TRANG TỬ VÀ NAM HOA KINH Chương 1: Thảnh thơi tự tại

TRANG TỬ VÀ NAM HOA KINHChương 1: Thảnh thơi tự tại1Biển Bắc có con cá gọi là cá côn, mình dài không biết mấy ngàn dặm. Nó biến thành con chim gọi là chim bằng[1], lưng rộng không biết mấy ngàn dặm, khi tung cánh bay thì cánh nó như đám mây trên trời. Biển (Bắc) động thì nó dời về biển Nam, biển Nam là Ao trời.Tề Hài là sách[2] ghi những chuyện quái dị. Sách đó bảo khi con chim bằng dời xuống biển Nam, nó đập nước tung tóe lên ba ngàn dặm rồi nương gió lốc...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TRANG TỬ VÀ NAM HOA KINH Chương 1: Thảnh thơi tự tại TRANG TỬ VÀ NAM HOA KINH Chương 1: Thảnh thơi tự tại1Biển Bắc có con cá gọi là cá côn, mình dài không biết mấy ngàn dặm. Nó biếnthành con chim gọi là chim bằng[1], lưng rộng không biết mấy ngàn dặm, khi tungcánh bay thì cánh nó như đám mây trên trời. Biển (Bắc) động thì nó dời về biểnNam, biển Nam là Ao trời.Tề Hài là sách[2] ghi những chuyện quái dị. Sách đó bảo khi con chim bằng dờixuống biển Nam, nó đập nước tung tóe lên ba ngàn dặm rồi nương gió lốc cuốnlên cao chin vạn dặm. Nó xuống biển Nam vào tháng 6, lúc gió nổi lên.[3](Ở dưới nó là) Hơi nước bốc lên – coi tựa như những con ngựa hoang – và bụi cát,cùng hơi thở các sinh vật. (Mà ở trên nó) màu thanh thiên kia phải là bản sắc củatrời không hay là vì trời xa thăm thẳm mà ta nhìn thấy như vậy? Vì từ trên caonhìn xuống thì cũng thấy một màu đó.[4]Nước không sâu thì không chở được thuyền lớn. Đổ một chén nước xuống mộtchỗ lõm ở trước sân thì thả một cọng cỏ xuống làm thuyền được; nếu thả cái chénđó xuống thì chén chạm đất, không nổi được, vì nước nông mà thuyền lớn. Lớpkhông khí mà không dày thì không đỡ được những cánh chim lớn. Cho nên conchim bằng phải bay lên cao chin vạn dặm để có lớp không khí dày đỡ nó ở dưới,rồi lưng nó mới đội trời xanh, không hề bị cản trở, mà bay xuống biển Nam được.Con ve sầu và con chim cưu[5] cười con chim bằng rằng: “Chúng tao bay vù lêncây du, cây phương[6], có lúc bay không tới mà rớt xuống đất. Hà tất phải bay caochín vạn dặm để xuống phương Nam?”Người nào muốn tới một chỗ gần ở ngoài thành thì chỉ cần mang theo lương thựccho đủ ba bữa, mà khi về bụng hãy còn no[7]. Kẻ nào muốn đi một trăm dặm thìphải chuẩn bị lương thực để nghỉ đêm[8]; muốn đi một ngàn dặm thì phải chuẩn bịlương thực cho ba tháng. Hai con vật nhỏ kia (tức con ve sầu và con chim cưu)biết đâu lẽ đó.Trí lực nhỏ không thể so sánh với trí lực lớn; cuộc đời ngắn không thể so sánhđược với cuộc đời dài. Làm sao biết được điều ấy? Như cây nấm chỉ sống mộtbuổi sáng thì không biết được trọn một ngày[9], con huệ cô (một loại ve sầu, sinhmùa xuân thì mùa hè chết, sinh mùa hè thì mùa thu chết), không