Tổn thương về sinh kế ở các vùng liên quan đến dao động và biến đổi khí hậu

Bài viết giới thiệu phương pháp tính toán chỉ số dễ bị tổn thương về sinh kế (LVI) theo 2 cách tiếp cận: LVI như là một chỉ số hợp thành bởi 7 thành phần chính và LVI như là một chỉ số được xác định từ 3 nhân tố tác động, độ nhạy cảm và khả năng thích ứng theo định nghĩa về tính dễ bị tổn thương của IPCC.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổn thương về sinh kế ở các vùng liên quan đến dao động và biến đổi khí hậuNGHIÊN CỨU & TRAO ĐỔI TỔN THƯƠNG VỀ SINH KẾ Ở CÁC VÙNG LIÊN QUAN ĐẾN DAO ĐỘNG VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Ngô Trọng Thuận và Ngô Sỹ Giai Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu ài báo giới thiệu phương pháp tính toán chỉ số dễ bị tổn thương về sinh kế (LVI) theo B 2 cách tiếp cận: LVI như là một chỉ số hợp thành bởi 7 thành phần chính và LVI như là một chỉ số được xác định từ 3 nhân tố tác động, độ nhạy cảm và khả năng thíchứng theo định nghĩa về tính dễ bị tổn thương của IPCC. Kết quả áp dụng chỉ số trên cho thành phốVĩnh Yên và huyện Tam Đảo của tỉnh Vĩnh Phúc theo số liệu thống kê năm 2010 được trình bàyđể minh họa. Từ khóa: Tổn thương, sinh kế. 1. Mở đầu trong các thời kỳ khác nhau; Độ nhạy cảm là Dao động khí hậu (DĐKH) và biến đổi khí mức độ mà một hệ thống chịu ảnh hưởng bởi cáchậu (BĐKH) được xem là các nhân tố có ảnh tác động E; Khả năng thích ứng là khả năng củahưởng đến mọi hoạt động kinh tế - xã hội (KT - hệ thống chịu đựng (tồn tại, đứng vững) hoặcXH) của con người cũng như môi trường thiên phục hồi sau các tác động E [1].nhiên, đặc biệt là người già, phụ nữ, người Một trong những vấn đề được quan tâm lànghèo, người đau yếu và những cộng đồng dân đánh giá tác động của DĐKH và BĐKH đến sinhcư nhỏ khác ở khu vực nông thôn, miền núi, là kế của con người ở một địa bàn nhất định, trênnhững đối tượng dễ bị tổn thương do họ phụ cơ sở áp dụng chỉ số dễ bị tổn thương về sinh kếthuộc chủ yếu vào sản xuất nông nghiệp, chăn (LVI), trong đó sử dụng một số chỉ thị để đánhnuôi, đồng thời thiếu những kỹ năng và điều kiện giá tác động của thiên tai, sự dao động của khítiếp cận các nguồn vốn để có thể tham gia vào hậu và các đặc điểm KT - XH của người dân - làcác hoạt động thích ứng và ứng phó. những nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thích Về mặt nguyên tắc, đánh giá tổn thương thực ứng của cộng đồng; Còn hiện trạng chăm sóc sứcchất là việc nghiên cứu mối tương tác giữa con khỏe, cung cấp thực phẩm và nước sạch lại chingười và môi trường vật lý cũng như xã hội ở phối độ nhạy cảm của cộng đồng trước các tácxung quanh. Xu hướng chung là sử dụng một chỉ động của DĐKH và BĐKH.số hợp thành bởi nhiều chỉ thị khác nhau về mặt Có hai cách tiếp cận khác nhau để xác địnhthứ nguyên (đơn vị). chỉ số LVI: Việc đánh giá tổn thương do DĐKH và - Cách thứ nhất xem LVI như là một chỉ sốBĐKH nhằm định lượng sự thích ứng của các hợp thành bao gồm 7 thành phần chính;cộng đồng dân cư với sự thay đổi của các điều - Cách thứ hai là sắp xếp 7 thành phần chínhkiện môi trường. Có nhiều nghiên cứu đã được vào 3 nhóm nhân tố cấu thành chỉ số tổn thươngtiến hành trên cơ sở định nghĩa của Ban liên như hướng dẫn của IPCC: Tác động - Độ nhạychính phủ về BĐKH (IPCC): Tổn thương là một cảm và Khả năng thích ứng.hàm số của nhân tố tác động E, độ nhạy cảm S và Sau đây sẽ lần lượt giới thiệu cách xác địnhkhả năng thích ứng AC, trong đó E được hiểu là LVI theo từng cách tiếp cận.độ lớn và thời gian duy trì của các hiện tượng 2. Phương pháp xác định LVI choliên quan đến DĐKH và BĐKH như mức độ hạn một vùnghán hoặc sự thay đổi của nhiệt độ và lượng mưa 2.1 LVI như là một chỉ số hợp thành TẠP CHÍ KHÍ TƯỢNG THỦY VĂN Số tháng 07 - 2016 9 NGHIÊN CỨU & TRAO ĐỔI Hãy xét một khu vực lãnh thổ được chia Như vậy, ở đây m = 7. Mỗi thành phần chính thành các vùng k, thay đổi từ 1 đến p. Vùng k, lại có thể bao hàm một vài thành phần phụ, kí tùy theo yêu cầu có thể là một xã, một huyện. hiệu ji, thay đổi từ 1 đến ni, được xác định thông Chỉ số LVI của vùng k gồm 7 thành phần chính, qua các niên giám thống kê hàng năm hoặc thông kí hiệu i, thay đổi từ 1 đến m: i) Tình hình thiên qua các đợt điều tra, khảo sát thực địa trên địa tai và DĐKH; ii) Hiện trạng chăm sóc sức khỏe bàn nghiên cứu. Mỗi thành phần chính i có số cộng đồng; iii) Hiện trạng cung cấp thực phẩm; lượng các thành phần phụ ji khác nhau, vì thế có iv) Hiện trạng cung cấp nước sạch; v) Tình hình nj khác nhau. Bảng là ma trận giá trị thành phần dân số - xã hội; vi) Hiện trạng về sinh kế; vii) chính - phụ của các vùng. Các ...