Tình hình thực hiện bảo hiểm xã hội một lần ở Việt Nam và các giải pháp

Với mục tiêu của chính sách hướng tới ổn định cuộc sống lâu dài, trợ cấp thu nhập đều đặn hàng tháng thì cần có những giải pháp hướng người lao động đến các quyết định ở lại hệ thống bảo hiểm xã hội.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tình hình thực hiện bảo hiểm xã hội một lần ở Việt Nam và các giải pháp KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Ở VIỆT NAM - THỰC TIỄN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA  TÌNH HÌNH THỰC HIỆN BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Ở VIỆT NAM VÀ CÁC GIẢI PHÁP TS. Phan Anh Tuấn Khoa Bảo hiểm - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân ThS. Bùi Ngọc Thúy Khoa Đầu tư - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Tóm tắt: Từ khi có những văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên về BHXH, Chính phủ đã có những quy định về các trường hợp được hưởng BHXH một lần. Tuy nhiên, với mục tiêu hướng tới đảm bảo thu nhập và cuộc sống lâu dài cho NLĐ, nhất là khi họ không còn thu nhập từ quá trình lao động, thì chính sách BHXH luôn khuyến khích NLĐ nhận lương hưu, thay vì nhận BHXH một lần. Tuy nhiên, trên thực tế, số người hưởng BHXH lại có xu hướng tăng lên hàng năm. Với mục tiêu của chính sách hướng tới ổn định cuộc sống lâu dài, trợ cấp thu nhập đều đặn hàng tháng thì cần có những giải pháp hướng NLĐ đến các quyết định ở lại hệ thống BHXH. Từ khóa: BHXH một lần, hưu trí, NLĐ 1. CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ CHẾ ĐỘ BHXH MỘT LẦN Các quy định về hưởng BHXH một lần đã được quy định ngay từ năm 1961 với những thay đổi trong suốt quá trình hoàn thiện pháp luật về BHXH cho đến nay. a) Điều lệ tạm thời năm 1961 về các chế độ BHXH: Ngày 27/12/1961, Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị định số 218/CP - Điều lệ tạm thời về các chế độ BHXH đối với công nhân, viên chức Nhà nước. Tại điều 40 nêu rõ chi trả BHXH một lần được thực hiện trong trường hợp NLĐ bị mất sức lao động phải thôi việc. Mức trợ cấp BHXH một lần được tính mỗi năm bằng một tháng lương, nhưng thấp nhất cũng bằng hai tháng lương, kể cả phụ cấp và trợ cấp con (nếu có). b) Điều lệ BHXH năm 1995: Điều 28 Nghị định số 12/CP ngày 26/01/1995 của Chính phủ về việc ban hành Điều lệ BHXH quy định NLĐ nghỉ việc nhưng chưa đủ tuổi đời để hưởng trợ cấp hưu trí hàng tháng thì được hưởng trợ cấp một lần hoặc có thể chờ đến khi đủ tuổi đời thì được hưởng 271 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Ở VIỆT NAM - THỰC TIỄN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA chế độ hưu trí hàng tháng. Mức hưởng trợ cấp một lần được xác định trên mỗi năm đóng BHXH lấy 01 tháng mức bình quân của tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH. c) Luật BHXH năm 2006: Điều 55 và Điều 73 Luật BHXH năm 2006 đã quy định cụ thể hơn về các trường hợp được hưởng BHXH một lần, bao gồm: - Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ hai mươi năm đóng BHXH; - Suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên mà chưa đủ hai mươi năm đóng BHXH; - Sau một năm nghỉ việc và chưa đủ hai mươi năm đóng BHXH; - Ra nước ngoài để định cư; - Sĩ quan, hạ sĩ quan, binh sĩ lực lượng vũ trang phục vụ có thời hạn khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu. Điều 56 và Điều 74 Luật BHXH năm 2006 đã nâng mức hưởng trợ cấp một lần từ 01 tháng lên 1,5 tháng mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH đối với mỗi năm đóng BHXH. d) Luật BHXH năm 2014: Trên cơ sở sửa đổi Luật BHXH năm 2006, Điều 60 và Điều 77 Luật BHXH năm 2014 đã loại bỏ các trường hợp: - Sau một năm nghỉ việc và chưa đủ hai mươi năm đóng BHXH; - Suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên mà chưa đủ hai mươi năm đóng BHXH. Đồng thời bổ sung trường hợp đối với những người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng được hưởng BHXH một lần. Luật BHXH năm 2014 tiếp tục nâng mức hưởng BHXH một lần cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi từ 1,5 tháng lên 02 tháng mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH cho mỗi năm đóng BHXH. đ) Nghị quyết số 93/2015/QH13 ngày 22 tháng 6 năm 2015 của Quốc hội: Điều 1 của Nghị quyết quy định trở lại trường hợp NLĐ sau một năm nghỉ việc mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH được hưởng BHXH một lần như Luật BHXH năm 2006 đã quy định với mức hưởng được nâng lên đối với mỗi năm đóng BHXH. Có ý kiến cho rằng, điều kiện hưởng BHXH một lần khá dễ dàng là một trong các lý do khiến nhiều NLĐ hưởng BHXH một lần sau khi không còn làm việc ở khu vực chính thức. 272 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI MỘT LẦN Ở VIỆT NAM - THỰC TIỄN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA  2. TÌNH HÌNH THỰC HIỆN BHXH MỘT LẦN Ở VIỆT NAM Trên cơ sở các quy định của pháp luật BHXH về chế độ BHXH một lần, từ 2014 đến 2018 đã có xấp xỉ 2,7 triệu người hưởng BHXH một lần, nghĩa là bình quân mỗi năm có hơn nửa triệu người hưởng. Bảng 1. Tình hình hưởng BHXH một lần giai đoạn 2014-2018 Đơn vị: người Số người hưởng Tăng trưởng Năm 2014 471.951 - Năm 2015 485.952 14.001 Năm 2016 493.318 7.366 Năm 2017 558.910 65.592 Năm 2018 666.883 107.973 Nguồn: Bảo hiểm xã hội Việt Nam Trong giai đoạn 2014-2018, số người hưởng BHXH một lần liên tục tăng lên hàng năm. Những người hưởng BHXH một lần thường là những người có số năm đóng BHXH thấp. Giai đoạn 2014-2018, có đến gần 50% số người đã hưởng BHXH một lần chỉ có dưới 03 năm đóng BHXH, tuy nhiên số người đóng BHXH trên 10 năm có xu hướng ng ...