Thực trạng áp dụng quy định pháp luật về di sản dùng vào việc thờ cúng

Đến nay luôn xem việc hương hỏa, thờ cúng tổ tiên là một trong những mặt không thể thiếu trong đời sống tâm linh, đó không chỉ là một nét văn hóa đặc trưng mà còn là sự biểu hiện mặt về đạo đức về thờ cúng nói chung, và di sản thờ cúng nói riêng mang nhiều ý nghĩa và có cách tương đối sơ lược về vấn đề chung dẫn đến nhiều vấn đề xảy ra trên thực tế tập trung phân tích, so sánh, tìm cơ sở văn hóa, nhiều vướng mắc xảy ra trên thực tế. Trong phạm vi bài viết này, nhóm tác giả thực trạng quy định pháp luật về di sản dùng vào việc thờ cúng, từ đó kiến nghị hoàn thiện vấn đề này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thực trạng áp dụng quy định pháp luật về di sản dùng vào việc thờ cúng THỰC TRẠNG ÁP DỤNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ DI SẢN DÙNG VÀO VIỆC THỜ CÚNG Nguyễn Thị Kiều Diễm, Nguyễn Thị Hải Yến, Đồ Thị Phương Khoa Luật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Hà Thị Hồng Thắm TÓM TẮT Đến nay luôn xem việc hương hỏa, thờ cúng tổ tiên là một trong những mặt không thể thiếu trong đời sống tâm linh, đó không chỉ là một nét văn hóa đặc trưng mà còn là sự biểu hiện mặt về đạo đức về thờ cúng nói chung, và di sản thờ cúng nói riêng mang nhiều ý nghĩa và có cách tương đối sơ lược về vấn đề chung dẫn đến nhiều vấn đề xảy ra trên thực tế tập trung phân tích, so sánh, tìm cơ sở văn hóa, nhiều vướng mắc xảy ra trên thực tế. Tìm cơ sở văn hóa nguồn gốc của việc thờ cúng tổ tiên mối quan hệ giữa di sản thờ cúng với di sản thừa kế. Đó là hình thức của sự thiếu hiếu thuận và lòng biết ơn của con cháu đối với các bậc sinh thành. Có lẽ vì vậy di sản dùng vào việc thờ cúng không chỉ được sự thỏa thuận chặt chẽ của người trong gia đình, dòng tộc. Đến nay xem việc hương hỏa thờ cúng tổ tiên là một trong những việc không thể thiếu trong đời sống tâm linh, đó không chỉ là một nét văn hóa đặc trưng mà còn là sự biểu hiện về mặt đạo đức. Di sản dùng vào việc thờ cúng quy định tại Điều 645 Bộ luật Dân sự 2015 đã phần nào đáp ứng được phong tục tập quán tồn tại từ lâu đời trong Nhân dân ta thờ cúng là tổ tiên và những người đã chết trong gia đình, dòng họ. Tuy nhiên, quy định này chưa phù hợp với quan hệ xã hội hiện đại và chưa đáp ứng triệt để mục đích và phong tục thờ cúng như một nét văn hóa độc đáo trong Nhân dân. Trong phạm vi bài viết này, nhóm tác giả thực trạng quy định pháp luật về di sản dùng vào việc thờ cúng, từ đó kiến nghị hoàn thiện vấn đề này. Từ khóa: di sản, đạo đức, tổ tiên, thờ cúng, thừa kế. 1 QUAN NIỆM CHUNG Thờ cúng là nếp sống văn hóa lâu đời của nhân dân ta, thể hiện lòng tôn kính đối với người đã chết và nhằm dạy dỗ con cháu tôn kính và công ơn của những người đi trước. Và là một nếp sống văn hóa, là tình nghĩa giữa người sống và người đã khuất nên các hệ thống luật trên thế giới mà chúng ta biết không coi đây là vấn đề thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật. Di sản dùng vào việc thờ cúng được hiểu là tài sản được dùng vào mục đích thờ cúng. Tài sản này không nên hiểu theo nghĩa cơ học của chính nó mà phải hiểu bản chất tài sản, có chứa đựng bản chất giá trị tài sản dùng vào việc thờ cúng. Như vậy, di sản dùng vào việc thờ cúng trước hết là tài sản, tài