Tính hai mặt của không gian nghệ thuật truyện cổ tích

Không gian nghệ thuật trong truyện cổ tích mang trong mình tính hai mặt, thể hiện sự phong phú của văn hóa dân gian. Nó vừa là bối cảnh huyền bí cho những cuộc phiêu lưu kỳ diệu, vừa phản ánh những bài học nhân sinh sâu sắc. Mặt bên này mở ra những hình ảnh kỳ ảo, kích thích trí tưởng tượng, trong khi mặt bên kia gợi mở những thực tại phức tạp của đời sống con người. Bài viết này sẽ phân tích hai khía cạnh của không gian nghệ thuật, nhấn mạnh vai trò của nó trong việc truyền tải thông điệp văn hóa và giá trị nhân văn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tính hai mặt của không gian nghệ thuật truyện cổ tíchNghiên cứu trao đối 7 (VHDG) Việt Nam, bằng con đường thi pháp học (qua các công trình cụ thể của ĐỗTÍNH HAI MẶT CỦA Bình Trị, Lê Trường Phát) đều thông nhất ồ quan niệm: TCT xây dựng hai loại khôngKHỐNG GIAN NGHỆ THUẬT gian chủ yếu là không gian trần thế và không gian kì ảo. Đây là hai khái niệm cơTRUYỆN CỔ TÍCH bản và được ứng dụng nhiêu nhất khi nghiên cứu vê KGNT truyện cổ tích (cácNGUYỄN VIỆT HÙNG* ’ luận văn, luận án tìm hiểu vê KGNT truyện cổ tích thường khai thác theo hướng hông gian nghệ thuật (KGNT) là khái không gian kì ảo...). Có thể nói rằng, niệm của thi pháp học chỉ hình thức những nhà nghiên cứu quan tâm đếntồn tại của th ế giới nghệ thuật, là sự mô truyện cổ tích đã đưa ra những khái niệmhình hoá th ế giới của tác giả. KGNT trong của riêng mình, hoặc dựa vào khái niệmtác phẩm mang tính biểu trưng và quan của người đi trước đê chứng minh nhữngniệm*0. Do đó, thông qua việc tìm hiểu đặc điểm của KGNT truyện cổ tích. Sự mở rộng các khái niệm KGNT của TCT là cầnKGNT, chúng ta có thể hiểu được quan thiết nhưng thiết nghĩ chúng ta cũng nênniệm thẩm mĩ, trình độ tu duy cũng như nhìn lại để có sự đánh giá khái quát hơn,tâm lí sáng tạo của con người ở những thời xây dựng một quan niệm chung trong mộtđiểm và địa điểm mà tác phẩm ra đời. chừng mực nhất định có thê bao trùm lên Khái niệm KGNT đã được ứng dụng để phạm vi nghiên cứu (KGNT TCT).tìm hiểu nhiêu loại hình văn học khác Chính vì vậy, chúng tôi muôn đặt vấnnhau, trong đó có truyện cổ tích (TCT). Việc đê khái quát đặc điểm của KGNT truyện côáp dụng một phương diện tiêu biểu của thi tích dựa trên thành quả nghiên cứu củapháp học vào một đối tượng lổn và quen những tác giả đi trước, đặc biệt là từ gợi ýthuộc như truyện cổ tích đã đem lại nhiều trong công trình của V.Ia.Prôp*3’. Bằng cáithành tựu. Những nhà nghiên cứu, nhà thi nhìn biện chứng xem xét đôi tượng, chúngpháp học đã đưa ra nhiều nhận định về đặc tôi đưa ra nhận định như sau: KG NT củađiểm của KGNT truyện cô tích và qua đó truyện cô tích mang tính chất hai mặt. Cácphần nào tìm hiểu được tư tưởng, quan đặc điểm của KGNT truyện cổ tích là nhữngniệm của nhân dân về thế giới, vê cuộc đặc điểm vừa thông nhất vừa đôi lập vớisông và về chính bản thân con người. nhau, ví dụ như: Chẳng hạn, nhà nghiên cứu người Nga - Không gian kì ảo và không gian hiện- Likhachôp đã dành nhiều công sức cho thựcviệc khảo sát tư liệu văn học Nga cổ, trongđó phần lởn là TCT. ông đã đưa ra nhận - Không gian cản trở và không gian phixét KGNT của TCT Nga mang tính không cản trởchông đôi (cản trở) của môi trư ờ ng v ật chất, - Không gian điểm và không gian tuyếntức là tính siêu dẫn của KG*2). Trong KGNT tínhđó nhân vật di chuyên, giao tiếp không bị Mỗi cặp không gian trên đều có sự đôitrở ngại, kể cả những trở ngại vê mặt tâm lập với nhau nhưng đồng thời chúng lạilí. Các nhà nghiên cứu văn học dân gian thống nhất với nhau. Bởi vì, đó là các phương diện của không gian nghệ thuật,(*) ThS. Khoa Ngữ văn, Trường ĐHSP Hà Nội làm nên chỉnh thể không gian truyện cố8 NGUYỀN VIỆT HÙNGtích mà thiếu đi một trong hai vê thì đôi Thậm chí trong những truyện có nhiềutượng không toàn vẹn và không còn là mô chặng thử thách đặt ra vởi nhân vật nhưhình về thế giởi của thể loại, đồng thời, Người lấy cóc thì anh học trò và vợ trải quachúng ta cũng không có cái nhìn đầy đủ vể rấ t nhiều thử thách nhưng bôi cảnh chỉKGNT của truyện cổ tích. Chúng tôi xem diễn ra trong làng quê của nhân vật: từxét vấn đê dựa trên tư liệu TCT thần kì nhà đến cánh đồng, đến trường học. Vớingười Việt. Sau đây, chúng tôi trình bày kiểu truyện về cuộc hành trình đi tìm hônnhững quan niệm cơ bản vê các loại hình nhân của nhân vật thì TCT thường có xukhông gian đã đê cập ở trên: hướng mỏ rộng không gian để thấy được tính chất li kì hấp dẫn cũng như những 1. Không gian kì ảo và không gian khó khăn, trở ngại trên con đường tìm kiếmhiện thực hạnh phúc của con người. Trong ví dụ trên Không gian hiện thực là không gian và nhiều TCT người Việt, chúng ...