Tội phạm và phòng ngừa tội phạm nhìn từ lý thuyết hoạt động thường nhật

Bài viết trình bày những nét chính của lý thuyết mới mẻ này như một gợi mở cho những nghiên cứu xã hội học thực nghiệm về tội phạm tại Việt Nam trong tương lai. Để nắm nội dung mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tội phạm và phòng ngừa tội phạm nhìn từ lý thuyết "hoạt động thường nhật" I iioi pQc the gioi ^^ hpi hpc. s6i (137). 2017 TOl P H A M VA P H O N G NGlTA TOI PHAM NHIN T t r LY THUYET HOAT D O N G THLTCSNG N H A T Tom tdt: Trong Itnh vuc xd hgi hoc tgi phgm, phdn ldn cdc ly thuyit diu chu trgng ly gidi hi$n tu(mg tgi phgm td nhiing nhdn td kinh ti - xd hoi. Thi nhung nhiing ly thuyit dy da ggp khd khdn khi ddi dien vdi hien trgng Id cdc diiu kien hnh ti - xa hdi dugc cdi then nhung Ipi phpm van khdng hi gidm. Di gidi thich cho linh thi ndy Lawrence E Cohen vd Marcus Felson dd dua ra ly Ihuyit hogt ddng ihudng nhgt vdn dogn tuy?t vdi nhdn quan tdt djnh ludn xd hpi hpccd diin di chi tgp Irung vdo chinh cdc hdnh dpng Idi pham cdng nhu nhimg ddc trung vi mat khdng gian vd thai gian cua chting Ldi liip cpn mdi me ndy Id mgt thdnh cdng khdng thi Iranh cdi cua hi hinh hdnh dgng (le paradigme actionniste) trong ITnh vuc nghiin cuu xa hdi hgc tgi phgm. Bdi viit trinh bdy nhirng net chinh cita^ ly thuyit mdi me ndy nhu mgt gai md cho nhirng nghien cuu xd hdi hpc thuc nghiim ve tgi phgm tgi Viet Nam trong luang lai. Tir khda: tdi pham, hoat ddng thudng nhat, ngSn ngira tpi phtun. 1. Dan nhdp Trong Ijch siJt nghien cuu chuyfn nganh xa hdi hpc Ifi pham, phan ldn cac ly thuyet Idn trong xd hfi hgc toi pham nhu ly thuyft xung dft xa hgi (conflict theory), ly thuyft cdng thdng (strain theory) dfu ly giai hifn tugng lgi pham nhu la ket qua ciia nhiing dilu kifn kinh tf va xd hgi nhu ngheo ddi, su bat binh dang vf ihu nhap va co hgi. Tir do, vifc ngdn ngira tgi pham dut?c xem Id hifu qud khi nhirng dieu kifn kinh te - xd hgi dugc cdi thifn, tiic la giiia hai hifn tugng ndy cd mdi quan hf tuong quan nghjch vdi nhau, bdi khi nhiing dieu kien kinh te - xa hfi dui^c cdi thifn thi tinh hinh tgi pham s2 gidm theo va ngugc lai. Thf nhung thuc te xd hgi tai mgl s6 nude ma cii thf Id My trong giai d o ^ 1960 - 1970 lai cho thay mgt hifn tupng kha mau thuan neu xet theo ldi nhin truyen Ihong vf tgi pham md theo dd, tinh trang tgi phgm van khdng he thuyen giam dii cdc dieu kifn ve kinh tk - xa hgi d nude ndy da dupe cdi thifn. Cu th6 la trong cdc sd lifu thong ke d Mj*, cdc chi bao ve diSu kifn sdng tai cdc do thj ldn diu dugc cai thifn, ching ban ly If ngudi da den d cdc dd thj hoan thdnh bgc trung hgc tang lir 