sản này xét về giá trị phục vụ cho mục đích thờ cúng. Loại 1971 tài sản dùng vào việc thờ cúng không đồng nhất với hóa, lý, sinh, nhưng đồng nhất về mặt tài sản dùng với mục đích thờ cúng. Di sản để thờ cúng: nếu hiểu theo nghĩa vật chất tài sản thì không phải vật (tài sản) nào cũng được dùng để thờ cúng. Vật (tài sản) được dùng để thờ cúng là vật được sử dụng trực tiếp để thờ cúng. Mâm cỗ, hoa, quả, rượu, nước, hương nhang, nến, câu đối, lục bình, chân dung (ảnh) của những người đã chết, câu đối, rèm bàn thờ và bàn thờ... còn những tài sản tồn tại dưới dạng vật chất cụ thể khác không thể đặt lên bàn thờ để thờ cúng: xe hơi, xe môtô, quyền xử dụng đất, quyền tác giả sản phẩm thuộc quyền sở hữu trí tuệ, quyền đòi bồi thường thiệt hại, quyền đòi nợ, quyền hưởng tiền bảo hiểm, một con vật nuôi còn sống... 2 THỰC TRẠNG Thứ nhất, về việc xác lập di sản thờ cúng. Tại khoản 1 Điều 645 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Trong trường hợp người lập di chúc có để lại một phần di sản dùng vào việc thờ cúng thì phần di sản đó không được chia thừa kế và được giao cho một người đã chỉ định trong di chúc quản lý để thực hiện việc thờ cúng”. Theo đó, việc xác định di sản là di sản thờ cúng cần căn cứ vào di chúc của người để lại di sản, vậy có thể xảy ra một trường hợp là có một phần tài sản trên thực tế đã được sử dụng vào việc thờ cúng từ đời này sang đời khác, nhưng không được nhắc đến trong di chúc những người thừa kế có thể thỏa thuận thống nhất để tự xác định đây là di sản thờ cúng, vậy di sản này có được pháp luật công nhận với nội dung như trên, hoặc họ không thỏa thuận được và cần nhờ đến Tòa án xem xét thì lúc này di sản thờ cúng (về mặt thực tế sử dụng) có còn được pháp luật bảo vệ, hay Tòa án xem đây là phần tài sản cần phải được chia theo thừa kế pháp luật. Cũng không loại trừ trường hợp người chết không để lại di chúc nên việc xác định di sản để thờ cúng cũng không thể thực hiện. Rất dễ nhận thấy rằng, điều này có thể dẫn tới những mâu thuẫn trong nội bộ gia tộc, gia đình thậm trí là tranh chấp, vì vậy thiết nghĩ cần có sự xác lập sâu rộng hơn về di sản dùng vào việc thờ cúng, để từ đó đưa ra những cách giải quyết hợp lý và rõ ràng hơn sau hệ quả của nó. Thứ hai, về tính chất pháp lý của di sản thờ cúng. Về mặt pháp lý, di sản thờ cúng vẫn xác định là tài sản. Tuy nhiên, quyền và nghĩa vụ đối với tài sản này lại không được quy định một cách đầy đủ, Điều 645 Bộ luật Dân sự 2015 chỉ ghi nhận nghĩa vụ quản lý di sản của người được giao cho quản lý mà không quy định cụ thể, và quyền được thỏa thuận của những người thừa kế khác để chọn ra người quản lý. Trong khi trên thực tế, một trong những vấn đề được đặt ra nhất là liệu di sản thờ cúng có được chuyển nhượng hay thế chấp thì cũng không được quy định trong pháp luật. Tất nhiên, di sản thờ cúng cần phải được gìn giữ để bảo tồn những giá trị văn hóa nói chung, cũng như để bảo vệ ý trí của người để lại di sản nói riêng, vì vậy cũng cần có những hạn chế nhất định đối với một số quyền sử dụng và định đoạt đối với di sản thờ cúng. Quyền sử dụng đất dùng vào việc thờ cúng sẽ không được chia thừa kế, nó được quản lý bởi một người chỉ định trong di chúc hoặc do những người thừa kế thỏa thuận cử ra. Thế nên quyền sử dụng đất dùng vào việc ...