Thực trạng sinh kế tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định

Nghiên cứu này phân tích thực trạng phát triển các sinh kế tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng, nhận diện những sinh kế thiếu bền vững và lí giải nguyên nhân của chúng, từ đó đề xuất giải pháp góp phần phát triển sinh kế bền vững tại địa phương.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thực trạng sinh kế tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định HNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1067.2021-0029 Social Sciences, 2021, Volume 66, Issue 2, pp. 92-103 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn THỰC TRẠNG SINH KẾ TẠI VÙNG ĐẤT NGẬP NƯỚC VEN BIỂN HUYỆN NGHĨA HƯNG, TỈNH NAM ĐỊNH Vũ Minh Trang*1 và Nguyễn Tường Huy2 1 Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong - Nam Định 2 Khoa Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Vùng đất ngập nước ven biển của huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định, có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội và sinh kế của cư dân địa phương. Các sinh kế dựa vào tài nguyên của vùng đất ngập nước ven biển như nông nghiệp, diêm nghiệp, khai thác và nuôi trồng thủy sản đã góp phần đảm bảo an ninh lương thực và phát triển kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, các sinh kế này đang phải đối mặt với những khó khăn và thách thức để phát triển bền vững do sức ép về dân số và các hoạt động kinh tế, suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Nghiên cứu này phân tích thực trạng phát triển các sinh kế tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng, nhận diện những sinh kế thiếu bền vững và lí giải nguyên nhân của chúng, từ đó đề xuất giải pháp góp phần phát triển sinh kế bền vững tại địa phương. Từ khóa: sinh kế, nghề cá, đất ngập nước ven biển, phát triển bền vững. 1. Mở đầu Vùng ngập nước ven biển của Việt Nam có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Ngoài chức năng sinh thái, vùng đất ngập nước ven biển là nơi cung cấp tài nguyên trực tiếp hoặc gián tiếp cho sự phát triển của các ngành kinh tế, đặc biệt là nông nghiệp, nghề cá, diêm nghiệp, giao thông thủy và du lịch. Vùng đất ngập nước ven biển cũng là nơi chứa đựng những giá trị văn hóa và lịch sử quan trọng của các cộng đồng địa phương và của đất nước [1]. Chức năng sinh thái của vùng đất ngập nước ven biển giúp duy trì đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường của các vùng ven biển và của cả nước [1, 2]. Vùng đất ngập nước ven biển của huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định, từng được đánh giá là khu vực quan trọng thứ hai trong các khu vực đất ngập nước của vùng Đồng bằng sông Hồng [3]. Vùng đất này có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương nói chung, sinh kế của các cộng đồng ven biển nói riêng. Các sinh kế dựa vào tài nguyên của vùng đất ven biển như nông nghiệp, diêm nghiệp, khai thác và nuôi trồng thủy sản đã góp phần đảm bảo an ninh lương thực và phát triển kinh tế của địa phương [4-6]. Vùng đất ngập nước ven biển còn là nguồn cung cấp trực tiếp thực phẩm, dược liệu, vật liệu và nhiên liệu tự nhiên cho các hộ gia đình và các cộng đồng nghèo ven biển [1, 3]. Trong bối cảnh chung của vùng đất ngập nước ven biển Đồng bằng sông Hồng và cả nước, các sinh kế tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng đang phải đối mặt với những khó khăn và thách thức để phát triển bền vững do sức ép về dân số và các hoạt động kinh tế, suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu [1-3, 6]. Phát triển sinh kế gắn với việc Ngày nhận bài: 2/3/2021. Ngày sửa bài: 29/4/2021. Ngày nhận đăng: 10/5/2021. Tác giả liên hệ: Vũ Minh Trang. Địa chỉ e-mail: trangdialhp@gmail.com 92 Thực trạng sinh kế tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định bảo tồn tài nguyên và đa dạng sinh học tại vùng đất ngập nước ven biển là một yêu cầu cấp bách trong chiến lược phát triển bền vững địa phương. Tuy nhiên, ngoài một số nghiên cứu tổng quan về hiện trạng các vùng đất ngập nước ven biển cũng như các hoạt động kinh tế làm suy thoái tài nguyên – môi trường vùng đất ngập nước ven biển ở cấp độ vùng và quốc gia [1, 7], hoặc của khu vực ven biển tỉnh Nam Định [8, 9], vấn đề này hiện vẫn chưa được nghiên cứu ở cấp độ địa phương của huyện Nghĩa Hưng. Vì vậy, nghiên cứu này sẽ phân tích thực trạng phát triển các sinh kế tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng, nhận diện những sinh kế thiếu bền vững và nguyên nhân của chúng, từ đó đề xuất giải pháp góp phần phát triển sinh kế bền vững. Sau phần khái quát về địa bàn và phương pháp nghiên cứu, bài báo sẽ mô tả các sinh kế chính tại vùng đất ngập nước ven biển huyện Nghĩa Hưng. Phần tiếp theo sẽ thảo luận về các sinh kế thiếu bền vững trước khi đề xuất giải pháp góp phần phát triển sinh kế bền vững tại địa bàn nghiên cứu. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Địa bàn và phương pháp nghiên cứu Nghĩa Hưng là huyện ven biển phía Nam của tỉnh Nam Định, tiếp giáp với sông Ninh Cơ ở phía Đông và sông Đáy ở phía Tây. Tuyến đê biển chạy dọc theo đường bờ biển dài 12 km, chia Nghĩa Hưng thành hai vùng cảnh quan sinh thái: vùng nội địa (trong đ ...