Thách thức của việc thực hiện chế độ bảo hiểm xã hội một lần đối với hệ thống bảo hiểm xã hội và người lao động ở Việt Nam

Bài viết tập trung nghiên cứu quy định về chế độ bảo hiểm xã hội một lần tại Việt Nam, thách thức của việc duy trì chế độ bảo hiểm xã hội một lần đối với hệ thống bảo hiểm xã hội và người lao động. Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp hạn chế người lao động nhận trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thách thức của việc thực hiện chế độ bảo hiểm xã hội một lần đối với hệ thống bảo hiểm xã hội và người lao động ở Việt Nam KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Ở VIỆT NAM - THỰC TIỄN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA  THÁCH THỨC CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN   ĐỐI VỚI HỆ THỐNG BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ NGƯỜI LAO ĐỘNG Ở VIỆT NAM TS. Mai Thị Dung - TS. Trịnh Khánh Chi Khoa Bảo hiểm, Trường Đại học Lao động - Xã hội Tóm tắt: Bảo hiểm xã hội một lần là quyền lợi cần thiết dành cho NLĐ không đủ điều kiện để hưởng lương hưu hàng tháng. Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, việc thực hiện chế độ bảo hiểm xã hội một lần còn bộc lộ nhiều hạn chế: số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần tăng nhanh, chi bảo hiểm xã hội một lần ngày càng lớn. Bài viết tập trung nghiên cứu quy định về chế độ bảo hiểm xã hội một lần tại Việt Nam, thách thức của việc duy trì chế độ bảo hiểm xã hội một lần đối với hệ thống bảo hiểm xã hội và NLĐ. Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp hạn chế NLĐ nhận trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần. Từ khóa: bảo hiểm xã hội một lần, NLĐ, thách thức 1. KHUÔN KHỔ PHÁP LUẬT VỀ CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Mục đích cơ bản của mọi hệ thống bảo hiểm xã hội đều hướng tới lợi ích lâu dài của NLĐ thông qua việc thực hiện chi trả trả trợ cấp định kỳ. Theo Công ước về quy phạm tối thiểu về an sinh xã hội C102, Điều 28 (tiêu chuẩn tối thiểu), “Trợ cấp là chế độ chi trả định kỳ…” và Công ước về Trợ cấp tàn tật, tuổi già và tiền tuất (C128), điều 17 “Chế độ (cho người già) phải được chi trả định kỳ…”. Tuy nhiên, ILO cũng khuyến cáo trong quá trình tích lũy, hệ thống bảo hiểm xã hội cần duy trì việc thực hiện chế độ bảo hiểm xã hội một lần cho một số trường hợp cần thiết. Tại Việt Nam, nhìn theo chiều dài lịch sử, quá trình ban hành khuôn khổ pháp luật về chế độ bảo hiểm xã hội một lần được thực hiện chính thức từ quy định năm 1995, song quy định đầy đủ về điều kiện hưởng, mức hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần chủ yếu được ban hành và thực hiện từ Luật Bảo hiểm xã hội 2006. Cụ thể như sau: 243 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Ở VIỆT NAM - THỰC TIỄN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA Bảng 1. Tổng hợp sự thay đổi trong quy định của pháp luật về các trường hợp NLĐ có thể nhận trợ cấp BHXH một lần Các trường hợp NLĐ có thể nhận Quy định Luật BHXH Luật BHXH Nghị trợ cấp BHXH một lần năm 1995 2006 2014 định 115 Đã đến tuổi nghỉ hưu mà không đủ điều kiện     hưởng lương hưu NLĐ đi định cư ở nước ngoài    NLĐ bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở    lên và có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm NLĐ đã ngừng đóng BHXH từ một năm trở lên Không quy    và có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm định thời gian chờ Quân nhân xuất ngũ, thôi việc mà chưa đủ điều    kiện hưởng lương hưu Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp Chế độ hưởng bảo hiểm xã hội một lần hiện nay được quy định tại Điều 60 (Luật BHXH 2014) và được hướng dẫn chi tiết ở Nghị quyết 93/2015/QH13, Điều 8 Nghị định 115/2015/NĐ-CP và Điều 19 Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH như sau: Về điều kiện hưởng NLĐ được hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần trong các trường hợp sau: - Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH; - Đủ 55 tuổi mà chưa đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện (đối với lao động nữ hoạt động ở xã, phường, thị trấn); - Ra nước ngoài để định cư; - Người đang bị mắc bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế; - Công an, bộ đội khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu. Về mức hưởng Khi đủ điều kiện, mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần được xác định là: mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội được nhận 1,5 tháng mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng trước năm 2014, nhận 2 tháng mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. 244 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Ở VIỆT NAM - THỰC TIỄN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA  Ví dụ: Một NLĐ có mức lương bình quân đóng bảo hiểm xã hội là 5.000.000 đồng, số năm đóng bảo hiểm xã hội là 10 năm, trong đó có 5 năm đóng bảo hiểm xã hội trước năm 2014 có mức hưởng: 5,000,000 x (5 năm x 1.5 + 5 năm x 2) = 87.500.000 VND Về hồ sơ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần Theo Điều 109 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, hồ sơ hưởng bảo hiểm xã hội một lần gồm: - Sổ bảo hiểm xã hội; - Đơn đề nghị hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Ngoài ra, các đối tượng đặc thù như người ra nước ngoài định cư, người đang mắc bệnh nguy hiểm tới tính mạng phải bổ sung các giấy tờ khác theo quy định chứng minh đủ điều kiện hưởng. Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ của người đủ điều kiện hưởng, cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ giải quyết và tổ chức chi trả bảo hiểm cho NLĐ. 2. THÁCH THỨC CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN TẠI VIỆT NAM Một là, thách thức đối với hệ thống bảo hiểm xã hội. Trong thời gian vừa qua, số lao động xin hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần ngày càng lớn, trung bình mỗi nă ...