TRANH TRÊN ĐÁ CỦA NGƯỜI SAN

Đất nước Nam Phi có nền hội họa vô cùng rực rỡ, trong đó có nhiều bức tranh ra đời vào loại sớm nhất trên thế giới, mà một phần lớn là những bức tranh vẽ và khắc trên đá của người San. Một dân tộc cổ xưa đến nay vẫn còn sống du cư, săn bắn trên thảo nguyên. Tuy hai chiến binh chưa có chữ viết song người San đã có nền văn hóa độc đáo thể hiện qua nhiều tác phẩm trên đá, kể về cuộc sống thường nhật và các quan điểm về vũ trụ....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TRANH TRÊN ĐÁ CỦA NGƯỜI SAN TRANH TRÊN ĐÁ CỦA NGƯỜI SAN Đất nước Nam Phi có nền hội họa vô cùng rực rỡ, trong đó có nhiều bức tranh ra đời vào loại sớm nhất trên thế giới, mà một phần lớn là những bức tranh vẽ và khắc trên đá của người San. Một dân tộc cổ xưa đến nay vẫn còn sống du cư, săn bắn trên thảo nguyên. Tuy chưa có chữ viết song người San hai chiến binh đã có nền văn hóa độc đáo thể hiện qua nhiều tác phẩm trên đá, kể về cuộc sống thường nhật và các quan điểm về vũ trụ. Những bức tranh cổ của người San còn tồn tại đến nay đã có tuổi đời ít nhất 30 nghìn năm và là tranh cổ nhất thế giới. Dễ dàng tìm thấy chúng ở hàng nghìn nơi trong các động đá trên một khu vực rộng lớn dọc theo sông Limpopo tới tỉnh Cape của Nam Phi. Tranh vẽ trên sa thạch hay granít thường tập trung ở vùng đồi núi, thung lũng; ngược lại tranh khắc tập trung ở vùng đồng bằng. Đáng kể là 700 bức tranh động vật lớn ở đông, đông bắc tỉnh Cape, phía nam khu bảo tồn trò chơi Lâu đài gã Khổng lồ và vùng núi Ceres phía tây tỉnh Cape trong các nông trang tư nhân, và 35 nghìn bức tranh nhỏ tại 500 điểm di tích trong công viên Ukhahlamba-Drakensberg - khu di sản thế giới. Cách đây 350 năm, người châu Âu đến Nam Phi khi nhìn thấy những bức tranh trên đá của người San, họ cảm nhận chúng chỉ là những bức tranh khô khan, miêu tả về bữa ăn, cảnh săn bắn và chiến đấu hoang dã. Thế nhưng tới thập niên 70, nhờ hai nhà ngôn ngữ người Đức là Wilhelm Bleek và Lucy Lloyd với một công trình nghiên cứu dày 12.000 trang về tín ngưỡng, văn hóa và các nghi lễ của người San, giới phê bình mỹ thuật đã hiểu rõ giá trị to lớn của các hình vẽ, nhận thấy đây là những kiệt tác hơn thế còn là những tác phẩm đầu tiên của nhân loại có giá trị lịch sử, dân tộc, địa lý và văn hóa to lớn. ở mỗi bức tranh đều có cảnh những đàn thú, đặc biệt là loài linh dương -một loài thú lớn nhất Nam Phi. Quanh đó là những người thợ săn tay cầm lao, gậy gộc đang làm động tác săn bắt và những pháp sư nhảy múa, phù phép. Và do đó, tranh có liên hệ gần gũi với các hoạt động săn bắn, cầu cúng và múa chữa bệnh của dân tộc San. Xưa lắm, người San đã cư trú ở những ngọn núi và sa mạc mênh mông. Họ chủ yếu sinh sống bằng săn bắn. Vì vậy mỗi khi có chuyện gì người ta đều liên hệ tới các đàn thú. Mỗi lần như vậy, người dân cử ra một pháp sư để nhảy múa hóa thân vào đàn thú mà tiên đoán hậu vận, chữa bệnh cho các thành viên cộng đồng và cầu mong sẽ săn bắt được nhiều con vật. Với người San, con linh dương là con vật mà họ săn bắn nhiều nhất. Loài vật này có rất nhiều