Tóm tắt luận văn Tiến sĩ Sinh học: Nghiên cứu, đánh giá nguồn lợi động vật thân mềm hai mảnh vỏ (Bivalvia) ở một số vùng triều phía Tây vịnh Bắc Bộ nhằm đề xuất các giải pháp sử dụng hợp lý

Luận án đánh giá hiện trạng đa dạng thành phần loài, phân bố, trữ lượng ngồn lợi và khả năng khai thác động vật thân mềm hai mảnh vỏ; đánh giá hình thức khai thác, nuôi trồng, chế biến, tiêu thụ sản phẩm và phân tích các nguyên nhân chính làm suy giảm nguồn lợi và đa dạng sinh học; đề xuất giải pháp bảo tồn đa dạng sinh học, sử dụng nguồn lợi động vật thân mềm hai mảnh vỏ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt luận văn Tiến sĩ Sinh học: Nghiên cứu, đánh giá nguồn lợi động vật thân mềm hai mảnh vỏ (Bivalvia) ở một số vùng triều phía Tây vịnh Bắc Bộ nhằm đề xuất các giải pháp sử dụng hợp lý Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o bé n«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖn nghiªn cøu h¶i s¶n GEKH IJDF NguyÔn quang hïng Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ nguån lîi ®éng vËt th©n mÒm hai m¶nh vá (bivalvia) ë mét sè vïng triÒu phÝa t©y vÞnh b¾c bé nh»m ®Ò xuÊt c¸c gi¶I ph¸p sö dông hîp lý Chuyªn ngµnh: Thuû sinh häc M· sè: 62 42 50 01 Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sÜ sinh häc -- H¶i Phßng, 2010 – -- 1 -- LuËn ¸n ®−îc hoµn thµnh t¹i ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n. Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. TS. §ç C«ng Thung 2. PGS.TS. §ç V¨n Kh−¬ng Ph¶n biÖn 1: GS.TS. Vò Trung T¹ng Ph¶n biÖn 2: GS.TS. NguyÔn V¨n Chung Ph¶n biÖn 3: PGS.TS. NguyÔn ThÞ Xu©n Thu LuËn ¸n ®· b¶o vÖ t¹i Héi ®ång chÊm luËn ¸n TiÕn sÜ cÊp Nhµ n−íc. Häp t¹i: ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n – sè 224, Lª Lai, H¶i Phßng Vµo håi 9 giê, ngµy 23 th¸ng 6 n¨m 2010. Cã thÓ t×m luËn ¸n t¹i Th− viÖn Quèc Gia vµ Th− viÖn ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n. -- 2 -- Më ®Çu §éng vËt th©n mÒm (§VTM) hai m¶nh vá (Bivalvia) thuéc ngµnh ®éng vËt th©n mÒm (Mollusca), cã miÖng nguyªn sinh (Protostomia), ph©n giíi ®éng vËt ®a bµo (Metazoa) vµ thuéc nhãm ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng (Invertebrate). §VTM hai m¶nh vá cã ý nghÜa quan träng, võa lµ nguån thùc phÈm, võa lµ mÆt hµng xuÊt khÈu, d−îc phÈm, mü nghÖ, ®· vµ ®ang ®ãng gãp rÊt lín vµo tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh thuû s¶n. Do ®Æc tÝnh ¨n läc, nªn §VTM hai m¶nh vá cßn cã vai trß sinh th¸i rÊt lín trong viÖc lµm s¹ch n−íc vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. HÖ sinh th¸i vïng triÒu lµ n¬i cã tr÷ l−îng nguån lîi vµ ®a d¹ng sinh häc cao, nhiÒu b·i ®Æc s¶n quÝ, nhiÒu loµi §VTM hai m¶nh vá cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®· vµ ®ang ®−îc khai th¸c, nu«i trång víi s¶n l−îng lín hµng n¨m phôc vô nhu cÇu tiªu thô trong n−íc vµ xuÊt khÈu, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña ngµnh Thuû s¶n. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do khai th¸c qu¸ møc vµ sö dông nguån lîi thiÕu hîp lý, nªn tr÷ l−îng vµ chÊt l−îng nguån lîi §VTM hai m¶nh vá ®ang cã chiÒu h−íng suy gi¶m nhanh chãng. NhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ, quÝ hiÕm hoÆc cã nguy c¬ ®e do¹ bÞ tuyÖt chñng vÉn ®ang bÞ khai th¸c qu¸ møc vµ liªn tôc hµng n¨m. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ tÇm quan träng cña nguån lîi §VTM hai m¶nh vá, t¸c gi¶ ®· thùc hiÖn ®Ò tµi luËn ¸n: “Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ nguån lîi ®éng vËt th©n mÒm hai m¶nh vá (Bivalvia) ë mét sè vïng triÒu phÝa T©y vÞnh B¾c Bé nh»m ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p sö dông hîp lý”. • Môc tiªu cña luËn ¸n: - §¸nh gi¸ ®−îc hiÖn tr¹ng ®a d¹ng thµnh phÇn loµi, ph©n bè, tr÷ l−îng nguån lîi vµ kh¶ n¨ng khai th¸c ®éng vËt th©n mÒm hai m¶nh vá ë mét sè vïng triÒu ven bê T©y vÞnh B¾c Bé. - §¸nh gi¸ ®−îc t×nh h×nh khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm vµ ph©n tÝch c¸c nguyªn nh©n chÝnh lµm suy gi¶m nguån lîi vµ ®a d¹ng sinh häc. - §Ò xuÊt gi¶i ph¸p b¶o tån vµ sö dông hîp lý nguån lîi §VTM hai m¶nh vá ë vïng triÒu ven bê T©y vÞnh B¾c Bé theo quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng. • ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña luËn ¸n: - Bæ sung c¬ së lý luËn khoa häc vÒ quÇn x· ®éng vËt th©n mÒm hai m¶nh vá ë vïng triÒu ven biÓn ViÖt Nam vÒ mÆt ph©n lo¹i häc, cÊu tróc quÇn x·, ®Æc tÝnh thÝch nghi sinh th¸i, nghiªn cøu nguån lîi vµ ®a d¹ng sinh häc trong mèi liªn quan ®Õn hÖ sinh th¸i vïng triÒu. - §−a ra c¬ së thùc tiÔn phôc vô cho viÖc qui ho¹ch, qu¶n lý, b¶o tån vµ sö dông hîp lý nguån lîi §VTM hai m¶nh vá dùa trªn c¸c dÉn liÖu míi vÒ tr÷ l−îng nguån lîi, hiÖn tr¹ng khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm . • Tãm t¾t mét sè ®iÓm míi cña luËn ¸n: - LuËn ¸n ®−îc xem lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cã hÖ thèng, ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn nhÊt cho ®Õn nay vÒ quÇn x· §VTM hai m¶nh vá ë hÖ sinh th¸i vïng triÒu nh−: thµnh phÇn loµi, ph©n bè sinh th¸i, cÊu tróc quÇn x·, ®¸nh gi¸ ®a d¹ng sinh häc vµ nguån lîi ®−îc tiÕp cËn trªn quan ®iÓm sinh th¸i häc. -- 3 -- - Ph¸t hiÖn vµ bæ sung thªm ®−îc 8 loµi míi lÇn ®Çu tiªn ghi nhËn ë vïng triÒu ven bê T©y VBB. §· cËp nhËt ®Çy ®ñ danh lôc thµnh phÇn loµi, chØnh söa tªn khoa häc cña 25 loµi vµ s¾p xÕp l¹i c¸c bËc taxon theo hÖ thèng vµ danh ph¸p ph©n lo¹i míi ®−îc sö dông hiÖn nay trªn thÕ giíi. - Lµ mét trong nh÷ng nghiªn cøu ®Çu tiªn ë ViÖt Nam vÒ sinh häc ph©n tö vµ gi¶i m· tr×nh tù ADN trªn ®èi t−îng lµ §VTM hai m¶nh vá. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®· hç trî cho viÖc ph©n lo¹i b»ng ph−¬ng ph¸p h×nh th¸i so s¸nh vµ gi¶i quyÕt ®−îc sù nhÇm lÉn khi ph©n lo¹i c¸c mÉu vËt cã ®Æc ®iÓm h×nh th¸i ®a d¹ng thuéc gièng Ngao (Meretrix meretrix, M. lusoria, M. lyrata), Ngã (Cyclina sinensis). Ngoµi ra, ®· x¸c ®Þnh loµi Tu hµi ph©n bè ë vÞnh Nha Trang vµ Qu¶ng Ninh chØ lµ cïng mét loµi vµ cã tªn khoa häc lµ Lutraria rhynchaena Jonas, 1844. - Trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ nguån lîi vµ ®a d¹ng sinh häc, hiÖn tr¹ng khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm, ®· ®Ò xuÊt ®−îc c¸c gi¶i ph¸p phï hîp, cã tÝnh kh¶ thi nh»m b¶o tån vµ sö dông hîp lý nguån lîi §VTM hai m¶nh vá ë vïng triÒu ven bê T©y VBB, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c tØnh ven biÓn. • Bè côc cña LuËn ¸n: LuËn ¸n gåm tæng sè 174 trang, 27 b¶ng, 39 h×nh, 145 tµi liÖu tham kh¶o vµ 7 phô lôc. Trong ®ã, PhÇn më ®Çu (6 trang), Ch−¬ng 1 - Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu (26 trang), Ch−¬ng 2 – Tµi liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu (18 trang), Ch−¬ng 3 – KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn (78 trang), PhÇn kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ (3 trang), Danh môc c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ (1 trang), Tµi liÖu tham kh¶o (10 trang) vµ Phô lôc (32 trang). ...