Tiểu luận: Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế

Tiểu luận: Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế trình bày nền triết học cổ điển Đức cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX có một tên tuổi mà ta không thể không nhắc đó chính là Hêghen – nhà triết học lớn nhất thời bấy giờ. Với tri thức bách khoa, kiến thức uyên bác và thiên tài của mình, ông đã xây dựng một hệ thống triết học tương đối hoàn chỉnh. Học thuyết của ông khép lại một giai đoạn phát triển triết học đầy sôi động, đồng thời mở ra một giai đoạn cách mạng mới trong lịch sử triết học - giai đoạn gắn tư tưởng triết học với thực tiễn cách mạng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tiểu luận: Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế BỘ GIÁ O DỤ C VÀ ĐÀ O TẠ O TRƯỜN G ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH KHOA ĐÀO TẠO SA U ĐẠ I HỌC    TI ỂU LUẬN : MÔN TR IẾT HỌC MÁC-LÊN IN ĐỀ TÀI: Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế GVHD : TS. Bùi Xuâ n T hanh Sinh viê n : Trần Tha nh Xuân Lớp : K20 – Đêm 4 TP. HỒ CHÍ MINH T ÁNG 03/2011 H Phép biện ch ứng duy tâm của Hêghen – Nh ững giá trị và hạn chế LỜI MỞ ĐẦU Khi tìm hiểu nền triết học cổ điển Đức cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX có một tên tuổi mà ta không thể không nhắc đó chính là Hêghen – nhà triết học lớn nhất thời bấy giờ. Với tri thức bách khoa, kiến thức uyên bác và thiên tài của mình, ông đã xây dựng một hệ thống triết học tương đối hoàn chỉnh. Học thuyết của ông khép lại một giai đoạn phát triển triết học đầy sôi động, đồng thời mở ra một giai đoạn cách mạng mới trong lịch sử triết học - giai đoạn gắn tư tưởng triết học với thực tiễn cách mạng. Xét một cách thật chặt chẽ thì học thuyết Hêgen hiện nay không phải là một trào lưu tư tưởng triết học đáng kể. Mặc dù vậy, s ự quan tâm tới triết học Hêgen đặc biệt là s ố lượng các công trình nghiên cứu về tư tưởng triết học của ông không những không hề giảm bớt mà trái lại còn tăng lên liên tục. Hơn thế nữa, có một điều khá đặc biệt là các nhà nghiên cứu về di sản triết học của Hêgen thường lại không phải là những người theo trường phái Hêgen. Một điều nổi bật khác ở đây là cả các nhà duy tâm lẫn các nhà duy vật, cả những người bảo vệ chủ nghĩa duy lý lẫn những người ủng hộ chủ nghĩa phi duy lý đều tích cực nghiên cứu triết học Hêgen. Trong số các nhà triết học duy tâm lý giải triết học Hêgen và cố gắng đồng hoá các tư tưởng của ông thì chúng ta lại bắt gặp những người cố gắng bảo vệ các khuynh hướng triết học hết sức xa lạ với học thuyết Hêgen chẳng hạn chủ nghĩa hiện sinh, chủ nghĩa nhân cách triết học phân tích thần học biện chứng… Vậy th ì điều gì ở trong học thuyết Hêgen đã và đang có s ức cuốn hút các nhà tư tưởng vốn theo đuổi những định hướng triết học rất khác nhau đó đến như vậy? Chính vì thếđđể trả lời cho câu hỏi đó em đã chọn đề tài tìm hiểu: Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế ”. I. TRIẾT H ỌC HÊGH EN: SVTH: Trần Thanh Xuân Trang 1 Phép biện ch ứng duy tâm của Hêghen – Nh ững giá trị và hạn chế Hêghen (Friedrich Hégel, 1770 -1831) sinh ra trong một gia