Thông tin, liên lạc trong lịch sử Việt Nam

Khá nhiều người nhầm tưởng rằng từ khi nước ta thuộc Pháp mới bắt đầu có ngành thông tin liên lạc bằng thư từ, điện báo, điện thoại. Thực ra, từ thời Lý Thái Tôn (1028-1054), để chạy công văn, giấy tờ từ kinh thành ra các tỉnh, triều đình đã đặt ra các trạm thư, các thư tịch cũ gọi là nhà trạm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thông tin, liên lạc trong lịch sử Việt Nam Thông tin, liên lạc trong lịch sử Việt NamKhá nhiều người nhầm tưởng rằng từ khi nước tathuộc Pháp mới bắt đầu có ngành thông tin liên lạcbằng thư từ, điện báo, điện thoại. Thực ra, từ thời LýThái Tôn (1028-1054), để chạy công văn, giấy tờ từkinh thành ra các tỉnh, triều đình đã đặt ra các trạmthư, các thư tịch cũ gọi là nhà trạm.Từ năm Quý Mùi 1043, Lý Thái Tôn đã cho phânchia các đường quan lộ ra từng cung một, mỗi cungcó đặt một nhà trạm gọi là cung dịch hay là trạmdịch, để chạy công văn. Nhà trạm chuyên coi việcchạy công văn, giấy tờ từ kinh thành ra các tỉnh, lạicùng làm nơi nghỉ chân, thay ngựa, thay phu của cácquan chức sai đi các việc. Mỗi cung đường dài chừng20 cây số. Tới thời Hồ Quý Ly (1400-1407), nhà Hồđã mở rộng thêm đường cái quan để thuận tiện việcgiao thông liên lạc qua các nhà trạm. Đó chính làhoạt động của ngành bưu điện của Việt Nam thờixưa.Khi Lê Lợi kháng chiến chống nhà Minh (1418),Trần Nguyên Hãn, lúc đó đang còn đi bán dầu, cónuôi được đôi chim bồ câu và dạy chúng biết đưa thư.Ông đem theo cả đôi chim đưa thư vào Lam Sơn theophò Lê Lợi. Lúc đóng quân ở thành Võ Ninh, ông bịquân Minh vây chặt. Nhưng đôi chim câu ấy đã đemđược thư biểu về cho Lê Lợi. Nhờ vậy, Lê Lợi đã kịpcho quân đến Võ Ninh phá giặc, giải vây cho TrầnNguyên Hãn. Đó là một thành tích đáng kể của hoạtđộng bưu điện của ta xưa.Qua mỗi triều đại, đều có sự chăm lo cho việc bưuchính. Đến cuối thế kỷ 17, nhà Lê đã tổ chức hệthống bưu chính khá chặt chẽ. Trên các quan lộ đã có54 cung dịch. Mỗi cung có nhà trạm xây tường, lợplá, chung quanh có hào, bốn góc đều đặt chòi canh.Mỗi trạm do một người đội trạm phụ trách, có mộtphó đội, 10 phu trạm và bốn con ngựa tốt. Các cungphân bố hợp lý dọc đường huyết mạch từ bắc vàonam. Đến triều Nguyễn, trạm dịch tăng lên rất nhiềubố trí theo quan lộ từ Huế vào Nam kỳ và từ Huế raBắc thành (Hà Nội). Những viên chức nhà trạm thuộcBộ binh trông nom, hưởng lương như lính và đượcmiễn mọi tạp dịch. ở các tỉnh thì nhà án sát phátlương và giao công việc cho họ. Tại kinh đô ThăngLong có Trạm Hà Trung, nay còn dấu tích là phốNgõ Trạm, giáp phố Hà Trung, gần chợ Hàng Da.Lính trạm ăn mặc như người dân thường, chỉ khác làkhi đi công vụ họ có đeo chuông hoặc cái nhạc trênvai. Như thế để mọi người biết mà tránh cho línhtrạm đi không bị cản vướng. Qua đò, qua sông, baogiờ lính trạm cũng được đi trước. Lính trạm thườngphải đi bộ, có việc khẩn mới được dùng ngựa. Ngườilính trạm cưỡi ngựa, để không bị ai cản trở trênđường, thường tay cầm một nắm lông gà hoặc một bóđuốc cháy dở để làm hiệu cho mọi người phải tránh.Có tục: phải tránh hòn than, lông gà là do từ sự phảitránh lính trạm đi ngựa. Cũng do đó mà có việc phêhai chữ hỏa tốc vào những công văn khẩn cấp. Đặcbiệt, phu trạm đem tin chiến trường về kinh còn cầmthêm lá cờ lệnh mầu đỏ. Đến thời Nguyễn, hoạt độngbưu chính lại kiện toàn thêm một bước. Công vănchuyển đi phải đựng trong ống tre to, gọi là ống côngvăn, hai đầu có buộc dây, gắn nhựa thông, đóng dấukỹ lưỡng. Lính trạm có đeo hỏa bài trên cổ, báo hiệuđi gấp. Hỏa bài làm bằng gỗ sơn trắng viền đỏ, cókhắc chữ mỗ huyện hỏa bài. Phu trạm là những ngườidai sức chạy bộ giỏi. Họ làm việc chạy chuyển côngvăn từ Huế ra Hà Nội, đường dài 700 cây số, mà chỉtrong 8 ngày là tới.Cho đến thời Pháp thuộc, ở nước ta bắt đầu có tổchức bưu điện, bưu chính theo kiểu châu Âu. Ngày11-4-1860, thủy quân Pháp đã mở bưu cục đầu tiên ởViệt Nam, nhưng mới dùng trong nội bộ binh línhviễn chinh. Hai năm sau, ngày 17-3-1862, đường dâythép đầu tiên được khánh thành là đường dây thép SàiGòn - Biên Hòa. Bức điện tín đầu tiên được đánh đitừ Biên Hòa lúc 6 giờ 53 phút, đúng 3 phút sau, ở SàiGòn, tướng Bonard nhận được. Sở Bưu điện Sài Gònkhánh thành ngày 31-1-1863 nhưng chỉ để cho chínhquyền sử dụng. Đến đầu năm 1864, cùng với việcphát hành đợt tem thư đầu tiên, dân chúng được sửdụng bưu điện. Khi đó, người ta chưa quen dùng bưuđiện, nên cả vùng Sài Gòn chỉ có duy nhất một ôngbưu tá. Mỗi ngày ông bưu tá đi hai chuyến thư bằngmột chiếc xe kéo. Ông ngồi nghễu nghện trên xe,dừng trước mỗi nhà có thư tín, ông dõng dạc kêu têngia chủ ra nhận thư tín, nghe trịnh trọng như kêudanh các sĩ tử thi đỗ thời xưa.Đấy là những bước đi ban đầu của bưu điện, bưuchính nước ta. ...