biết được trọnmột năm; đó là những loài cuộc đời ngắn ngủi. Ở miền Nam nước Sở, có một conrùa thiêng[10], mùa xuân của nó dài năm trăm năm; mùa thu dài năm trăm năm;đời thượng cổ có một cây “xuân” lớn, mà mùa xuân dài tới tám ngàn năm, mùathu dài cũng tám ngàn năm, đó là những loài cuộc đời lâu dài. Ông Bành Tổ (chỉsống bảy trăm năm) mà ngày nay hễ nói tới thọ, ai cũng cho ông bậc nhất, chẳngđáng buồn ư?[11]Trong cuộc đàm thoại giữa ông Thang và ông Cách[12] cũng có một đoạn nhưvầy: Ở phương Bắc hoang dã có một cái biển gọi là “Ao trời”, trong biển có mộtcon cá chiều ngang rộng mấy ngàn dặm, không biết chiều dài là bao nhiêu, gọi làcá côn; có một con chim gọi là chim bằng, lưng lớn như núi Thái Sơn, cánh nhưđám mây rủ ở trên trời, nó nương ngọn gió lốc, xoắn như sừng cừu, bay lên caochín vạn dặm, vượt lên khỏi các đám mây, lưng đội trời xanh mà bay về biểnNam.Một con chim cút ở trong cái đầm nhỏ cười nó: “Con đó bay đi đâu vậy? Tôi lêncao độ vài nhẫn[13] rồi xuống, bay liệng trong đám cỏ bồng cỏ cảo, cho bay nhưvậy là đủ rồi. Con đó bay đi đâu vậy kìa?”.[14]Lớn với nhỏ khác nhau như vậy đó.Có người tài trí đủ để làm một chức quan, có người hạnh làm gương được cho mộtlàng, có người đức đáng làm vua mà được cả nước phục[15], nhưng dù thuộc hạngnào thì cũng đều tự đắc như con chim cút kia vậy.Ông Vinh tử nước Tống[16] cười họ. Dù cả nước khen ông, ông cũng khôngmừng, cả nước chê ông, ông cũng không buồn, vì ông biết phân biệt nội vàngoại[17], vinh và nhục. Người như ông thật hiếm ở đời, nhưng ông chỉ biết tự thủ(tự giữ mình) thôi, chứ chưa tự thích nghi với vật mà thành bậc đại[18].Ông Liệt tử[19] cưỡi gió mà bay, thật nhẹ nhàng, khoan khoái, mười lăm ngày rồivề. Có phúc lớn như ông thật hiếm ở đời, tuy khỏi phải đi, nhưng ông vẫn còn tùythuộc một cái gì (tức đợi cho gió nổi lên).Đến như hạng người làm chủ được cái chính đạo của trời đất, chế ngự được lụckhí[20] để ngao du trong vũ trụ vô biên, thì còn tùy thuộc cái gì nữa đâu? Cho nênngười ta bảo “Bậc chí nhân (có đức tuyệt cao) thì quên mình, bậc thần nhân thìkhông lập công, bậc thánh nhân thì không lưu danh”[21].2Vua Nghiêu muốn nhường ngôi cho Hứa Do[22], bảo:- Mặt trời, mặt trăng đã xuất hiện, đuốc làm sao còn sáng được nữa mà không tắtđi? Mưa đã đổ mà còn tưới ruộng làm gì cho phí sức? Phu tử[23] mà lên ngôi thìnước sẽ trị; tôi còn giữ hư vị này (như người đại diện cho người chết trong tanglễ), tự lấy làm xấu hổ. Tôi xin giao thiên hạ cho phu tử.Hứa Do đáp:- Nhà vua trị nước, mà nước được bình trị. Bây giờ tôi lên thay, thế là cầu danh ư?Danh là khách của cái thực[24], tôi đóng cái vai khách sao? Con chim tiêu liêu(một loài chim nhỏ), làm tổ trong rừng, chiếm bất quá một cành cây; con “ ...