THUỐC GIẢM ĐAU GÂY NGHIỆN

Đau : là một cảm giác đặc biệt rất khó định nghĩa, thường liên quan đến sự tổn thương thực thể và làm tăng sự tiến triển của quá trình bệnh lý, gây thất bại trong điều trị.+ Hội nghiên cứu đau quốc tế : “Đau là một cảm giác hoặc xúc cảm khó chịu kết hợp với tổn thương mô học hiện diện hoặc tiềm ẩn, hoặc được mô tả như có tổn thương” ( Merskey, 1986 ). + Đau là một cơ chế bảo vệ cơ thể. Cảm giác đau xuất hiện tại một vị trí nào...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
THUỐC GIẢM ĐAU GÂY NGHIỆN THUỐC GIẢM ĐAU GÂY NGHIỆN1. ĐẠI CƯƠNG :1.1. Khái niệm chung :+ Đau : là một cảm giác đặc biệt rất khó định nghĩa, thường liên quan đến sự tổnthương thực thể và làm tăng sự tiến triển của quá trình bệnh lý, gây thất bại trongđiều trị.+ Hội nghiên cứu đau quốc tế : “Đau là một cảm giác hoặc xúc cảm khó chịu kếthợp với tổn thương mô học hiện diện hoặc tiềm ẩn, hoặc được mô tả như có tổnthương” ( Merskey, 1986 ).+ Đau là một cơ chế bảo vệ cơ thể. Cảm giác đau xuất hiện tại một vị trí nào đókhi bị tổn thương, tạo nên một đáp ứng nhằm loại trừ các tác nhân gây đau.+ Nguyên nhân gây đau là do các ngọn dây thần kinh cảm giác bị kích thích quáđộ bởi các tác nhân vật lý hay hoá học ( nhiệt, cơ, điện, các acid, base ). Dưới ảnhhưởng của các kích thích đau, trong cơ thể sẽ giải phóng ra một hoặc nhiều chấtgây đau : …- Histamin- Chất P ( pain )- Các kinin huyết tương ( bradykinin, kallidin )+ Không có nghiệm pháp thần kinh hoặc sinh hóa để đo lường, lượng giá đượcđau. Như vậy đau là một cảm giác chủ quan, phụ thuộc vào từng cá thể.+ Thuốc giảm đau :là những thuốc làm giảm cảm giác đau nhưng không làm rối loạn ý thức, khônglàm thay đổi các cảm giác khác.1.2. Phân loại thuốc giảm đau :+ Thuốc giảm đau gây nghiện : morphin, fentanyl, tramadol…+ Thuốc giảm đau phi steroid ( NSAIDs ) : aspirin, paracetamol, nimesulid…+ Thuốc giảm đau hỗ trợ : làm tăng hiệu quả giảm đau của thuốc loại morphin vàthuốc NSAIDs, hoặc làm giảm nhẹ các TDKMM của các thuốc trên. VD :- Thuốc mê : propofol, etomidat…- Thuốc tê : procain, lidocain…Thuốc giảm đau tâm thần : thuốc chống trầm cảm cấu trúc 3 vòng ( amitryptilin,imipramin…), thuốc chốngco giật ( carbamazepin, phenytoin…), thuốc an thần( fluphenazin, haloperidol, dẫn xuất benzodiazepin…).- Thuốc chống đau nửa đầu:dihydroergotamin..- Các thuốc chống viêm steroid ( SAIDs ) dexamethason, prednisolon…- Thuốc chống đau thắt ngực : nitroglycerin, isosorbid 5-mononitrat.- Thuốc kháng histamin H1 : hydroxyzin…Thuốc giảm đau loại vitamin :vitamin B1, B6, B12…- Thuốc chống co thắt cơ trơn : alverin, drotaverin…Trên đường dẫn truyền cảm giác đau, từ các receptor ngoại biên đến vỏ não, có thểdùng các thuốc tác dụng vào các khâu khác nhau để cắt đứt dẫn truyền, làm mấthoặc giảm đau ( Hình 1 ).1.3. Các cơ chế làm giảm đauCó nhiều cơ chế giảm đau :+ Làm giảm nhận cảm với kích thích đau : chườm lạnh, chườm đá, xoa bóp.+ Làm giảm dẫn truyền cảm giác đau : thuốc tê.+ Làm giảm hoặc đối lập với các chất trung gian hoá học của đau : NSAIDs.+ Tác động lên các receptor đặc hiệu của đau : các opiat.+ Kích thích giải phóng morphin nội sinh : châm cứu.1.4. Các receptor của opiat :+ 1973 : xác định được receptor đặc hiệu của morphin. Những receptor n ày nằmchủ yếu ở hệ viền, vùng dưới đồi, đồi não, nhân đuôi và thể keo Rolando ở tuỷsống. Đặc biệt ở trục thần kinh, ở những vùng dẫn truyền và tập hợp cảm giác đauthì receptor tập trung ở đó.+ Về mặt điều trị, mỗi receptor được coi như có chức phận riêng :- Receptor muy ( m ) : giảm đau, giảm hô hấp, co đồng tử, thay đổi cảm xúc, ảothị.- Receptor kappa ( k ) : giảm đau, xúc cảm, an thần.- Receptor delta ( d ) : gắn chọn lọc với enkephalin và cũng có thể có tham gia vàotác dụng giảm đau của opioid.- Receptor sigma ( g ) : còn biết ít liên quan đến điều trị. Có quan hệ gián tiếp đếnnhận thức và tâm thần vận động.+ Có 3 loại receptor đã trở thành kinh điển là m, d và k. Gần đây ( 1998 – 2000 )mới phát hiện ra một loại receptor mới do phát hiện đ ược các peptid opioid mớiđược gọi là N/OFQ receptor. Do 2 nhóm tác giả riêng biệt tìm ra, một nhóm gọipeptid mới là nociceptin ( N ), còn nhóm kia gọi là orphanin FQ ( OFQ )…Mỗi loại receptor có sự phân bố giải phẫu ri êng tại não, tủy sống và mô ngoạibiên, vì vậy đã gợi ý cho việc nghiên cứu chức năng của chúng. Các nghiên cứu vềdược lý và hành vi đã đề xuất việc phân loại nhỏ hơn, ví dụ như với các receptorm, d, k thì lại có m1, m2, d1, d2, k1, k2, k3.Tuy nhiên những nghiên cứu về gen còn chưa thấy rõ, đang cần được khẳng địnhthêm. Bảng dưới đây chỉ rõ sự phân loại các receptor về giải phẫu và chức năng.Tác dụng giảm đau của opioid là tác dụng kích thích trên receptor m và kTrong bài này chỉ đề cập đến thuốc giảm đau loại opiat ( hoặc opioid ).2. THUỐC GIẢM ĐAU GÂY NGHIỆN :2.1. Đại cương :2.1.1. Khái niệm chung :a- Danh pháp :+ Thuốc giảm đau gây ngủ+ Thuốc giảm đau gây nghiện.+ Thuốc giảm đau trung ương.+ Thuốc giảm đau loại morphin.Thuốc giảm đau loại morphin hay còn gọi là thuốc giảm đau gây ngủ đều có chungmột đặc tính là gây nghiện, vì vậy đều được xếp vào nhóm “Thuốc gây nghiện”,không được kê đơn quá 7 ngày.b- Phân loại :Về thuật ngữ, theo Howard và cs, cần phân biệt :+ Các opioid : bao gồm tất cả các hợp chất có liên quan về tác d ...