Tiết niệu - Sỏi tiết niệu

Tham khảo tài liệu tiết niệu - sỏi tiết niệu, y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiết niệu - Sỏi tiết niệu Bµi 15 SáI tiÕt NIÖUMôc Tiªu 1. Tr×nh bµy ®−îc ®Þnh nghÜa, ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc vµ quan niÖm cña YHCT vÒ bÖnh sái tiÕt niÖu. 2. Tr×nh bµy ®−îc nguyªn nh©n, bÖnh sinh cña bÖnh sái tiÕt niÖu theo YHH§ vµ YHCT. 3. Nªu ®−îc néi dung chÈn ®o¸n 3 thÓ l©m sµng cña sái tiÕt niÖu theo YHCT. 4. Tr×nh bµy ®−îc nguyªn t¾c ®iÒu trÞ néi khoa, chØ ®Þnh ®iÒu trÞ ngo¹i khoa, phÐp trÞ vµ bµi thuèc ®iÒu trÞ c¸c thÓ l©m sµng b»ng YHCT. 5. Ph©n tÝch ®−îc c¸c bµi thuèc, ph−¬ng huyÖt ¸p dông ®iÒu trÞ ba thÓ bÖnh l©m sµng cña sái tiÕt niÖu.1. §¹I C−¬NG B×nh th−êng trong n−íc tiÓu cã c¸c chÊt hßa tan nh− calci, phosphat,oxalat… nh−ng víi nång ®é thÊp. Khi nång ®é c¸c chÊt trªn cao v−ît qu¸ng−ìng, trong ®iÒu kiÖn lý hãa nhÊt ®Þnh nÕu gÆp nh÷ng yÕu tè thuËn lîi th×sÏ t¹o thµnh sái tiÕt niÖu. Sái tiÕt niÖu bao gåm: sái thËn, sái niÖu qu¶n, sái bµng quang, sái niÖu ®¹o.1.1. §Þnh nghÜa Sái tiÕt niÖu lµ mét bÖnh th−êng gÆp vµ hay t¸i ph¸t ë ®−êng tiÕt niÖu do sùkÕt th¹ch cña mét sè thµnh phÇn trong n−íc tiÓu ë ®iÒu kiÖn lý hãa nhÊt ®Þnh. Sái g©y nghÏn t¾c ®−êng tiÕt niÖu mµ hËu qu¶ cã thÓ dÉn ®Õn ø n−ícthËn vµ huû ho¹i tæ chøc thËn, g©y nhiÔm khuÈn vµ g©y ®au, ¶nh h−ëng ®Õnsøc kháe vµ tÝnh m¹ng cña ng−êi bÖnh.1.2. §Æc ®iÓm dÞch tÔ häc − Sái tiÕt niÖu lµ bÖnh phæ biÕn trªn thÕ giíi, tuy nhiªn sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu. BÖnh Ýt gÆp ë ch©u Phi, cßn ch©u Mü tû lÖ trung b×nh lµ 20 ng−êi/10000 ng−êi mçi n¨m. 241 − Tuæi m¾c bÖnh trung b×nh tõ 35 - 55 tuæi, tuy nhiªn thêi ®iÓm m¾c bÖnh kh¸c nhau tuú theo lo¹i sái. Tuæi m¾c bÖnh trung b×nh ®èi víi sái calci lµ 48,7; sái amoni magne phosphat lµ 46,7; sái acid uric lµ 59,4 vµ cystein lµ 27,9. − Nam m¾c bÖnh gÊp 3 lÇn n÷, tuy nhiªn tû lÖ bÖnh thay ®æi theo thµnh phÇn ho¸ häc cña sái, trong khi nam giíi bÞ sái calci nhiÒu (88% so víi 58% ë n÷ giíi) th× n÷ giíi bÞ sái amoni magne phosphat nhiÒu h¬n (38% so víi 8,8% ë nam giíi). ë trÎ < 5 tuæi hay gÆp sái amoni mange phosphat, trªn 5 tuæi hay gÆp sái calci oxalat. Theo GS Ng« Gia Hy ë ViÖt Nam sái thËn chiÕm 40%; sái niÖu qu¶nchiÕm 28,27%; sái bµng quang 28,3%; sái niÖu ®¹o 5,4% trong tæng sè bÖnhnh©n bÞ sái nãi chung. Sái tiÕt niÖu ë nam nhiÒu