Thực tiễn phát triển kinh tế, xã hội tốc độ nhanh, bền vững, chất lượng cao ở Việt Nam: Phần 1

Tài liệu Quan niệm và thực tiễn phát triển kinh tế, xã hội tốc độ nhanh, bền vững, chất lượng cao ở Việt Nam do TS. Đinh Văn Ân (chủ biên) biên soạn gồm 3 chương. Phần 1 sau đây trình bày phần mở đầu và nội dung chương 1 - Quan niệm và thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội tốc độ nhanh, bền vững và chất lượng cao trên thế giới. Mời bạn đọc tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thực tiễn phát triển kinh tế, xã hội tốc độ nhanh, bền vững, chất lượng cao ở Việt Nam: Phần 1 Nguồn: Cuốn sách do TS. Đinh Văn Ân chủ biên Quan niÖm vµ thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ, x héi tèc ®é nhanh, bÒn v÷ng, chÊt l−îng cao ë ViÖt nam PhÇn më ®Çu Chõng gi÷a thÕ kû 20 vµ trong vßng vµi thËp kû qua, quan niÖm vµ thùc tiÔn næi bËt trªn thÕ giíi lµ “t¨ng tr−ëng kinh tÕ”. Thêi Êy ®−îc coi lµ “30 n¨m vinh quang” hoÆc “30 n¨m vµng” ë ¢u Mü, tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®Õn nöa ®Çu nh÷ng n¨m 1970, khi c¸c n−íc ¢u Mü t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh vµ liªn tôc, thØnh tho¶ng chØ cã trôc trÆc kinh tÕ hoÆc khñng ho¶ng t×nh thÕ nhá, sím ®ùoc kh¾c phôc. Lý thuyÕt t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®−îc ®Ò cao, víi nhiÒu t×m tßi vµ nh÷ng ph¸t hiÖn cã gi¸ trÞ. Còng vµo thêi Êy, ng−êi ta ®J ph©n chia c¸c n−íc trªn thÕ giíi thµnh hai lo¹i, gåm c¸c n−íc ph¸t triÓn (cã khi gäi lµ c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn) vµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn (lóc ®Çu gäi lµ c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn, sau ®ã ®æi thµnh c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn); quan niÖm vµ thùc tiÔn “ph¸t triÓn” ®J ra ®êi, song ch−a cã vÞ trÝ hµng ®Çu vµ chõng nµo cßn bÞ ¸t ®i bëi quan niÖm vµ thùc tiÔn “t¨ng tr−ëng kinh tÕ”. Vµo 25 n¨m cuèi cña thÕ kû thø 20, quan niÖm vµ thùc tiÔn “ph¸t triÓn” ngµy cµng lan réng vµ thÊm s©u trong kh¾p c¸c n−íc trªn thÕ giíi, cã tÇm phæ biÕn toµn hµnh tinh, ®−îc nh¾c ®Õn hµng ngµy trong c¸c diÔn v¨n vµ tuyªn bè chÝnh thøc cña c¸c nhµ cÇm quyÒn, trong c¸c héi nghÞ vµ héi th¶o quèc tÕ vµ quèc gia, trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶, trªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, trong ng«n ng÷ quen thuéc cña c¸c tæ chøc kinh tÕ tµi chÝnh quy m« toµn cÇu hoÆc khu vùc, trong viÖc lµm vµ lêi nãi cña ng−ßi d©n. T¨ng tr−ëng kinh tÕ vÉn lu«n lu«n ®−îc chó ý, lý thuyÕt t¨ng tr−ëng kinh tÕ vÉn cã nh÷ng b−íc tiÕn ®¸ng kÓ, thËm chÝ vµo cuèi thÕ kû 20 ®J xuÊt hiÖn “lý thuyÕt míi vÒ t¨ng tr−ëng”, néi sinh ho¸ khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo c¸c yÕu tè t¨ng tr−ëng, chø kh«ng coi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ ngo¹i sinh ®èi víi t¨ng tr−ëng nh− tr−íc ®ã. Tuy nhiªn, “t¨ng tr−ëng kinh tÕ” ®J nhËp vµo “ph¸t triÓn” nh− mét bé phËn hîp thµnh cña ph¸t triÓn. T¨ng tr−ëng nÆng vÒ sè l−îng, ph¸t triÓn coi träng chÊt l−îng; t¨ng tr−ëng gÇn nh− chØ lµ vÒ kinh tÕ, ph¸t triÓn bao qu¸t h¬n nhiÒu, gåm kh¾p c¸c mÆt cña ®êi sèng xJ héi. 1 VËy “ph¸t triÓn” lµ g× ? Cho ®Õn nay, giíi khoa häc trªn thÕ giíi cã nh÷ng c©u tr¶ lêi kh¸c nhau, tuy kh«ng tr¸i nhau mµ vÒ c¬ b¶n gÇn nhau hoÆc thèng nhÊt víi nhau trªn mét sè ®iÓm quan träng. Xin giíi thiÖu mét c©u tr¶ lêi ®¸ng chó ý: “Ph¸t triÓn lµ c¸i qu¸ tr×nh qua ®ã mét xJ héi ng−êi cïng nhau phÊn ®Êu ®¹t tíi chç tho¶ mJn ®−îc c¸c nhu cÇu mµ xJ héi Êy coi lµ c¬ b¶n vµ hiÖn ®¹i”. Trong quan niÖm trªn ®©y vÒ ph¸t triÓn, cã mÊy ®iÒu ®−îc chØ ra nh− sau : 1- Ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh. 2- Tõng xJ héi ng−êi, tøc lµ tõng quèc gia, tõng d©n téc, theo ph−¬ng thøc d©n chñ, tù ®Þnh ra nh÷ng nhu cÇu cña m×nh mµ m×nh coi lµ c¬ b¶n vµ hiÖn ®¹i. Khi x¸c ®Þnh nhu cÇu cña m×nh nh− vËy, cè nhiªn tõng d©n téc c¨n cø vµo thùc tr¹ng cña ®Êt n−íc m×nh vµ thùc tr¹ng cña thÕ giíi vµ thêi ®¹i ®Ó v¹ch ra thÕ nµo lµ c¸c nhu cÇu c¬ b¶n vµ hiÖn ®¹i. Cã thÓ cã mét sè tiªu chÝ chung vÒ ph¸t triÓn, ®−îc tÊt c¶ hoÆc ®−îc sè ®«ng c¸c n−íc ®ång ý vµ sö dông. Nh−ng kh«ng mét thÕ lùc nµo ¸p ®Æt ®−îc nhu cÇu thÕ nµy hay thÕ kh¸c buéc c¸c quèc gia, c¸c d©n téc ph¶i theo. 3- C¸c nhu cÇu c¬ b¶n vµ hiÖn ®¹i cña xJ héi, cña con ng−êi, th× toµn diÖn, bao qu¸t c¸c mÆt cña cuéc sèng, chø kh«ng chØ lµ nhu cÇu kinh tÕ, tuy nhu cÇu kinh tÕ lµ rÊt c¬ b¶n. 4- Tõng quèc gia, tõng d©n téc ph¸t huy søc m¹nh vËt chÊt, trÝ tuÖ vµ tinh thÇn cña mäi thµnh viªn, ®oµn kÕt cïng nhau phÊn ®Êu ®¹t ®Õn chç tho¶ mJn ®−îc c¸c nhu cÇu mµ m×nh coi lµ c¬ b¶n vµ hiÖn ®¹i. Mét quan niÖm vÒ “ph¸t triÓn” nh− trªn ®©y lµ kh¸ râ vµ dÔ ®−îc chÊp nhËn. Tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay, quan niÖm vµ thùc tiÔn ph¸t triÓn ®J cã nh÷ng thµnh tùu vµ nh÷ng b−íc tiÕn kh«ng ngõng, ngµy cµng s¸ng tá h¬n, cao h¬n vµ s©u h¬n. Vµi thËp kû cuèi thÕ kû 20. mét ngµnh khoa häc kinh tÕ míi, lµ kinh tÕ häc ph¸t triÓn, ®J ra ®êi, ®−îc gi¶ng d¹y t¹i c¸c tr−êng ®¹i häc cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt Nam. HiÖn nay, kinh tÕ häc ph¸t triÓn ®J cã nhiÒu chuyªn gia næi tiÕng, c¶ vÒ lý luËn vµ vÒ thùc hµnh. Nh−ng kh«ng chØ cã riªng kinh tÕ häc ph¸t triÓn vµ thùc tiÔn ph¸t triÓn vÒ mÆt kinh tÕ. Tõ vµi thËp kû nay, quan niÖm vµ thùc tiÔn ph¸t triÓn ®J cã mét sè b−íc tiÕn lín, theo h−íng toµn diÖn h¬n, ®¸ng gäi lµ b−íc ®ét ph¸. §ã lµ thµnh tùu cña sù hîp l−u nhiÒu søc m¹nh cã tÝnh thêi ®¹i, søc m¹nh cña nh©n d©n c¸c n−íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã c«ng ®Çu cña nh÷ng n−íc ®J cÊt c¸nh thµnh c«ng, søc m¹nh cña céng ®ång quèc tÕ, søc m¹nh cña 2 c¸c lùc l−îng c¸nh t¶ chèng nh÷ng sai tr¸i cña chñ nghÜa tù do míi, ®Êu tranh cho mét sù ph¸t triÓn d©n chñ, nh©n v¨n, c«ng b»ng, v¨n minh vµ ®¹o ®øc, trong ®ã cã ®ãng gãp lín cña nhiÒu nhµ khoa häc tiÕn bé vµ rÊt næi tiÕng. B−íc ®ét ph¸ Êy ®J t¹o kh¶ n¨ng vµ g©y søc Ðp c¶i c¸ch (trong chõng mùc nµo) chñ tr−¬ng vµ c¸ch lµm cña nhiÒu tæ chøc chÝnh trÞ, kinh tÕ, tµi chÝnh, gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸ ho¹t ®éng trªn quy m« toµn cÇu hoÆc khu vùc. Cuèi thÕ kû thø 20 vµ ®Çu thÕ kû thø 21, mÊy héi nghÞ th−îng ®Ønh vµ mét lo¹t héi nghÞ chuyªn ®Ò cña Liªn hiÖp quèc liªn tiÕp ®−a ra vµ nhÊn m¹nh quan niÖm vµ thùc tiÔn “ph¸t triÓn bÒn v÷ng”. Lóc ®Çu, quan niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng cã phÇn nhÊn m¹nh h¬n viÖc g×n gi÷ m«i tr−êng trong khi t¨ng tr−ëng kinh tÕ, tuy còng ®J cã ®Ò cËp ®Õn c«ng b»ng xJ héi. Vµi n¨m sau, quan niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµm næi bËt chiÒu c¹nh rÊt quan träng lµ c«ng b»ng xJ héi. HiÖn nay, quan niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®−îc phæ biÕn tr ...