Thị trường và nhà đầu cơ: Thử mà không có tôi...

Sự nhộn nhịp của thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2006 đã giúp nhận dạng rõ hơn về vai trò của đầu cơ trong thị trường này
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thị trường và nhà đầu cơ: Thử mà không có tôi... Thị trường và nhà đầu cơ: Thử màkhông có tôi...Sự nhộn nhịp của thị trường chứng khoán Việt Nam năm2006 đã giúp nhận dạng rõ hơn về vai trò của đầu cơ trongthị trường nàySự nhộn nhịp của thị trường chứng khoán Việt Nam năm2006 đã giúp nhận dạng rõ hơn về vai trò của đầu cơ trongthị trường này.Sự biến động khá kịch tính của chỉ số VN-Index trong năm 2006(và giữa các năm trước đấy) phần nào nói lên điều đó. Gọi là hànthử biểu mà trồi sụt kiểu này thì khó hiểu. Thị trường như cô gáiđẹp mà chảnh. Hễ nghiêm thì cô làm nư, còn thoải mái cô lungtung. Lý lẽ học thuật đôi khi vô ích...Điều này lại hấp dẫn nhiều người và họ đang nhào vô. Tuy nhiên,dù đã đứng bên trong hay còn ngoài cửa, ta cũng không nênquên đây là thị trường chứ không phải người đẹp. Thị trườngnghiệt ngã với thắng-thua-nóng-lạnh ấy rất cần sự hiểu biết thựcthụ. Thật may, cùng với nỗ lực đưa thị trường tiến đến thị trường,sự quan tâm của người đầu tư và giới doanh nghiệp ngày càngsâu và bài bản hơn.Có lẽ do vậy, trong các dịp trao đổi tại lớp, nhiều sếp - học viênđã hỏi tôi “ở đó có hay không đầu cơ?”. Và đây chính là câuchuyện...Đầu cơ chứ còn gì nữa! Có điều, phải hiểu đầu cơ thế nào chophải lẽ thôi. Trước tiên, cần biết người ta bày ra thị trường chứngkhoán, cụ thể là thị trường thứ cấp, là để mời mấy ông bà chủ (cổđông) đến đó chơi. Cách thu xếp này loại trừ khả năng đòi rút vốnkhỏi doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp trường vốn và yên chuyệnlàm ăn.Khi các vị chủ đã đi chỗ khác chơi và đã chịu chơi, họ mặc nhiênbiến khoản đầu tư của mình thành khoản đầu cơ. Cổ phiếu cứthế nổi trôi... Người sở hữu có khi quên mất cái gốc cổ đông củamình, họ quan tâm nhiều hơn đến tư cách khách hàng.Thật vậy, về mặt chuyên nghiệp, người làm ăn trên thị trườngchứng khoán liên hệ chủ yếu với các công ty chứng khoán, đểmua bán (kinh doanh) thứ hàng hóa gọi là chứng khoán, chứ ít ainghĩ mình góp vốn vào doanh nghiệp. Tất nhiên không thể nóikhông có đầu tư (mua giữ dài hạn) ở thị trường thứ cấp, nhưngngười làm ăn tại đây đặt kỳ vọng vào chênh lệch giá (đầu cơ)hơn là tạo ra giá trị tăng lên (đầu tư).Theo nguyên lý, càng nhiều người tham gia đầu cơ thì thị trườngcàng lạc quan, điều này hóa giải cái lo kẹt tiền, kéo tiếp ngườichơi đến thị trường chứng khoán. Đầu cơ vậy là cần chứ đâu cóxấu. Nhưng để có sự thấu hiểu, và xa hơn để thấy hết lợi ích củađầu cơ, ta sẽ tiếp cận vấn đề theo lý giải kinh tế và thị trường.Trước tiên, cần biết trong thị trường chứng khoán không có kháiniệm cấm đầu cơ. Tuy vậy, không riêng tại Việt Nam mà hầu nhưở đâu trên thế giới xưa nay người ta vẫn cứ kiếm chuyện với đầucơ. Cả nơi đẻ ra lý thuyết và phát triển hoạt động đầu cơ (là Anhvà Mỹ) cũng vậy.