Tiếp cận truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên từ góc độ biểu tượng nghệ thuật

Truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên là một trong những câu chuyện mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc Việt Nam, thể hiện nguồn gốc và bản sắc của người Việt. Từ góc độ biểu tượng nghệ thuật, truyền thuyết này không chỉ đơn thuần là một câu chuyện lịch sử mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện khát vọng hòa hợp và sự kết nối giữa con người với đất trời. Hình ảnh Rồng và Tiên không chỉ là biểu tượng của sức mạnh và trí tuệ mà còn phản ánh những giá trị văn hóa, tinh thần của dân tộc. Bài viết này sẽ tiếp cận truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên từ góc độ biểu tượng nghệ thuật, nhằm khám phá những tầng ý nghĩa và giá trị văn hóa mà nó mang lại cho người Việt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiếp cận truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên từ góc độ biểu tượng nghệ thuật30 TRẦN MINH HƯỜNG - Tiếp cận truyền thuyết... của những người lần đầu tiên thức nhận được vị thê rấ t cao của mình trong việc làmTIẾP CẬN chủ lịch sử của chính mình... Chính cáiTRUYỀN THUYẾT niềm tự hào, cái ý thức rấ t cao về vai trò của cộng đồng trong việc tự “chèo lái vậnCON RỒNG CHÁU mệnh lịch sử” đó đóng vai trò quyết định trong việc kê thừa thần thoại (thật raTIÊN’’ TỪ GÓC ĐỘ những thành viên cộng đồng lúc này không thê không kê thừa thần thoại, bởi lẽ thầnBIỂU TUỢNG thoại nằm sâu trong tư duy của họ, nó chi phôi sâu sắc cách họ cảm nhận thê giớiNGHỆ THUẬT xung quanh, trong đó có cả lịch sử), những người sáng tạo nên truyền thuyết kể về lịchTRẦN MINH HƯỜNG sử của cộng đồng còn thấy’ cần thần thoại hoá lịch sử quá khứ sao cho nó trở nên hư chúng ta đã biết, truyền thuyết kế tương xứng với tầm vóc của hiện tại mà họ thừa trực tiếp từ thần thoại. Trong đang sông, hiển nhiên thuộc một thời đạitruyền thuyết không chỉ có yếu tô thần đến muộn hơn thời đại nguyên thuỷ củathoại mà còn có yếu tô lịch sử. Tuy nhiên, thần thoại, bởi lẽ truyền thuyết bao giờkhi tham gia vào quá trình nhào nặn nên cũng là lịch sử quá khứ trong hồi ức củatruyền thuyết, hai yếu tô này đóng vai trò thê hệ hiện tại. Kết quả là trong truyềnkhác nhau, thực hiện những chức năng thuyết, hai yếu tô lịch sử và thần thoạikhông giông nhau. Cùng với những yếu tô quyện nhuyễn vào nhau. Một cái nhìn táchlịch sử, thần thoại tham gia vào truyền bạch (dù chỉ là tương đối) yếu tô thần thoạithuyết vối vai trò của một nguồn chất liệu và yếu tô lịch sử trong truyền thuyết, dotạo nên “cái lõi lịch sử” cho truyền thuyết. vậy, tuy rấ t khó nhưng lại rấ t cần thiết khiQuan trọng hơn, nó còn đóng vai trò “nhãn một cộng đồng, một dân tộc khao khát tìmquan” (chính xác hơn là nhãn tượng - lại cội nguồn của mình hay, nói theo cáchvision) đê nhìn nhận, cải biến những yếu tô phổ biến hiện nay, là tìm lại căn cước củathần thoại theo quan điểm lịch sử trước khi mình để có thể xác định vị thê của riêngsử dụng chúng để cấu tạo nên truyền mình giữa cái thê giới đầy biến động trongthuyết. Những gì thuộc thần thoại, trước xu thê hội nhập này.khi được đưa vào truyền thuyết, đểu đã Thê hệ trẻ ngày nay đến với truyềnđược qua “công đoạn” lịch sử hoá. Ngược th u y ế t không đơn th u ầ n chỉ để tìm lại bónglại, thực tại lịch sử khi được đưa vào truyền dáng của lịch sử. Trong cái việc đươngthuyết một cách có ý thức (nhằm kể lại lịch nhiên là cần thiết ây, những cứ liệu khảosử, lưu giữ trong kí ức của một cộng đồng cổ học, sử học hẳn là giúp họ được nhiêuvề lịch sử của mình) đều khoác màu áo hơn những cứ liệu văn học dân gian. Điêuthần thoại nhằm thể hiện ý thức của một quan trọng đôi với họ là biết lắng nghe vàcộng đồng về lịch sử của chính mình. Mà ở cô hiểu xem truyền thuyết - bức thông điệpbuổi bình minh của lịch sử cộng đồng nào của hôm qua gửi cho hôm nay - muôn nóicũng vậy, đều chất đầy trong lồng ngực điều gì, gửi gắm tâm tình thiết tha gì củaniềm hân hoan vô hạn, nỗi tự hào bất tận tổ tiên đối với con cháu. Trong bôi cảnh đó,TCVHDG SỐ 3/2007 - NGHIÊN c ứ u TRAO Đ ổ i 31việc hiểu đúng những biểu tượng thần Ban đầu, biểu tượng (symbol) là mộtthoại trong truyền thuyết (đặc biệt là vật được cắt làm đồi, bẻ làm hai, hai ngườinhững truyện đứng đầu trong thần thoại (anh và em, vợ và chồng, chàng trai và côvà truyền thuyết theo cách phân loại của gái, hai người bạn sắp sửa có cuộc phân li)Tầm Vu) là vô cùng cần thiết. Sở dĩ như mỗi bên giữ một nửa; sau này nhờ ráp haivậy, một phần do, như trên đã nói, những mảnh, hai nửa của vật đó lại với nhau màtruyền thuyết khởi đầu là sự kê thừa trực họ có thể nhận ra nhau (sau khi đã trải quatiếp thần thoại, một phần do tư duy của biết bao nhiêu sự biến, vẻ bề ngoài của mỗithần thoại là cách tư duy bằng biểu tượng, người đã thay đổi đến mức khó có thê nhậncách diễn đạt của thần thoại là cách diễn ra nhau nếu chỉ bằng nhìn vào hình thứcđạt thông qua biểu tượng - điểu này đã bên ngoài) và thê là có thể nốĩ lại môi thânđược các nhà nghiên cứu văn hoá khẳng tình ngày nào, món nợ cũ, tình bạn ngàyđịnh. xưa. Cũng nhờ vào biểu tượng mà ở Hi Lạp, Nhưng th ế nào là biểu tượng thì cho thời cổ đại, cha mẹ có thể nhận ra con cáiđến nay chưa có một định nghĩa nào khả dĩ sau một thời gian dài lưu lạc. Dần dần vêthâu tóm được mọi khía cạnh nội hàm của sau, từ biểu tượng được mở rộng nghĩa đểkhái niệm này, bởi lẽ bản chất của biểu “chỉ mọi dấu hiệu tập hợp, các điềm triệutượng là “khó xác định” và vô cùng “sông hay quy ước. Biểu tượng chia ra và kết lạiđộng”. Nói như Jean Chevalier thì “từ biểu với nhau, nó chứa đựng hai ý tưởng phân litượng được dùng với những biến đổi đáng và tái hợp; nó gợi lên ý một cộng đồng đã bịkể vê ý nghĩa” [2, tr.XV]. Ong nói rõ hơn vê chia tách và có thể tái ...