Thuế giá trị gia tăng ở Việt Nam một số vấn đề liên quan đến tính công bằng xã hội

Trong bài viết này, dựa trên số liệu điều tra thu nhập và ngân sách chi tiêu của 530 hộ gia đình ở tỉnh Thừa Thiên - Huế chúng tôi muốn tập trung trả lời câu hỏi sau đây: Phải chăng thuế GTGT ở Việt Nam là một sắc thuế công bằng, nó có tác dụng đáng kể vào phân phối lại thu nhập hay không? Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Thuế giá trị gia tăng ở Việt Nam một số vấn đề liên quan đến tính công bằng xã hội TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 19, 2003 THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG Ở VIỆT NAM  MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN TÍNH CÔNG BẰNG XàHỘI  Phan Thị Minh Lý, Lại Xuân Thủy Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế Luật thuế  GTGT  ở  Việt Nam đã được Quốc hội thông qua ngày 10 tháng 5   năm 1997 và chính thức áp dụng từ ngày 1 tháng 1 năm 1999. Ngoài các mục tiêu đảm   bảo nguồn thu cho NSNN và đảm bảo  ổn định thị  trường, đảm bảo tính công bằng  và góp phần phân phối lại thu nhập là một trong những mục tiêu cơ  bản của Luật  thuế  GTGT. Vấn đề  thuế  GTGT và công bằng xã hội đã được nhiều chuyên gia và  quản lý thuế trên thế giới quan tâm nghiên cứu. Những nghiên cứu của họ đã đi đến   những kết luận khá đồng nhất. Họ  cho rằng thuế  GTGT có tác dụng phân phối lại   thu nhập nhưng rất hạn chế.  Ở Việt Nam cũng đã có một số nghiên cứu về  chủ đề  này, tuy nhiên chủ  yếu là các nghiên cứu định tính mà chưa có cơ  sở số  liệu cụ thể.   Vì vậy, trong bài viết này, dựa trên số liệu điều tra thu nhập và ngân sách chi tiêu của  530 hộ gia đình ở tỉnh Thừa Thiên ­ Huế chúng tôi muốn tập trung trả lời câu hỏi sau  đây:  Phải chăng thuế  GTGT  ở  Việt Nam là một sắc thuế  công bằng, nó có tác   dụng đáng kể vào phân phối lại thu nhập hay không?  1. Khái niệm công bằng xã hội:  Công bằng xã hội là một khái niệm rộng lớn và có thể được nghiên cứu dưới  nhiều góc độ khác nhau. Trong mối quan hệ với thuế, công bằng có thể được hiểu là   gánh nặng thuế đối với các hộ gia đình thay đổi tỷ lệ với vị trí xã hội, kinh tế và quy   mô nhân khẩu của họ. Tuy nhiên trong bài viết này, chúng tôi chỉ giới hạn xem xét sự  thay đổi của gánh nặng thuế GTGT trong quan hệ với ngân sách chi tiêu của các hộ  gia đình. Để  có sự  thay đổi tỷ  lệ  nói trên, về  mặt lý thuyết, thuế  GTGT cần có các   mức thuế  suất khác nhau (tất nhiên không quá nhiều để  tránh gây chồng chéo, khó  hiểu trong quá trình thực hiện), trong đó mức thuế  suất thấp áp dụng cho các mặt   hàng tiêu dùng thiết yếu và mức thuế suất cao áp dụng cho các mặt hàng xa xỉ. Kết   13 quả  là những hộ  có ngân sách chi tiêu thấp sẽ  chịu thuế  GTGT ít hơn những hộ  có  ngân sách chi tiêu cao, từ đó mà tiêu dùng thực tế của họ sẽ xích lại gần nhau hơn,   hay nói cách khác phân phối ngân sách chi tiêu của họ công bằng hơn. 14  2.Phương pháp tiếp cận:  Khi nghiên cứu về  công bằng xã hội và đánh giá tác dụng phân phối lại thu   nhập của thuế nói chung và thuế GTGT nói riêng, các nhà kinh tế thường áp dụng hai  cách tiếp cận: tiếp cận vĩ mô và tiếp cận vi mô. Với phương pháp thứ  nhất các   nghiên cứu phân tích tổng quát  ảnh hưởng của các sắc thuế  hoặc chính sách thuế  trong mối tương quan của toàn bộ  nền kinh tế  thông qua sử  dụng chủ  yếu các dữ  liệu kinh tế vĩ mô, do vậy tác dụng phân phối lại thu nhập của thuế ở đây được xem   xét ở mức độ rất chung. Đại diện cho nhóm này là Bloch & Maurel, Darmon & Hardy  (1989). Phương pháp thứ hai được sử dụng rất rộng rãi với đại diện là King (1983),   Bacouche & Laisney, Barker & cộng tác viên (1990), Nichèle & Robin (1993)… lại sử  dụng các dữ liệu vi mô, tức là sử dụng các thông tin cá nhân để đánh giá ảnh hưởng   của các chính sách thuế và tác dụng phân phối lại thu nhập của nó dựa trên lý thuyết  kinh tế vi mô về thái độ người tiêu dùng. Trong nghiên  cứu này, để phù hợp với mục   đích nghiên cứu chúng tôi sử  dụng phương pháp tiếp cận thứ  hai, tức là dựa trên   thông tin cá nhân từ điều tra thu nhập và ngân sách chi tiêu dùng của các hộ  gia đình   để từ đó đánh giá tác động của thuế GTGT đến phân phối lại thu nhập.   3. Một số nghiên cứu điển hình về thuế GTGT và công bằng xã hội: Chúng tôi trích dẫn hai nghiên cứu mà chúng tôi cho rằng rất có ý nghĩa về  chủ  đề này. Thứ  nhất, đó là nghiên cứu của Baslé về  “Thuế GTGT: Tăng trưởng và  công bằng”  năm 1974, Cộng hòa Pháp. Trong nghiên cứu này tác giả  đánh giá tác   động của thuế GTGT  ở Pháp đối với tăng trưởng kinh tế  và công bằng xã hội, đặc  biệt là tác động của cải cách thuế  GTGT năm 1968. Nghiên cứu này đã chỉ  ra rằng   thuế GTGT ở Pháp trong giai đoạn nghiên cứu đã có tác dụng phân phối lại thu nhập.   Mới đây, trong báo cáo gửi lên Tổng Thống Pháp năm 2001, Hội đồng Thuế  của  Cộng hòa Pháp kết luận rằng thuế GTGT ở Pháp có tác dụng phân phối lại thu nhập  vì trên thực tế  nếu tính theo ngân sách chi tiêu nó là một loại thuế  lũy tiến mặc dù   trước đây nhiều nhà nghiên cứu cho rằng nó là loại thuế  lũy thoái. Tuy nhiên tác   động của thuế GTGT không rõ nét như tác động của thuế thu nhập cá nhân, đặc biệt   là trong điều kiện các nước phát triển. 4. Các chỉ  tiêu đo lường và  ...