Tổ chức và quản lý xã hội truyền thống của cộng đồng dân tộc ít người - trường hợp người Chăm ở An Giang

Bài viết đề cập đến vấn đề tổ chức và quản lý xã hội của cộng đồng người Chăm, đặt trường hợp tại tỉnh An Giang. Cách thức tổ chức quản lý xã hội dưới sự quản trị của các thánh đường và tiểu thánh đường đã thể hiện được những nét riêng biệt mà chỉ xuất hiện trong cộng đồng dân tộc người Chăm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổ chức và quản lý xã hội truyền thống của cộng đồng dân tộc ít người - trường hợp người Chăm ở An Giang TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ XÃ HỘI TRUYỀN THỐNG CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC ÍT NGƯỜI - TRƯỜNG HỢP NGƯỜI CHĂM Ở AN GIANG Phạm Nguyễn Xuân Hoàng, Nguyễn Thị Huyền Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Vũ Nhật Tân TÓM TẮT Nghiên cứu tổ chức và quản lý xã hội của cộng đồng dân tộc ít người là một trong những vấn đề quan trọng trong việc quản lý đất nước. Đây cũng là vấn đề cần thiết để có thể đưa ra những chính sách phù hợp, đúng đắn và đó cũng là mục tiêu để định hướng toàn xã hội phát triển toàn diện trên tất cả các lĩnh vực từ kinh tế đến đời sống dân cư. Mỗi dân tộc đều có cách quản lý cộng đồng khác nhau, vấn đề này phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên và văn hoá xã hội của từng dân tộc, từng vùng miền. Trong bài viết này, chúng tôi đề cập đến vấn đề tổ chức và quản lý xã hội của cộng đồng người Chăm, đặt trường hợp tại tỉnh An Giang. Cách thức tổ chức quản lý xã hội dưới sự quản trị của các thánh đường và tiểu thánh đường đã thể hiện được những nét riêng biệt mà chỉ xuất hiện trong cộng đồng dân tộc người Chăm. Từ khoá: cộng đồng, dân tộc ít người, người Chăm, tổ chức, quản lý. 1 MỞ ĐẦU Để vận hành xã hội theo hướng phát triển ổn định đòi hỏi phải có những cách thức tổ chức và quản lý xã hội một cách phù hợp và thống nhất, có thể nói rằng: Tổ chức quản lý xã hội là sự tác động có ý thức của con người vào một tổ chức xã hội hay một nhóm xã hội nhằm sắp xếp và duy trì các phẩm chất đặc thù của các tổ chức, các nhóm xã hội ấy, đồng thời đáp ứng sự tồn tại và phát triển trong các lĩnh vực hoạt động của nó. Tổ chức quản lý của con người chỉ thật sự bắt đầu từ khi con người bước vào thời kì con người bước vào đời sống xã hội thực thụ, tức là khi con người ý thức được sự tồn tại của bản thân không phụ thuộc vào sự tồn tại của cá thể khác và bị các điều kiện khác chi phối. Để đảm bảo sự ổn định và duy trì không gian xã hội ở mức ổn định, con người bắt đầu sáng tạo ra các hình thái tổ chức, các nguyên tắc, tiêu chuẩn và phương tiện hỗ trợ cho sự vận hành cơ chế quản lý. Trong một xã hội có tổ chức, con người vừa là chủ thể của quản lý nhưng đồng thời cũng là khách thể của quản lý. Suy cho cùng thì mục đích sâu xa của quản lý xã hội vẫn là phát triển con người đồng thời hoàn thiện toàn diện các chức năng của con người. 2685 Trong các khái niệm về dân tộc hay tộc người, các nhà nhân học cho rằng: Dân tộc là cộng đồng người cùng sinh sống trong một quốc gia, một nước, được quản lý của cùng một bộ máy nhà nước. Một dân tộc có thể gồm nhiều tộc người, mỗi tộc người lại có những nét đặc trưng riêng trong ngôn ngữ, văn hoá, phong tục tập quán, … tạo nên những nét riêng biệt trong đời sống xã hội và góp phần làm phong phú, độc đáo nét văn hoá của quốc gia đó. Ở Việt Nam, trong số các dân tộc thì người Chăm được xếp vào nhóm Nam Đảo (Malayo – Polynesia), chiếm 0,18% trong tổng dân số và được xếp thứ 17 trên bảng xếp hạng dân số. 2 VÀI NÉT VỀ NGƯỜI CHĂM Ở AN GIANG 2.1 Sự hình thành người Chăm ở An Giang An Giang là một tỉnh thuộc khu vực Tây Nam Bộ, toàn tỉnh có 8 huyện, 2 thành phố, 1 thị xã và 156 xã, phường, thị trấn. An Giang có khoảng hơn 1,9 triệu người, với 95,15% dân tộc Kinh và dân tộc thiểu số (Hoa, Khmer, Chăm…) chiếm khoảng 4,85%, trong đó đồng bào dân tộc Chăm có 2.991 hộ, với 14.209 người chiếm tỷ lệ 0,59%, chủ yếu sống dọc theo sông Hậu trên các cù lao thuộc xã Vĩnh Trường, Đa Phước, Quốc Thái, Nhơn Hội, Khánh Bình (huyện An Phú), Châu Phong (Tân Châu), Khánh Hòa (Châu Phú), Vĩnh Hanh (Châu Thành) và phường Mỹ Long (thành phố Long Xuyên). Theo tư liệu lịch sử ghi chép lại, người Chăm ở An Giang hình thành chủ yếu là do hai nguồn di dân: Thứ nhất, đầu thời vua Minh Mạng (khoảng năm 1822 – 1823), vua Chiêm Thành cuối cùng là Pô Chơn đóng ở Phan Rang bỏ ngai vàng cùng tướng, tùy tùng, binh lính và gia đình (đều là Hồi giáo) vượt Trường Sơn sang Campuchia. Năm 1840, nhiều người Chăm thuộc nhóm này hoặc con cháu, người thân của họ theo đoàn quân của Trương Minh Giảng, Doãn Uẫn, Lê Văn Đức nhà Nguyễn về cư trú dọc sông Hậu và Khánh Bình thuộc An Giang. Đây cũng là đợt di cư đông đảo nhất của người Chăm từ Campuchia về An Giang. Thứ hai, vì những nguyên nhân lịch sử, từ thế kỉ XV đến thế kỉ XIX, một bộ phận người Chăm đã rời bỏ quê hương sang sống ở Campuchia, Thái Lan,… Giữa thế kỷ XIX, do chính quyền Campuchia lúc bấy giờ ngược đãi, một số người Chăm và gia đình đã về định cư ở tả ngạn sông Tiền, Châu Đốc, dọc theo hai bờ sông Hậu. Triều Nguyễn với chính sách “tận dân vi binh” đã thu dụng và cho định cư ở biên giới rồi lập thành bảy làng với tổng số dân lên tới 5.000 người, chia làm chín đội dưới sự quản lý của m ...