gÊp 2 lÇn ë n÷, gÆp nhiÒu ëtuæi trªn 30. − ë ViÖt Nam sái amino magne phosphat chiÕm tû lÖ cao kÌm theo nhiÔm khuÈn.1.3. Quan niÖm cña y häc cæ truyÒn vÒ sái tiÕt niÖu − Sái tiÕt niÖu ®−îc m« t¶ trong chøng th¹ch l©m cña YHCT (th¹ch l©m: tiÓu ra sái) − Th¹ch l©m lµ mét trong chøng 5 chøng l©m ®−îc YHCT gäi lµ chøng ngò l©m, ®ã lµ: nhiÖt l©m, huyÕt l©m, th¹ch l©m, cao l©m, lao l©m. Nh÷ng viªn sái lín gäi lµ th¹ch l©m, sái nhá gäi lµ sa l©m. − Chøng tr¹ng cña th¹ch l©m: bông d−íi ®au co cøng, mét bªn th¨n l−ng ®au quÆn, ®au lan xuèng bông d−íi vµ bé phËn sinh dôc, tiÓu tiÖn ®au buèt khã ®i, n−íc tiÓu cã khi vµng ®ôc cã khi ra m¸u, cã khi ra lÉn sái c¸t. − Nguyªn nh©n do thÊp nhiÖt nung nÊu ë h¹ tiªu khiÕn ng−ng kÕt trong n−íc tiÓu mµ g©y bÖnh.2. NGUYªN NH©N, BÖNH SINH2.1. Nguyªn nh©n Sù ph¸t sinh vµ h×nh thµnh sái cã nhiÒu nguån gèc kh¸c nhau, ®Æc biÖtlµ nã tuú thuéc vµo tõng lo¹i sái còng nh− kh«ng chØ mét nhãm nguyªn nh©nnµo mµ lµ sù phèi hîp cña nhiÒu yÕu tè: tõ chÕ ®é ¨n uèng ®Õn c¸c bÖnh tËttrong c¬ thÓ ®ang cã vµ ®Õn yÕu tè di truyÒn phèi hîp t¹o nªn sái niÖu. Cã 3nguyªn nh©n ®−îc quan t©m sau ®©y: − C¸c chÊt hoµ tan trong n−íc tiÓu nh− calci, phosphat, oxalat, urat … v−ît qu¸ ng−ìng (cao h¬n nång ®é hßa tan). − Khi pH n−íc tiÓu toan ho¸ hoÆc kiÒm ho¸: toan hãa (pH 6,5) th× dÔ kÕt tinh sái oxalat vµ phosphat.242 − YÕu tè di truyÒn: ®èi víi sái cystin vµ sái acid uric yÕu tè di truyÒn ®ãng vai trß quan träng, sái cyatin xuÊt hiÖn ë bÖnh nh©n kiÓu gen ®ång hîp tö, ng−êi ta nhËn thÊy nh÷ng tr−êng hîp sái calci ë trong mét sè ng−êi cïng dßng hä, ngoµi ra yÕu tè c−êng calci niÖu th−êng t¹o ra sái cã kh¶ n¨ng di truyÒn kiÓu ®a gen. Nguyªn nh©n t¹o thµnh sái víi ®iÒu kiÖn lµ: trong n−íc tiÓu hiÖn diÖn cãyÕu tè lµm nh©n sái (tÕ bµo, ®¸m tÕ bµo bong ra tõ ®µi bÓ thËn bÞ viªm).2.2. YÕu tè thuËn lîi Nh÷ng yÕu tè thuËn lîi cho sù h×nh thµnh sái niÖu: − Nh÷ng ng−êi cã bÖnh lý dÞ d¹ng ë ®−êng niÖu. − Nh÷ng ng−êi n»m bÊt ®éng l©u ngµy. − Uèng Ýt n−íc. − Ng−êi cã bÖnh lo·ng x−¬ng, bÖnh Goutte.2.3. C¬ chÕ sinh bÖnh Trong qu¸ tr×nh b·o hßa, n−íc tiÓu tr¶i qua 3 giai ®o¹n tõ thÊp ®Õn cao: − Giai ®o¹n ch−a b·o hßa: trong ®ã c¸c tinh thÓ ®−îc hßa tan. − Giai ®o¹n trung gian: trong ®ã c¸c tinh thÓ chØ kÕt tinh lóc cã mét chÊt khëi x−íng ®Ó h×nh thµnh mét nh©n dÞ chÊt. − Giai ®o¹n kh«ng bÒn: trong ®ã c¸c tinh thÓ kÕt tinh tù nhiªn ...