Tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền cấp xã (Tập 1): Phần 2 - NXB Tư pháp

Tiếp nội dung phần 1, Tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền cấp xã (Tập 1): Phần 2 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và phòng chống tham nhũng; pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo và hòa giải ở cơ sở;...Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền cấp xã (Tập 1): Phần 2 - NXB Tư pháp KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· PhÇn IV THùC HIÖN QUY CHÕ D¢N CHñ ë C¥ Së I. NH÷NG VÊN §Ò CHUNG 1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 1.1. D©n chñ D©n chñ lµ mét kh¸i niÖm chÝnh trÞ häc, xuÊt hiÖn tõ thêi kú Hy L¹p cæ ®¹i. Trong ng«n ng÷ Hy L¹p, “d©n chñ” (DÌmoskratia) cã nghÜa lµ quyÒn lùc cña nh©n d©n. VÒ b¶n chÊt, tõ “d©n chñ” cã nghÜa lµ quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n, tøc lµ ng­êi d©n thùc sù lµm chñ ®Êt n­íc, lµm chñ b¶n th©n m×nh. Mét x· héi d©n chñ lµ mét x· héi mµ ë ®ã mäi ng­êi d©n ®­îc tham gia quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña m×nh. Víi tÝnh chÊt lµ mét chÕ ®é x· héi, nÒn d©n chñ kh«ng chØ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ sù tiÕn bé cña x· héi loµi ng­êi, mµ cßn thÓ hiÖn b¶n chÊt cña mét chÕ ®é chÝnh trÞ. Néi dung d©n chñ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua quyÒn vµ kh¶ n¨ng cña ng­êi d©n ®­îc biÕt (®­îc th«ng tin), ®­îc tham gia ®ãng gãp ý kiÕn (®­îc bµn luËn) vµ ®­îc quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña m×nh trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi th«ng qua c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Cã hai h×nh thøc d©n chñ lµ d©n chñ trùc tiÕp vµ d©n chñ gi¸n tiÕp. - D©n chñ trùc tiÕp: chñ thÓ trùc tiÕp thÓ hiÖn ý chÝ cña m×nh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt. Do ®ã, bé m¸y qu¶n lý cña chñ 112 PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së thÓ chØ ®¬n thuÇn ®ãng vai trß tæ chøc vµ b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ý chÝ ®ã. ë ®©y cã sù ®ång nhÊt gi÷a ng­êi qu¶n lý vµ ng­êi bÞ qu¶n lý. Chñ thÓ cña quyÒn lùc tù m×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chung: vÒ lËp ph¸p, vÒ hµnh ph¸p vµ vÒ t­ ph¸p. Ngµy nay, nh÷ng biÓu hiÖn phæ biÕn nhÊt cña h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp lµ: tr­ng cÇu d©n ý (ë ph¹m vi toµn quèc), thùc hiÖn s¸ng kiÕn ph¸p luËt, bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp, ng­êi d©n tham gia c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc x· héi, nghÒ nghiÖp, c¸c h×nh thøc tù qu¶n ë c¬ së. - D©n chñ gi¸n tiÕp (hay cßn gäi lµ d©n chñ ®¹i diÖn): h×nh thøc d©n chñ chung nhÊt nÕu xÐt tõ gãc ®é c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lùc cña d©n, lµ chÕ ®é mµ viÖc ra nh÷ng quyÕt ®Þnh chñ yÕu thuéc thÈm quyÒn cña héi nghÞ nh÷ng ng­êi ®¹i diÖn. VÝ dô: th«ng qua c¸c ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n. Nh÷ng ng­êi nµy cïng víi héi nghÞ lµ do chñ thÓ quyÒn lùc bÇu ra vµ lËp nªn. Chñ thÓ quyÒn lùc gi÷ cho m×nh quyÒn ®­îc gi¸m s¸t vµ t¸c ®éng vµo ho¹t ®éng cña c¬ quan ®¹i diÖn. ë ViÖt Nam, Quèc héi vµ Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp lµ lo¹i h×nh chñ yÕu cña h×nh thøc d©n chñ ®¹i diÖn (§iÒu 83 vµ §iÒu 119 HiÕn ph¸p n¨m 1992). 