43% vdo nam 1960 Ien 61% vao nam 1968; ciing thdi ky dd, thu nhgp trung vi ciia cac hg gia dinh ngudi da den lir b5ng 61% thu nhdp trung vj ciia cac hf gia dinh da trdng Ifn biing 68%. Cung trong giai doan Dgi hpc Md. Thdnh phd Hd Chl Minh Tpi phpm vd phong ngiea Ipi phpm nhin Id ly ihuyel... ndy, sd ngudi sdng dudi nguong ngheo tgi cdc do thj tCr 11,3 trieu ngudi gidm xuong con 8 trifu ngudi (Cohen & Felson, 1979: 588). Tuy nhien, tinh hinh tgi pham d Mp lai khdng gidm Iheo su cdi thifn ve kinh tf - xd hgi dy ma lai tang rdt cao. Cy the, theo bao cdo cua Cyc difu tra LiSn bang My (FBI), trong giai doan tul960 - 1975, ty If cudp cua tdng len 263%, t^ le cdc vy hanh hung nghiem trgng tang 164%, hiSp ddm tdng 174% va tgi pham giSt ngudi tang 188% va nhieu loai tgi pham khdc cijng tSng vdi ty If cao (xem Bdng 1). Bing 1. Tinh tr^ng t^i pham & My giai do^n 1960-1975 Cic loai tgi pha Tong cgng • B^D l^c - Tii sin Giei ngudi Hiep dam CirSpeua Hinh hung nghiem ttpng Trgm cip An cip vjt Trgm xe m6t6 Udc Unh nim 1975 Sovu Tv If/100 000 dan 11.256.600 5.281,7 1.026280 481,5 10 230 300 4 800,2 20.510 9,6 56 090 26.3 464.970 218,2 4S4,7I0 227,4 3252.100 1 525,9 5.977.700 2 804,8 1.000 500 469,4 Sov6inim 1960 Tyl¥ Sovu +179,9 +232,6 +255,8 +199,3 +230,5 +178,1 +12S.I +88,2 +226,3 + 174,0 +331,2 +263,1 +214,1 +164,1 +256,6 +200,0 +222 2 + 171,1 +204.8 156,5 Ngudn Uniform Crime • Reports foi• Ihe United Stales FBI, 1975. 11. Nhu vdy, cdc so lifu vh tgi phgm va cdc difu kifn kinh tf - xd hgi lai di theo mdi quan he tucmg quan thuan (cd hai yfu Id ciing tSng) chii khong phai theo moi quan he tuong quan nghieh (yfu td nay ISng, yeu to kia gidm). Vay idm thf ndo df gidi thich mdi quan hf tuong quan thuan ndy? Bai viet ndy trinh bay quan difm cua Iy thuygt Hogt dpng thuang nhdl (Routine Activity Theory) dugc Lawrence Cohen va Marcus Felson^ dua ra vdo nam 1979 nhu la mgt each gidi tiiich cho su mdu thuan giiia toi pham vd cdc dieu kien kinh te - xa hdi nhu vira neu tren. Dinh df chinh dugc hai tac gia ndy dl xudt dd la thay vi tap trung phan tich nhimg d^c difm kinh tl - xa hoi ciia ngudi cd hdnh vi lgi phgm vd nhiing nhdn Id kinh ti - xd hgi ciia hifn tugng toi phgm, cdn tap trung phan tich theo nhan quan sinh thai nhdn van (human ecololy) df xem xel xem lifu co cdu xa hgi cd tgo ra sy hdi ty ciia cdc yeu Id lao ra tgi pham trong khdng gian va thdi gian hay khdng, bdi chinh sy hoi lu ay tao nen co hgi pham tgi cho nhiing ngudi pham tgi tif m nang. 2. Gidi thich tgi pham tir ly thuyet Cdc hdnh dfng thudng nhat Vdo nam 1979, hai nhd nghien cuu vk tgi pham Id L.E Cohen vd M. Felson cho cong bo trfn ...