ưu điểm như dáng vẻ cao dáng, thanh mảnh, xinh đẹp, đông con, đông đàn, đi lại thành hàng lối rất hiền lành. Trong tự nhiên, chúng rất nhanh nhẹn và có thể băng qua nhiều thảo nguyên và leo lên được những đỉnh núi cao ngất. Vì vậy, pháp sư khi hành lễ thường mượn linh hồn của linh dương để xâm nhập vào thế giới thần linh. Ông đóng giả nó và múa những tư thế của con vật, từ lúc đi đến lúc chạy, nằm nghỉ, canh gác, báo động... cho đến khi người mệt lả đi, và qua linh hồn con vật có thể biết được những điều mà người trần không hay biết như những đàn thú nào đang đi đến, những vùng đất mới có nhiều cây cỏ, nước uống tốt cho dân tộc, mưa gió trong tương lai. Khi tỉnh dậy, ông sẽ kể lại cho mọi người nghe và để ghi nhớ những thông tin linh thiêng đó, pháp sư vẽ lên đá một bức tranh. Nhiều hình vẽ cho thấy con người (người thợ săn và pháp sư) hóa thú và không chỉ có vậy chúng miêu tả sự biến đổi kỳ diệu từ dạng vật chất sang tinh thần, từ vật thực người thực, cụ thể trở thành những hình dạng méo mó, mông lung, nhiều khi không xác định. Bao giờ cũng vậy, các hình vẽ luôn xuất hiện ở những bề mặt đá hiểm trở. Với người San, bề mặt của đá đóng vai trò như một tấm màn chăng giữa thế giới họ đang sống bình thường và thế giới tâm linh, thế giới tưởng tượng. Và người ta vẽ tranh ở chính giữa khoảng cách bó hẹp ở giữa hai thế giới đó. Khi nhìn vào các bức tranh có cảm tưởng các con vật và thằng người trong hình vẽ sống dậy chạy vào trong đá hoặc dừng lại trên bề mặt đá và mở ra những cánh cửa bí mật. Năm 1993, các nhà khảo cổ đã phát hiện trong một động ở dãy núi Drakenberg Nam Phi một bức tranh dài tới 60 mét và gồm năm tầng trên đó có vẽ những đường kẻ đỏ như một sợi chỉ nối tiếp cảnh vật giữa thế giới vật chất và thế giới tinh thần. Người San hiện nay đã ngừng vẽ tranh cách đây một trăm năm, song những ý tưởng và xúc cảm tín ngưỡng vẫn ngập tràn trong họ, vào những dịp lễ long trọng, nhiều người trên sa mạc Kalahari vẫn tiếp tục những nghi lễ nhập thần đánh thức những bức tranh. Suốt đêm, người ta vỗ tay nhảy múa dồn dập cho đến khi quyền năng dâng lên trong họ. Trong buổi lễ, phụ nữ ngồi quanh đống lửa vỗ tay tạo nhịp, nam giới múa vòng tròn quanh phụ nữ với dáng vẻ của rất nhiều loài vật. Họ tin rằng, sự huyên náo và những bước chân uỳnh uỵch kết hợp với bài hát sẽ lay động sức mạnh siêu nhiên, và dựa vào nhịp thở, sự tập trung cao độ dùng năng lực của nhiều động vật, mà đặc biệt là con linh dương, để có thể giao tiếp với thần linh. Tranh của người San thường nằm ở vị trí giữa phía đông và bắc vì người San thích mặt trời buổi sớm và cũng có thể bởi vì theo tín ngưỡng của họ, vị thần tốt sống ở phía đông và thần xấu ở phía tây. Người San dùng rất nhiều mầu đỏ để vẽ tranh vì mầu đỏ là mầu bền nhất, và chế mầu đỏ từ đất son hay sắt ô xít, và làm các mầu khác bằng cách nướng sắt ô xít qua lửa. Mầu trắng là mầu dễ phai hơn và được làm từ nhiều chất như thạch anh, thạch cao, sét trắng. Mầu đen làm từ than, bồ hóng, măng gan. Họ pha loãng các mầu với nhau bằng máu linh dương, mỡ, nước tiểu ...