Thiếu Men G6PD (Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase)

Bối cảnh: Thiếu Glucose-6-phosphatase dehydrogenase (G-6-PD) là bệnh lý về men thường gặp nhất ở người. Di truyền theo nhiễm sắc thể X, thiếu G6PD gây bệnh cho khoảng 400 triệu người trên thế giới. Bệnh rất đa dạng với hơn 300 biến thể đã được báo cáo. Bệnh mang lại sự bảo vệ chống sốt rét có thể do tần số gen cao của nó. B- Sinh Bệnh Học Men G6PD xúc tác sự oxy hoá của glucose-6-phosphate thành 6phosphogluconate và đồng thời khử dạng oxy hoá của nicotinamide adenine dinucleotide phosphate (NADP+) thành nicotinamide adenine dinucleotide phosphate...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thiếu Men G6PD (Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase) Thiếu Men G6PD (Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase)I. ĐẠI CƯƠNGA- Bối cảnh:Thiếu Glucose-6-phosphatase dehydrogenase (G-6-PD) là bệnh lý về men thườnggặp nhất ở người. Di truyền theo nhiễm sắc thể X, thiếu G6PD gây bệnh chokhoảng 400 triệu người trên thế giới. Bệnh rất đa dạng với hơn 300 biến thể đãđược báo cáo. Bệnh mang lại sự bảo vệ chống sốt rét có thể do tần số gen cao củanó.B- Sinh Bệnh HọcMen G6PD xúc tác sự oxy hoá của glucose-6-phosphate thành 6-phosphogluconate và đồng thời khử dạng oxy hoá của nicotinamide adeninedinucleotide phosphate (NADP+) thành nicotinamide adenine dinucleotidephosphate (NADPH). NADPH, một đồng yếu tố cần thiết trong nhiều phản ứngsinh tổng hợp, giữ glutathione ở dạng khử oxy của nó.Glutathione-khử đóng vai trò dọn dẹp các chất chuyển hoá có tính oxy-hoá nguyhiểm trong tế bào. Với sự trợ giúp của men glutathione peroxidase, glutathione-khử cũng chuyển chất hydrogen peroxide nguy hại thành nước. Hồng cầu lệ thuộcrất nhiều vào hoạt động của G-6-PD vì đây là nguồn NADPH duy nhất bảo vệ tếbào chống lại những chất oxy-hoá. Do đó, không được kê toa thuốc có tính chấtoxy-hoá cho người bị thiếu G-6-PD vì hồng cầu của họ sẽ bị tán huyết nhanhchóng dưới tác dụng oxy-hoá này. Các loại thiếu G-6-PD bao gồm loại thấp, loạitrung bình và loại có lượng men tăng cao.C- Tần số xuất hiệnQuốc Tế: Tỉ lệ mắc bệnh cao nhất (với tần số gen từ 5-25%) gặp ở Châu Phi nhiệtđới, vùng Trung Đông, Châu Á nhiệt đới và cận nhiệt đới, một số vùng quanh ĐịaTrung Hải và Papua New Guinea.D- Tử vong/Bệnh TậtKhông triệu chứng là bệnh cảnh thường gặp nhất. Các bệnh nhân có triệu chứngbiểu hiện dưới dạng vàng da sơ sinh và thiếu máu tán huyết cấp.Vàng da sơ sinh: Vàng da thường xuất hiện trong vòng từ 1-4 ngày cùng thời gianhoặc hơi sớm hơn vàng da sinh lý. Kernicterus là biến chứng hiếm gặp.Thiếu máu tán huyết cấp: Biểu hiện lâm sàng là hậu quả của những tác nhân gâystress trên hồng cầu như thuốc hoặc các hoá chất có tính oxy-hoá, bệnh nhiễmtrùng hoặc