Tính hai mặt của toàn cầu hóa kinh tế và vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế ở Việt Nam

Cũng như bất kỳ hiện tượng chính trị, kinh tế, xã hội khác, toàn cầu hóa kinh tế phản ánh tương quan lực lượng giữa các nước, các lực lượng tham gia quá trình đó. Từ sau khi Liên Xô tan rã, Chủ nghĩa xã hội (CNXH) bị xóa bỏ ở các nước Đông Âu, tương quan lực lượng trên thế giới thay đổi không có lợi cho các lực lượng cách mạng. Mời các bạn cùng tìm hiểu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tính hai mặt của toàn cầu hóa kinh tế và vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế ở Việt Nam TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 28, 2005 TÍNH HAI MẶT CỦA TOÀN CẦU HÓA KINH TẾ VÀ VẤN ĐỀ HỘI NHẬP  KINH TẾ QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM  Nguyễn Thị Tỵ Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế 1. Khái niệm và bản chất của toàn cầu hóa kinh tế: ­ Khái niệm toàn cầu hóa kinh tế: Về mặt kinh tế, có thể hiểu toàn cầu hóa (TCH) là quá trình lực lượng sản xuất  (LLSX) và quan hệ  kinh tế  vượt khỏi biên giới quốc gia và phạm vi từng khu vực,  lan tỏa ra phạm vi toàn cầu. Trong đó, hàng hóa, vốn, tiền tệ, thông tin, lao động,...   vận động thông thoáng; sự phân công lao động mang tính quốc tế; mối quan hệ kinh   tế  giữa các quốc gia, khu vực đan xen nhau hình thành mạng lưới quan hệ đa tuyến  vận hành theo các luật chơi chung được hình thành qua sự  hợp tác và đấu tranh   giữa các thành viên trong cộng đồng quốc tế. Trong xu thế toàn cầu hóa, các nền kinh   tế quan hệ ngày càng mật thiết với nhau, tùy thuộc lẫn nhau. ­ Bản chất của toàn cầu hóa kinh tế (TCH KT) Cũng như bất kỳ hiện tượng chính trị, kinh tế, xã hội khác, toàn cầu hóa kinh tế  phản ánh tương quan lực lượng giữa các nước, các lực lượng tham gia quá trình đó.   Từ sau khi Liên Xô tan rã, Chủ nghĩa xã hội (CNXH) bị xóa bỏ ở các nước Đông Âu,   tương quan lực lượng trên thế  giới thay đổi không có lợi cho các lực lượng cách  mạng. Về kinh tế, các nước công nghiệp phát triển nhất là Mỹ chi phối nền kinh tế  thế giới từ sản xuất tới vốn, công nghệ, xuất khẩu, dịch vụ, thông tin và giữ  vai trò   chủ chốt trong nhiều tổ chức kinh tế. Từ đó, Mỹ và các nước công nghiệp phát triển  tìm mọi cách áp đặt quyền thống trị, các luật chơi có lợi cho chúng. Tính chất đế  quốc của quá trình toàn cầu hóa kinh tế đang diễn ra hiện nay và ngày càng thể hiện  rõ. Trong văn kiện Đại hội IX ­ Đảng ta đã nhấn mạnh: TCH KT là một xu thế khách   quan lôi cuốn ngày càng nhiều nước tham gia. Xu thế này đang bị  một số nước phát   triển và các tập đoàn kinh tế  tư bản xuyên quốc gia chi phối, chứa đựng nhiều mâu   thuẫn, vừa có mặt tích cực, vừa có mặt tiêu cực; vừa có hợp tác vừa có đấu tranh... 2. Tính hai mặt của quá trình TCH KT: TCH KT là xu thế khách quan đối với tất cả các nước trên thế  giới. Tính tất   yếu khách quan của TCH KT được thúc đẩy bởi các tiến bộ mạnh mẽ của cuộc cách  mạng khoa học công nghệ  hiện đại, đặc biệt là sự  phát triển như  vũ bão của công   nghệ thông tin. TCH KT có sức hấp dẫn vì nó làm cho nền kinh tế của các quốc gia  5 nếu khéo vận dụng trong chiến lược hội nhập thì sẽ phát huy được lợi thế của mình,   được bổ sung những yếu tố mới, hình thành một cơ cấu kinh tế hợp lý và hiệu quả  hơn, thúc đẩy sự  tăng trưởng kinh tế  trong nước. TCH KT đang ngày càng lôi cuốn  nhiều dân tộc, quốc gia có trình độ  phát triển kinh tế, chế độ  chính trị  ­ xã hội khác   nhau tham gia. