Thiết kế bài giảng điện tử hỗ trợ dạy học một số bài về đường tròn và hàm số

Hiện nay nhiều trường phổ thông đã cài đặt phần mềm (PM) Geometer’s Sketchpad (GSP). Đây là một PM toán của Swarthmore College and Key Curriculum Press. Cách sử dụng phần mềm đã đựơc giới thiệu ở trên tạp chí này ở các số trước. Trong bài viết này chúng tôi xin giới thiệu việc thiết kế một số bài cụ thể hố trợ dạy học phần toán 9 (theo SGK mới) hoặc phần hàm số bậc hai ở THPT.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiết kế bài giảng điện tử hỗ trợ dạy học một số bài về đường tròn và hàm số Thiết kế bài giảng điện tử hỗ trợ dạy học một số bài về đường tròn và hàm số Hiện nay nhiều trường phổ thông đã cài đặt phần mềm (PM) Geometer’s Sketchpad (GSP). Đây là một PM toán của Swarthmore College and Key Curriculum Press. Cách sử dụng phần mềm đã đựơc giới thiệu ở trên tạp chí này ở các số trước. Trong bài viết này chúng tôi xin giới thiệu việc thiết kế một số bài cụ thể hố trợ dạy học phần toán 9 (theo SGK mới) hoặc phần h àm số bậc hai ở THPT. 1.Vị trí tương đối của đường thẳng và đường tròn (§4 toán 9). Ở đây ta sẽ tạo ra đường tròn có bán kính không đổi, và một đường thẳng chuyển động từ xa đến gần 1 đường tròn khác để HS có thể quan sát các vị trí của đường thẳng và đường tròn và so sánh khoảng cách từ tâm đường tròn đến đường thẳng và bán kính R để rút ra các hệ thức cần thiết giữa d và R. Cách thiết kế Vẽ một đường thẳng k trên đó lấy 2 điểm H, O, qua H ta vẽ đường thẳng a vuông góc với đường thẳng k. Tạo cho H chuyển động trên k. Vẽ đường tròn tâm O bán kính bất kì. Đổi tên hộp thành a chuyển động ta được hình sau.Tính khoảng cách OH bằng cách chọn O, H vào Measure/ Distance (đổi tên OH thành d), tính bán kính R để HS quan sát so sánh d và R. Khi click chuột vào hộp đó ta sẽ thấy đường thẳng a chuyển động nh ưng luôn vuông góc với k và khoảng cách d giữa đường thẳng và đường tròn thay đổi, còn R không đổi. 2.Vị trí tương đối của hai đường tròn (§7 toán 9). Ở đây ta sẽ tạo ra hai đường tròn có bán kính không đổi, tâm của 1 đường tròn chuyển động từ xa đến gần 1 đường tròn khác để HS có thể quan sát các vị trí của hai đường tròn và so sánh khoảng cách giữa hai tâm OO với R +r, R - r (khoảng cách giữa hai tâm OO’ thay đổi khi các đường tròn tâm O, O chuyển động còn R, r không thay đổi) để rút ra các hệ thức cần thiết. Vẽ một đọan thẳng (vừa trang màn hình) trên đó lấy hai điểm O và O, bên ngoài đường thẳng vẽ hai đoạn thẳng rồi đổi tên thành R, r (chính là bán kính của hai đường tròn). Chọn O và R vào Construct chọn Circle By Center + Radus (để vẽ đường tròn có tâm là 1 điểm cho trước và bán kính cho trước). Tương tự như thế vẽ tiếp đường tròn (O, r) rồi dấu các bán kính R, r và hai đầu đoạn thẳng ban đầu (chọn các điểm cần dấu nhấn tổ hợp phím Ctrl + H) ta đ ược Chọn các điểm O, O vào Measure chọn Distance ta được độ dài OO, chọn các đoạn thẳng OA (R), OA(r) vào Measure chọn Length ta được độ dài R, r. Chọn giá trị độ dài của R, r rồi vào Calculate để tính tổng R+ r Sau đó tạo chuyển động cho tâm của đường tròn (O) hoăc (O) (với phiên bản mới chỉ cần chọn điểm O vào Edit/ Action Butons/ Animation/OK, phiên bản 3.0 phải chọn đồng thời cả O và đường thẳng) đổi tên hộp thành O chuyển động hoặc O’ chuyển động. Cho học sinh quan sát các vị trí khi hai đường tròn không cắt nhau (ở ngoài nhau, đựng nhau); tiếp xúc nhau (chỉ có 1 điểm chung) và cắt nhau rồi so sánh giá trị d với R + r. Có thể dừng lại ở các vị trí như hai đường tròn không cắt nhau, hai đường tròn tiếp xúc trong, tiếp xúc ngoài, hai đường tròn cắt nhau, đồng tâm... chẳng hạn ở hình sau khi hai đường tròn tiếp xúc ngoài ta thấy d = 9.5 cm; R + r = 9.5 cm hay d= R +r. Với cách thiết kế này khoảng cách d giữa hai tâm thay đổi khi O, O chuyển động còn R + r; R - r không thay đổi ở tất cả các vị trí trên. Ở chương II Góc và đường tròn (toán 9 tập 2) có thể thiết kế các phần bài giảng điện tử hỗ trợ bằng cách vẽ các đuờng tròn và các góc liên quan đến đường tròn, tạo các giá trị về số đo góc, số đo cung phù hợp với từng bài, cho học sinh quan sát rút ra mối liên hệ giữa cung và dây, tính chất góc nội tiếp, góc tạo bởi tia tiếp tuyến và dây cung, góc có đỉnh ở bên trong, bên ngoài đường tròn...chẳng hạn: Vẽ cung chứa góc α Dùng phần mềm này hướng dẫn HS vẽ cung chứa góc rất đơn giản, hình ảnh đẹp, trực quan, dễ hiểu. 3. Đồ thị của hàm số y = a x + b (Đ 3 toán 9 tập 1) Mở đầu GV có thể cho HS quan sát đồ thị của một số hàm số chẳng hạn y = 2x; y = 2x + 3; y = 2x - 1... bằng cách vào Graph/ New Function chọn các giá trị 2 * x (y= 2x)... trên hộp này nhấn OK thoát ra khỏi hộp New Function ta được hộp f(x) = 2x trên màn hình. (ở đây cần lưu ý trong hộp New Function khi làm tính nhân ta chọn *, tính chia ta chọn./., dấu phẩy của số thập phân chẳng hạn 0,5 ta chọn 0.5, số mũ x2 chẳng hạn ta chọn x^2). sau đó chọn hộp f(x) = 2x trên màn hình vào Graph/ Plot Function ta được đồ thị của hàm số đó, các hàm số khác cũng làm tương tự ta được Cho học sinh quan sát để nêu được nhận xét: đồ thị hàm số y = a x + b là đường thẳng cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng b và các đường thẳng có cùng hệ số a thì song song với nhau. Sau đây chúng tôi sẽ giới thiệu việc tạo hệ số a thay đổi để có thể vẽ được đồ thị y = ax + b với a, b bất kỳ hố trợ dạy các phần về hàm số bậc nhất (chương II Toán 9 tập 1) đặc biệt là các phần về hệ số góc của đường thẳng, đường thẳng song song và đường thẳng ...