ăn món đậu fava.E- Chủng tộcThiếu G-6-PD xảy ra ở mọi chủng tộc. Nhiều nhất ở người Châu Phi, Châu Á hoặcnhững sắc dân ven Địa Trung Hải. Độ nặng của bệnh thay đổi giữa các nhóm sắctộc do có nhiều biến thể của men.F- Giới tínhThiếu G-6-PD là một bệnh di truyền liên quan đến nhiễm sắc thể X gặp chủ yếu ởđàn ông.Phụ nữ đồng hợp tử (Homozygous women) gặp ở quần thể có tần số G -6-PD cao.Phụ nữ dị hợp tử (Heterozygous (carrier) women) có thể bị những đợt tán huyết.II- LÂM SÀNGA- Bệnh sửĐa số các bệnh nhân đều không triệu chứng. Một số bệnh nhân có vàng da sơ sinhhoặc tiền sử vàng da sơ sinh, đôi khi cần phải truyền đổi máu (exchangetransfusion). Tiền sử nhiễm trùng hoặc tán huyết do thuốc cũng th ường gặp. Cóthể có nhiều sỏi mật, lách có thể to.B- Lâm sàngVàng da và lách to có thể hiện diện trong cơn.C- Nguyên nhânThiếu G-6-PD là một bệnh lý di truyền. Cơ sở phân tử của việc thiếu G-6-PD làhậu quả của đột biến vị trí G6PD tại Xq28. Gen này dài 18 kilobaz với 13 exons(chuỗi DNA thông tin), dẫn đến một men có 515 acid amin. Đa số các đột biến lànhững thay đổi baz đơn dẫn đến kết quả thay thế bằng một acid amin.III- CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT- Thiếu máu tán huyết- Thiếu máu hồng cầu liềm- Bệnh hồng cầu hình cầu, di truyền (spherocytosis)IV- CẬN LÂM SÀNGA- Xét nghiệmĐo hoạt động hiện tại của men G6PD hơn là lượng protein G-6-PD. Thực hiện cácxét nghiệm về G-6-PD trong đợt tán huyết và phản ứng hồng cầu lưới có thể chỉảnh hưởng đến mức độ (levels) mà không phản ảnh giá trị cơ bản.Xét nghiệm công thức máu và đếm hồng cầu lưới để xác định mức độ thiếu máuvà chức năng của tuỷ xương.Bilirubine gián tiếp trong máu tăng khi có phân huỷ hemoglobine quá mức và gâyvàng da.Lượng haptoglobin trong huyết thanh, chỉ điểm của tán huyết, sẽ giảm xuống.B- Chẩn đoán hình ảnhSiêu âm bụng giúp đánh giá lách to và sỏi mật.C- Mô HọcTán huyết cấp do thiếu G-6-PD đi kèm với việc hình thành các thể Heinz (Heinzbodies), do hemoglobin thoái hoá tạo thành.V- ĐIỀU TRỊA- Nội KhoaChủ yếu là nhận dạng và ngưng ngay các tác nhân gây tán huyết. Điều trị bằng thởoxygen và nghỉ ngơi tại giường có thể làm giảm nhẹ triệu chứng.B- Hội chẩnChuyên khoa Huyết họcChuyên khoa Di truyền họcC- Chế độ ănTránh ăn đậu Fava. Bệnh Favism (do ăn đậu Fava gây tán huyết ở người thiếu G-6-PD) chỉ xảy ra ở thể thiếu G-6-PD Địa Trung Hải.D- Hoạt độngHạn chế hoạt động thể lực khi có thiếu máu nặng do tán huyết.VI- THUỐC MENCác dữ liệu cho thấy vàng da ở sơ sinh thiếu G6PD là hậu quả của mất cân đốigiữa sự sản xuất và liên hợp của bilirubin (conjugation of bilirubin) với khuynhhướng liên hợp bilirubin không theo kịp với tốc độ tán huyết. Trẻ sinh thiếu thángđặc biệt có nguy cơ cao mất cân đối giữa sản xuất và liên hợp của bilirubin. Điềutrị b ...