Đầu cơ không chỉ bị nghĩ xấu chung chung theo nghĩa dân gian,mà còn được chẻ từng miếng nhỏ để phân biệt với đầu tư, lấyđầu cơ làm cái phông phản diện để tôn anh đầu tư lên. Việc nàykhông ngừng gây tranh cãi, làm tốn nhiều giấy mực.Tuy bị phân biệt đối xử như vậy, đầu cơ vẫn có đất sống đànghoàng. Trong nhiều nền kinh tế, đúng hơn là hoạt động kinh tế,người ta đã trân trọng xướng danh tư cách nhà đầu cơ làspeculator, đặc biệt là tại các thị trường tài chính hàng hóa(commodity market). Đây giống như sự phân vai trong các vởkịch thị trường.Vậy đấy, dù đầu cơ là cần, là không thể thiếu trong nền kinh tế,thì nhà đầu cơ vẫn còn bị phân biệt.Lấy bối cảnh đầu cơ trong thị trường futures (mua bán kỳ hạn) đểminh họa. Nhờ tham gia bán trước (short) các hợp đồng đượcchuẩn hóa theo kỳ hạn (hợp đồng futures), một người nuôi heocó thể cân nhắc chuyện lời lỗ để quyết định có nuôi hay không.Nhưng nếu người nuôi heo lo giá rớt thì người đầu cơ trong thịtrường này có thể kỳ vọng ngược lại để đồng thời mua các hợpđồng futures đối ứng. (Đây chỉ là ví dụ đơn giản cho dễ hiểu, vìhoạt động thực sự của thị trường futures rất phức tạp).Ta thấy khi người chăn nuôi muốn quăng rủi ro đi thì đã có anhđầu cơ nhảy vô nhận. Tất nhiên nếu giá lên họ sẽ thắng, và cóthể thắng to nhưng thua thì cũng dễ bị đậm. Và nếu họ chỉ sốngbằng cái nghề phản diện này thì cũng xứng đáng.Thế nhưng người ta cũng từng ví đầu cơ với đánh bạc. Cách vínày là quá đáng. Tại sao? Vì đầu cơ trong hoạt động thị trườngnói chung và thị trường chứng khoán nói riêng có logic tầm nhìnchứ không là may rủi như cờ bạc.Trong canh bạc, chính con bạc tạo ra rủi ro, rủi ro chưa có cho tớikhi họ ngồi lại đặt tiền và chia bài. Còn trong thị trường, rủi rođang và luôn có sẵn. Rủi ro biến động giá luôn hiện hữu đồngthời với sự thay đổi thất thường của yếu tố cung cầu.Người chăn nuôi, trồng cà phê... lo giá rớt khi thu hoạch; kẻ chếbiến sợ giá nguyên liệu tăng vào cao điểm sản xuất. Khi ngườinông dân hay giới chế biến tìm cách phòng tránh rủi ro - tức làcác hedger tiến hành phòng thủ bằng các hợp đồng futures, họsẽ tránh được rủi ro về giá cả.Thế nhưng rủi ro ấy không phải đã bị loại ra khỏi nền kinh tế, màđược chuyển qua giới đầu cơ. Và điều gì là rủi với các hedger(nông dân hay người chế biến) có thể sẽ là cơ hội đối với cácspeculator. Thị trường do vậy có thể ví như một hạ tầng sangnhượng rủi ro. Điều cần lưu ý, nhiều tranh luận về đầu tư hay đầucơ có thể chỉ là để phân biệt, để phục vụ cho mục đích giáo khoa,chứ không để bài bác.Nhìn ở góc rộng, đầu cơ là hoạt động hóa giải cái lo rủi ro chonền kinh tế. Nói cách khác, nhà đầu cơ nhìn rủi ro qua lăng kínhcơ hội, và họ đầu tư vào các cơ hội đó (đầu cơ). Họ là những nhàmạo hiểm can đảm. Nhờ có sự mua bán năng động của họ mà thịtrường ổn định và có thanh khoản. Thanh khoản lại là phần hồnkhông thể thiếu của thị trường. Theo ước tính ở các thị trườngfutures phát triển, cứ mỗi giao dịch phòng thủ của hedgers(nguồn cung hàng) thì bình quân có đến 20 giao dịch mua đi bánlại của speculators.Nhân đây, ta hãy xem nhà đầu ...