Tìm hiểu lí thuyết giáo dục toán học gắn với thực tiễn và vận dụng xây dựng bài tập thực tiễn trong dạy học môn Toán

Bài báo này trình bày một số quan điểm cơ bản của lí thuyết Giáo dục toán học gắn với thực tiễn (RME) về quá trình dạy học môn Toán cho thấy tính phù hợp của lí thuyết này với tình hình giáo dục Toán học nước ta. Dựa trên nền tảng lí thuyết, đó, chúng tôi định nghĩa khái niệm Bài tập thực tiễn, đề ra một số biện pháp xây dựng các bài tập thực tiễn cũng như bàn luận về cách thức sử dụng chúng trong dạy học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tìm hiểu lí thuyết giáo dục toán học gắn với thực tiễn và vận dụng xây dựng bài tập thực tiễn trong dạy học môn ToánVJETạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2018, tr 165-169TÌM HIỂU LÍ THUYẾT GIÁO DỤC TOÁN HỌC GẮN VỚI THỰC TIỄNVÀ VẬN DỤNG XÂY DỰNG BÀI TẬP THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁNTrần Cường - Trường Đại học Sư phạm Hà NộiNguyễn Thùy Duyên - Trường Kinh tế kĩ thuật bách khoa Hà NộiNgày nhận: 18/03/2018; ngày sửa chữa: 28/05/2018; ngày duyệt đăng: 31/05/2018.Abstract: This article provides an overview of the main features of the Realistic MathematicsEducation (RME) approach in the process of teaching mathematics in order to demonstrate theappropriateness of this approach for the situation of mathematics education in Vietnam. Based onthis theoretical framework, authors try to define the concept of Realistic Mathematical Problem(RMP), suggest certain measures aimed at creating RMPs and discuss the way of using them inthe process of teaching mathematics.Keywords: Realistic Mathematic Education, realistic mathematical problems.1. Mở đầuGiáo dục Việt Nam trong những năm gần đây đangtập trung đổi mới, hướng tới một nền giáo dục tiến bộ,hiện đại, đạt hiệu quả cao trong đào tạo nguồn nhân lựcvới các phẩm chất tốt. Một định hướng quan trọng củagiáo dục là thực hiện bước chuyển từ tiếp cận nội dungsang tiếp cận năng lực của người học, là yếu tố được hìnhthành và thể hiện thông qua hoạt động. Học được gì cầnđược hiểu theo nghĩa được làm gì và làm được gì.Toán học là ngành khoa học có tính trừu tượng caođộ và tính thực tiễn phổ dụng. Môn Toán ra đời phát triểntừ yêu cầu của thực tiễn, để từ đó quay lại giải quyếtnhững vấn đề của thực tiễn và định hướng cho khoa họccông nghệ. Sự đổi mới từ nội dung tới phương pháp dạyvà học môn Toán ở các cấp học theo định hướng gắn vớithực tiễn là rất cần thiết.Từ nửa sau thế kỉ XX, một số nền giáo dục hiện đạitiên tiến trên thế giới (Mĩ, Anh, Đức, Pháp, Australia, HàLan, Phần Lan,...) đã vận hành dựa trên những lí thuyếtdạy học mới và có nhiều tiến bộ như lí thuyết kiến tạo, líthuyết tình huống (TsD : Théorie des Situations) ở Pháp,Giáo dục toán học gắn với thực tiễn (RME - RealisticMathematics Education) ở Hà Lan, thuyết Đa trí tuệ(Multiple Intelligences) ở Mĩ,... Trong đó, chúng tôi chorằng, lí thuyết RME có nhiều điểm gần gũi và khả thi vớigiáo dục Toán học Việt Nam.Ban đầu chủ yếu nghiên cứu về dạy toán tiểu học,ngày nay lí thuyết RME được nâng cấp dần cho trunghọc và những bậc học cao hơn: Kindt (2010) cho thấycách thực hành các kĩ năng đại số không chỉ những độngtác được lặp lại mà còn có tác dụng to lớn trong kích thíchtư tưởng. Goddijn et al. (2004) cung cấp tài nguyênphong phú cho Dạy hình học gắn với thực tiễn (RealisticGeometry Education), ở đó ứng dụng và phép chứngminh song hành cùng nhau.Qua gần 50 năm phát triển, RME đã trở thành nềntảng chính cho giáo dục toán học ở Hà Lan: từ 95% sáchgiáo khoa toán tiểu học chịu ảnh hưởng bởi tiếp cận cơkhí (mechanistic teaching approach) vào năm 1980,những bộ sách này gần như hoàn toàn biến mất năm2004, thay vào đó là 100% các bộ sách viết theo tư tưởngcủa RME. Ở Mĩ, RME là cơ sở lí luận cho toán học trongngữ cảnh (Mathematics in Context), một trong những bộsách giáo khoa toán bán chạy nhất. Ở Pháp, RME có thểchia sẻ nhiều quan điểm với TsD. Tiếp đó, RME được dunhập vào Anh và góp phần hình thành Dạy toán bằng táihoàn cảnh hóa (Recontextualization in MathematicsEducation), hay đóng góp ý tưởng cho Nghiên cứu bàihọc (Lesson Study) tại Nhật.RME được giới thiệu tại Việt Nam bởi Lê Tuấn Anh(2004) [1] và một số nhà nghiên cứu khác.Bài báo này trình bày một số kết quả tìm hiểu lí thuyếtRME, đề xuất một số biện pháp giúp giáo viên thiết kế, xâydựng được những bài toán gắn với thực tiễn để sử dụngchúng trong quá trình dạy học, góp phần nâng cao chấtlượng dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông.Các phương pháp nghiên cứu lí luận, tổng kết kinhnghiệm và bước đầu tiến hành thực nghiệm sư phạm đãđược vận dụng để tiến hành 3 nhiệm vụ nghiên cứu:- Tìm hiểu và trình bày một số luận điểm quan trọngtrong lí thuyết RME; - Định nghĩa khái niệm bài tập thựctiễn (BTTT); - Đề xuất và thử nghiệm một số biện phápxây dựng và sử dụng BTTT trong dạy học môn Toán.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Tìm hiểu lí thuyết RME2.1.1. Ba luận điểm cơ bản của RMECó thể chỉ ra một số luận điểm cơ bản trong lí thuyếtRME như sau:165VJETạp chí Giáo dục, Số đặc biệt Kì 2 tháng 5/2018, tr 165-169- Toán học như một hoạt động sốngTrong xã hội loài người, toán học không chỉ để tồntại mà còn được nâng lên thành một sản phẩm trừutượng, một ngành khoa học cơ bản được nghiên cứutrong một hệ thống lí thuyết: không chỉ xuất phát từ nhucầu của thực tiễn mà còn tự thân phát triển nhờ nhữngnhu cầu từ nội bộ môn Toán. Tuy nhiên, đối với đa sốngười lao động, với tư cách là người thụ hưởng, ngườidùng cuối cùng các sản phẩm vật chất, tinh thần củ ...