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay và trong nhiều năm tới TCH KT  chưa phải là công thức tối ưu cho tất cả các quốc gia, dân tộc. TCH KT chưa phải là   môi trường tốt đẹp mà vào đó ai cũng thắng, ai cũng có lợi như nhau và không ai phải   trả giá. Xu thế TCH KT diễn ra không trôi chảy, dễ dàng mà phải thông qua quá trình   vừa hợp tác vừa đấu tranh giữa hai nhóm nước: các nước phát triển và các nước đang   phát triển, trong sự thống nhất và mâu thuẫn giữa TCH và liên kết khu vực, giữa tự  do hóa và bảo hộ mậu dịch... 2.1. Những tác động tích cực của TCH KT: ­ TCH KT thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của LLSX, đưa lại sự  tăng trưởng   cao cho nền kinh tế thế giới. Trong đó, cơ cấu kinh tế thế giới có bước chuyển dịch   mạnh về  chất: Tỷ  trọng các ngành công nghiệp chế  tạo và dịch vụ  dựa vào công  nghệ cao và tri thức tăng mạnh. Đây là cơ hội và tiền đề  hết sức quan trọng cho sự  phát triển và hiện đại hóa xã hội loài người. Các nước có nền kinh tế  chậm phát   triển nhờ  tham gia TCH KT họ  có điều kiện tiếp nhận các nguồn lực phát triển từ  bên ngoài như vốn đầu tư nước ngoài, công nghệ chuyển giao, kinh nghiệm tổ chức   quản lý... khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong nước như lao động,  đất đai, tài nguyên... thúc đẩy nhanh sự tăng trưởng kinh tế trong nước. ­ TCH KT thực chất là mở rộng và phát triển thị trường toàn cầu. Sự giao lưu   hàng hóa thông thoáng hơn, hàng rào quan thuế và phi quan thuế bị dỡ bỏ, nhờ đó trao  đổi hàng hóa tăng mạnh, có lợi cho sự phát triển của các nước. Nửa đầu thế kỷ XX,  kim ngạch buôn bán của thế  giới tăng 2 lần, đến nửa sau thế  kỷ  XX, do cắt giảm  hàng rào quan thuế và phi quan thuế nên kim ngạch buôn bán của thế giới đã tăng 50   lần. Sự phát triển mạnh mẽ thị  trường toàn cầu dưới tác động của toàn cầu hóa đã   cho phép các nước đang và chậm phát triển có thể tận dụng các nguồn lực của mình,   nhất là nguồn lực lao động dồi dào để  tạo ra lợi thế cạnh tranh trong một số ngành   công nghiệp chế tạo và dịch vụ. ­ Dưới tác động của quá trình TCH, những thành tựu của khoa học ­ công nghệ  được chuyển giao nhanh chóng và ứng dụng rộng rãi tạo điều kiện cho các nước đi  sau trong sự  phát triển kinh tế  có điều kiện tiếp cận với những thành tựu mới của   khoa học ­ công nghệ để phát triển. ­ Cùng với quá trình TCH KT, nguồn vốn đầu tư quốc tế tăng mạnh góp phần   điều hòa dòng vốn theo lợi thế  so sánh tạo điều kiện cho các nước tiếp cận được   nguồn vốn và công nghệ từ bên ngoài, hình thành hệ thống phân công lao động quốc  6 tế có lợi cho cả bên đầu tư và bên nhận đầu tư. (Tổng số vốn đầu tư ra nước ngoài   năm 1997 gấp 800 lần năm 1914) ­ TCH KT thúc đẩy sự cải cách sâu rộng các nền kinh tế quốc gia và sự hợp tác  khu vực để  các chủ  thể  này có thể  nâng cao vị  thế  cạnh tranh và ...