đình quan chức cao cấp ở thành phố Stuttgart. Do chịu ảnh hưởng bởi Senlinh mà Hêghen say sưa nghiên cứu triết học và ông đã trở thành nhà triết học - bác học v ĩ đại nhất, người hoàn chỉnh nền triết học duy tâm biện chứng cổ điển Đức, bậc tiền bối của triết học Mác. Hêghen đã để lại cho nhân loại một di sản triết học đồ sộ và rất có giá trị. Các tác phẩm chính của ông là Hiện tượng luận tinh thần, Bách khoa toàn thư các khoa học triết học... 1. “Hiện tượng luận tinh thần” – Định hướng triết học Hêghen: Vớ i tác phẩm này, Hêghen đã thật sự thoát ra khỏi sự ràng buộc bởi tư tưởng Senlinh để xây dựng một hệ thống triết học của riêng mình. Hệ thống triết học mới của ông dựa trên bốn luận điểm nền tảng sau đây: Một là, thừa nhận tồn tại ý niệm tuyệt đối. Theo Hêghen, ý niệm tuy ệt đối chứ không phải cái tuyệt đối (Senlinh) là nền tảng của hiện th ực. Ý niệm tuyệt đối là sự hợp nhất giữa thực thể – giới tự nhiên (Xpinôda) và cái tôi tuyệt đối (Phíchtơ), là sự đồng nhất giữa tư duy và tồn tại, giữa tinh thần và vật chất, là đấng tối cao sáng tạo ra giới tự nhiên, con người và lịch sử nhân loại. Con người chỉ là một sản phẩm của SVTH: Trần Thanh Xuân Trang 2 Phép biện ch ứng duy tâm của Hêghen – Nh ững giá trị và hạn chế quá trình vận động phát triển tự thân của ý niệm tuyệt đối. Hoạt động nhận th ức và cải tạo thế giới của con người, tức lịch sử nhân loại chỉ là giai đoạn phát triển cao của ý niệm tuyệt đối, là công cụ để nó nhận thức chính bản thân mình và quay trở về với chính mình. Theo Hêghen, tư duy lôgích chứ không phải trực giác nghệ thuật (Senlinh) là hình thức thể hiện cao nhất của ý niệm tuyệt đối. Hai là, thừa nhận sự phát triển của ý niệm tuyệt đối. Sự phát triển được Hêghen hiểu như một chuỗi các hành động phủ định biện chứng. Trong đó, cái mới liên tục thay thế cái cũ, nhưng đồng thời kế thừa những yếu tố hợp lý của cái cũ. Quá trình phát triển của ý niệm tuyệt đối diễn ra theo tam đoạn thức “chính đề - phản đề - hợp đề”. Đó cũng là quá trình phát sinh và giải quyết mâu thuẫn giữa cái vật chất và cái tinh thần, giữa khách thể và chủ thể... trong bản thân ý niệm tuyệt đối. Ba là, thừa nhận ý thức con người là sản phẩm của lịch sử. Hêghen coi lịch sử là hiện thân của ý niệm tuy ệt đối, là đỉnh cao của sự phát triển ý niệm tuy ệt đối trên trần gian. Lịch sử nhân loại có được nhờ vào hoạt động có ý thức của những cá nhân cụ thể, nhưng nó lại là nền tảng quy định ý thức của mỗi cá nhân. Ý thức cá nhân chỉ là s ự khái quát, sự “đi tắt” toàn bộ lịch sử mà ý thức nhân loại đã trải qua. Ý thức nhân loại là s ự tái hiện lại toàn bộ tiến trình của lịch sử nhân loại, là sản phẩm của lịch sử, là hiện thân của ý niệm tuyệt đối. Bốn là, triết học là học thuyết về ý niệm tuyệt đối. Hêghen thừa nhận có ba hình thức thể hiện ý niệm tuyệt đối trên trần gian là nghệ thuật, tôn giáo và triết học. Trong đó, triết học là hìn h thức thể hiện cao nhất, trọn vẹn và đầy đủ nhất ý niệm tuyệt đối. Theo Hêghen, triết học là khoa học của mọi khoa học, là khoa học vạn năng đóng vai trò nền tảng cho toàn bộ thế giới quan và tư tưởng con người. Nhưng mỗi thời đại lại có một học t ...