1.2. D©n chñ vµ ph¸p luËt Ph¸p luËt lµ hÖ thèng nh÷ng quy t¾c xö sù cã tÝnh b¾t buéc chung do Nhµ n­íc ®Æt ra hoÆc thõa nhËn, thÓ hiÖn ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ trªn c¬ së ghi nhËn c¸c nhu cÇu vÒ lîi Ých cña toµn x· héi, ®­îc ®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng Nhµ n­íc, nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi víi môc ®Ých trËt tù, æn ®Þnh x· héi v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi(1). Gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, Khoa luËt - §¹i häc (1) Quèc gia Hµ Néi, Nxb. §¹i häc Quèc gia, H.2005. 113 KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· Ph¸p luËt lµ c«ng cô, ph­¬ng tiÖn mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng­êi trong x· héi. Bªn c¹nh ph¸p luËt, Nhµ n­íc cã thÓ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn kh¸c, nh­ chÝnh s¸ch, quy ph¹m x· héi, ®¹o ®øc…, nh­ng ph¸p luËt cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt. Nhµ n­íc lµ tæ chøc duy nhÊt cã quyÒn ban hµnh ph¸p luËt vµ b¶o ®¶m thùc thi ph¸p luËt. §èi víi Nhµ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ph¸p luËt lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c xö sù mµ néi dung thÓ hiÖn ý chÝ, lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng, cã tÝnh b¾t buéc chung nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi v× môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh. Ph¸p luËt ®ã ®­îc Nhµ n­íc b¶o ®¶m thùc hiÖn trªn c¬ së kÕt hîp gi÷a gi¸o dôc, thuyÕt phôc vµ c­ìng chÕ; thu hót sù tham gia tÝch cùc cña toµn x· héi vµo c¸c ho¹t ®éng x©y dùng vµ thùc hiÖn ph¸p luËt. D©n chñ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ph¸p luËt. D©n chñ ®­îc x©y dùng vµ vËn hµnh theo nh÷ng nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc cña ph¸p luËt, kh«ng t¸ch rêi ph¸p luËt. Ph¸p luËt ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt hµnh vi cña con ng­êi trong x· héi, võa më réng thùc hµnh d©n chñ, võa b¶o vÖ nÒn d©n chñ, võa t¹o ra giíi h¹n, khu«n khæ, hµnh lang vËn ®éng cña d©n chñ. Ph¸p luËt cña mét Nhµ n­íc d©n chñ cña d©n, do d©n, v× d©n lµ ph¸p luËt phï hîp víi ý chÝ, nguyÖn väng cña nh©n d©n, phï hîp víi tiÕn bé x· héi vµ giµu tÝnh nh©n v¨n. HÖ thèng ph¸p luËt cña mét quèc gia ph¶n ¸nh møc ®é d©n chñ cña mét x· héi. Tuy nhiªn, chØ cã thÓ cã ®­îc d©n chñ thùc sù khi nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt ®ã ®i vµo ®êi sèng x· héi b»ng mét c¬ chÕ b¶o ®¶m thùc hiÖn ®óng, c«ng khai, minh b¹ch, hiÖu qu¶. Bëi vËy, trong thùc tiÔn chóng ta th­êng thÊy nh¾c ®Õn “d©n chñ h×nh thøc” (hay “d©n chñ gi¶ hiÖu” ) vµ “d©n chñ ®Ých thùc” - nÒn d©n chñ thùc sù. Ng­êi d©n quan t©m ®Õn viÖc d©n chñ ®­îc triÓn khai trong cuéc sèng nh­ thÕ nµo h¬n lµ mét nÒn d©n chñ chØ ®­îc nh¾c ®Õn vµ “bÊt ®éng” trong nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 1.3. C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së Kh¸i niÖm “c¬ së” vµ “hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së” cã thÓ ®­îc 114 PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së tiÕp cËn trªn quan ®iÓm x· héi häc chÝnh trÞ, qu¶n lý x· héi. C¬ së cã thÓ ®­îc hiÓu lµ bÊt kú mét ®¬n vÞ nµo nh­ gia ®×nh, c¬ quan, c«ng së, tr­êng häc, bÖnh viÖn, doanh nghiÖp… Khi ®Ò cËp ®Õn d©n chñ ë c¬ së cã nghÜa lµ ph¸t huy vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn quyÒn lµm chñ, quyÕt ®Þnh cña nh÷ng con ng­êi trong c¸c ®¬n vÞ ®ã. Tuy nhiªn, c¬ s ...