Thiên hà (Đặng Vũ Tuấn Sơn)

Những đêm mùa hè trời đẹp, ít mây, hẳn các bạn , mà nhất là những ai yêu thích bộ môn thiên văn học đều rất thích thú khi được ngắm nhìn vẻ đẹp của bầu trời sao. Trên đó, bạn không chỉ tháy các ngôi sao như những đốm sáng bé nhỏ được rải một cách ngẫu nhiên, chúng cũng có khu vực riêng của mình và mỗi đêm, bạn đều thấy một dải sáng trắng như sữa vắt ngang bầu trời. Nếu có trong tay một chiếc kính thiên văn hay chỉ một chiếc ống nhòm nhỏ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiên hà (Đặng Vũ Tuấn Sơn)Thiên hà Những đêm mùa hè trời đẹp, ít mây, hẳn các bạn , mà nhất là những aiyêu thích bộ môn thiên văn học đều rất thích thú khi được ngắm nhìn vẻ đẹpcủa bầu trời sao. Trên đó, bạn không chỉ tháy các ngôi sao như những đốm sáng bé nhỏđược rải một cách ngẫu nhiên, chúng cũng có khu vực riêng của mình vàmỗi đêm, bạn đều thấy một dải sáng trắng như sữa vắt ngang bầu trời. Nếu có trong tay một chiếc kính thiên văn hay chỉ một chiếc ốngnhòm nhỏ thôi, bạn sẽ thấy trên dải sáng đó là vô vàn các đốm sáng nhỏphân bố dày đặc trong dải sáng đó, và tất nhiên chính nhờ vô vàn các đốmsáng đó mà chúng ta mới có thể quan sát một dải sáng tuyệt vời như vậy.Người xưa đã sớm gọi dải sáng đó là Ngân Hà, còn theo thần thoại Hy Lạpthì dải sáng đó là dòg sữa bất tử của nữ thần Hera tuôn chay trên bầu trời dosức hút của người anh hùng Hercules và từ đó mà cái tên Milkyway ra đời.Ngày nay, chúng ta vẫn sử dụng những cái tên Ngân Hà, Milkyway nhưngcả 2 cái tên đó đều chỉ để chỉ dải sáng mà chúng ta vừa nhắc tới và đó chínhlà Thiên Hà của chúng ta. Chúng ta đã biết về Trái Đất, về Mặt Trời và cảvề Thiên Hà, và bây giờ chúng ta cũng biết rằng dải Thiên Hà rực rỡ màchúng ta ván quan sát hàng đêm kia, bản thân chúng ta cũng là một phần củanó. Trong vũ trụ không chỉ tồn tại một nhóm sao khổng lồ hợp thành thiênhà như Milkyway của chúng ta màcòn có hàng triệu triệu thiên hà khác, mỗithiên hà đều là một tập hopự khổng lồ các ngôi sao với khối lượng và kíchthước khác nhau. Vậy thực chất thiên hà cấu tạo ra sao chúng ta đã biết haychưa? Có bao nhiêu loại thiên hà và chúng ta có thể quan sát thấy gì và kếtluận được những gì về những điều quan sát được? Những điều dưới đây cólẽ sẽ bổ ích cho các bạn muốn tìm hiểu thêm về khái niệm thiên hà và về cấutạo của vũ trụ chúng ta: 1 Khái niệm Thiên hà (galaxy) là một tập hợp các thiên thể trong một phạm vi nhấtđịnh. Chúng liên kết lại với nhau do hấp dẫn lẫn nhau. Sự liên kết này tạothành các xoáy trong đó các ngôi sao và các hành tinh c ủa chúng đều quayquanh một tâm chung. Thiên hà có thể chứa từ 106 đến 1012 sao và bán kính từ 1000 đến200000 năm ánh sáng. Khối lượng của chúng có thể từ 500000 đến vàinghìn tỷ lần khối lượng Mặt Trời. Thành phần của một thiên hà ngoài cácngôi sao và các hành tinh c ủa chúng còn vô số các thiên thạch nhỏ, các khốikhí và bụi rải rác. Tất cả các thành phần này đều quay quanh một tâm chungchính là tâm của thiên hà. 2 Phân loại thiên hà: Các thiên hà được phân chia thành một sốloại như sau dựa vào hình dáng quan sát được củachúng: + Thiên hà xoắn (Spiral Galaxy): Loại thiên hà này chiếm khoảng 60% trong tổng số các thiên hà đãquan sát được, kí hiệu: S. Cấu tạo của loại thiên hà này là gồm một khối đặc có mật độ lớn cácsao ở giữa. Phần này có độ dày khá lớn, các sao chủ yếu là các sao già. Phầnngoài của phần trung tâm này là phần đĩa gồm các cánh tay xoè ra xungquanh chủ yếu là các sao trẻ mới hình thành và các đám khí , bụi. Tuỳ theotính chất của phần trung tâm và các cánh tay khí bụi này mà ta phân biệt cácloại thiên hà Sa, Sb và Sc. Thiên Hà Milkyway của chúng ta cũng là mộtthiên hà xoắn và hệ Mặt Trời nằm tại một trong những cánh tay xoắn củaThiên Hà + Thiên hà elip (elliptical galaxy) Loại thiên hà này chiếm khoảng 15% trong số các thiên hà đã quan sátđược, kí hiệu E. Mức độ thuôn dài của loại thiên hà này được kí hiệu bởi các số từ 0 -7 (tròn nhất là E0) Đây là loại thiên hà sáng nhất trong vũ trụ. Chúng gồm chủ yếu là cácsao già, gần như không có bụi, chỉ có khí với nhiệt độ khoảng 1 triệu độ.Thiên hà elip có khối lượng rất nặng, chúng có hình cầu hoặc hình elipxoit,tốc độ quay nhỏ, chỉ khoảng 100 km/s. Thiên hà Tiên nữ - Andromeda -M31, thiên hà sáng nhất bầu trời của chúng ta cũng là một thiên hà Elip. +Thiên hà thấu kính (lenticular galaxy) Loại thiên hà này chiếm khoảng 20% trong số các thiên hà đã quan sátđược, kí hiệu SO. Đây là loại thiên hà trung gian giữa thiên hà elip và thiên hà xoắn.Chúng gồm nhiều sao già, có một bầu trung tâm và đĩa gồm các sao tre phíangoài nhưng không có sự xuất hiện các cánh tay sáng. +Thiên hà không định hình (irregular galaxy) Loại thiên hà này chiếm khoảng 3%, kí hiệu Ir Thiên hà này có dạng không xác định, thường giống như một đám cácsao nhỏ, quay quanh một tâm chung nhưng lại có thể có nhiều tâm tạo sao. Ngoài các Thiên hà được phân loại theo hình dáng, người ta còn đưavào khái niệm Thiên hà lùn (dwarf galaxy) (Kí hiệu d)Đặc điểm của loạithiên hà này là kích thước rất nhỏ và mật độ cũng tương đối nhỏ so với cácthiên hà khác. Về hình dáng, chúng cũng có hình elip, cầu, không định hình. * Một số thiên hà có thể cặp đôi với nhau (double galaxy) giống nhưt ...