền tệ của Mỹ với bất kỳ quốc gia nào không thuần túy là một quyết định khách quan hay dựa trên kết quả khoa học, mà dựa trên đánh giá chủ quan. Có vẻ như chính quyền Mỹ sử dụng việc định danh thao túng tiền tệ như một phần của chính sách ngoại giao trừng phạt nhằm đạt được những lợi ích chiến lược. Chúng tôi đưa ra một số đề xuất để ứng xử với các báo cáo liên quan đến thao túng tiền tệ trong tương lai. Từ khóa: Thao túng tiền t, cạnh tranh, thương mại, chính sách ngoại giá, tỷ giá thực. Mỹ gắn nhãn Việt Nam thao túng tiền tệ năm 2020: Một quyết định chủ quan? Ngày 16-12-2020, Bộ Tài chính Mỹ đã ban hành báo cáo “Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Mỹ”. Theo báo cáo này, Việt Nam cùng với Thụy Sĩ bị Bộ Tài chính Mỹ xác định là “thao túng tiền tệ” theo Đạo luật Cạnh tranh và thương mại quốc tế Omnibus năm 1988. Đây không phải một vấn đề mới mà đã được cảnh báo từ năm 2019. Vào Quý III năm nay, theo trang giám sát về tín hiệu thao túng tiền tệ Tracking Currency Manipulation, Việt Nam là một trong những nước “đầu bảng” về tín hiệu thao túng tiền tệ theo các tiêu chuẩn của Bộ Tài chính Mỹ. *Đại học Bristol, Anh | Email liên hệ: Tuan.Ho@bristol.ac.uk ** Trường Đại học Kinh tế TP. HCM 265 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA ĐỊNH HÌNH LẠI HỆ THỐNG TÀI CHÍNH TOÀN CẦU VÀ CHIẾN LƯỢC CỦA VIỆT NAM Nhưng với những người theo dõi vấn đề này, đây là chuyện “hên xui”. Vì sao lại nói như vậy? Trước tiên hãy nhìn về bộ tiêu chí của Bộ Tài chính Mỹ sử dụng để đánh giá một nền kinh tế có thao túng tiền tệ hay không. Bộ tiêu chí hiện tại của Bộ Tài chính Mỹ bao gồm: ▪ Thặng dư thương mại với Mỹ hơn 20 tỷ USD trong vòng 12 tháng ▪ Thặng dư tài khoản vãng lai hơn 2% GDP trong vòng 12 tháng ▪ Chính phủ can thiệp thường xuyên vào thị trường ngoại hối, trong đó có 6 tháng có lượng mua vào ngoại tệ ròng (trong khoảng thời gian 12 tháng đánh giá), và lượng mua vào ròng này chiếm từ 2% GDP trở lên. Theo Hồ (2020), đây là những tiêu chí có tính chủ quan và có phần “ép” các nước thiên về xuất khẩu như Việt Nam. Chẳng hạn, hầu hết nước và lãnh thổ có hoạt động xuất khẩu mạnh như Trung Quốc, Đức, Đài Loan, Thái Lan và Việt Nam chắc chắn sẽ vi phạm 2 tiêu chí đầu tiên. Chỉ có tiêu chí thứ 3 có thể tránh khỏi nếu can thiệp một cách giới hạn và không thường xuyên vào thị trường ngoại hối. Trước đây Đài Loan tỏ ra khôn ngoan bằng cách sử dụng một loạt công cụ phái sinh để mua vào ngoại hối và tìm cách cân bằng vị thế ngoại hối ở một số tháng để có vẻ cho thấy họ không mua ròng trong tháng đó. Thế nhưng trong báo cáo mới lần này, các giao dịch phái sinh đã bị phía Mỹ quan tâm và tính toán kỹ lưỡng. Với một bộ tiêu chí có tính áp đặt như vậy, Mỹ thật ra đã “gom trọn” các đối tác thương mại lớn của mình vào một cái danh sách theo dõi và những nước trong danh sách này có thể bị “gắn nhãn” thao túng tiền tệ bất kỳ lúc nào chỉ cần đạt đủ 3 tiêu chí. Ngay cả các quốc gia không bị gắn nhãn thao túng tiền tệ vẫn bị đưa vào “danh sách đen” theo dõi thao túng tiền tệ (ngoài Việt Nam và Thụy Sĩ bị “gắn nhãn”, có 10 nền kinh tế khác bị vào “danh sách đen” này, trong đó có Trung Quốc). Năm 2019, Trung Quốc bị gắn nhãn thao túng tiền tệ, nhưng sau đó vào đầu năm 2020 đã được đưa ra khỏi danh sách này khi Trung-Mỹ đang trong quá trình thương lượng ký kết một hiệp định thương mại mới. Nói vậy để thấy, lựa chọn gắn nhãn thao túng tiền tệ của Mỹ với bất kỳ quốc gia nào không thuần túy là một quyết định khách quan hay dựa trên kết quả khoa học, mà dựa trên đánh giá chủ quan. Nhận định này của Hồ (2020) có cùng quan điểm với Lương (2020). Theo Lương (2020), sự khác nhau về kết quả của các mô hình tính toán tỷ giá thực mà báo cáo của 266 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA ĐỊNH HÌNH LẠI HỆ THỐNG TÀI CHÍNH TOÀN CẦU VÀ CHIẾN LƯỢC CỦA VIỆT NAM phía Mỹ sử dụng cho thấy không có cơ sở vững chắc để khẳng định tiền đồng đã bị thao túng một cách bất hợp lý. Các nhận định này cũng cùng quan điểm với Dapice (2020). Theo ông David Dapice, Mỹ buộc thao túng tiền tệ đối với Việt Nam là không thỏa đáng. Ông cho rằng nguyên nhân chính đằng sau việc điều tra và gắn nhãn thao túng thương mại này là thặng dư thương mại song phương ngày càng tăng giữa Việt Nam và Mỹ, một biến số quan tâm đặc biệt đối với chính quyền của ông Donald Trump. Lý do hàng đầu dẫn đến thặng dư thương mại song phương gia tăng giữa Việt Nam và Mỹ, theo ông David Dapice, chính là việc Mỹ áp thuế lên hàng xuất khẩu của Trung Quốc. Nhiều nhà máy sản xuất của Nhật, Đài Loan, Hàn Quốc, và Singapore đã chuyển dịch sang Việt Nam. Năm 2019, thặng dư thương mại hàng hóa của Trung Quốc với Mỹ là 345 tỷ USD, đến năm 2020 giảm 30 tỷ USD. Thặng dư thương mại của Việt Nam năm 2020 tăng khoảng 15 tỷ USD, hay bằng ½ phần giảm của Trung Quốc. Chính sách thuế quan của Mỹ đã làm thay đổi những cân nhắc kinh tế về nơi sản xuất kéo theo dòng FDI, chứ không phải do thao tú ...