Trẻ vẹo cột sống

Nhiều trẻ em ở Việt Nam bị vẹo cột sống nhưng không được phát hiện sớm, đến bệnh viện khám với cột sống vẹo trên trăm độ, một “kỷ lục” khó thấy ở các nước tiên tiến – nơi mà chỉ 40 hay 45 độ là đã được phẫu thuật! Dấu hiệu phát hiện bệnh sớm Vẹo cột sống có thể xảy ra ở mọi độ tuổi. Tuổi dễ phát triển nhanh nhất là dậy thì (10 – 17 tuổi ở các trẻ gái, nhất là quanh tuổi có kinh, và 12 – 18 tuổi ở các trẻ trai)....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trẻ vẹo cột sống Trẻ vẹo cột sống Nhiều trẻ em ở Việt Nam bị vẹo cột sống nhưng không được phát hiệnsớm, đến bệnh viện khám với cột sống vẹo trên trăm độ, một “kỷ lục” khóthấy ở các nước tiên tiến – nơi mà chỉ 40 hay 45 độ là đã được phẫu thuật! Dấu hiệu phát hiện bệnh sớm Vẹo cột sống có thể xảy ra ở mọi độ tuổi. Tuổi dễ phát triển nhanhnhất là dậy thì (10 – 17 tuổi ở các trẻ gái, nhất là quanh tuổi có kinh, và 12 –18 tuổi ở các trẻ trai). Bình thường cột sống của trẻ thẳng hàng khi nhìn từ cổ xuống lưng vàthắt lưng. Nhìn ngang, cột sống hơi cong ở lưng và ưỡn bình thường ở thắtlưng. Nếu bị tật vẹo cột sống, nhìn phía sau khi trẻ đứng thẳng sẽ thấy vai xệmột bên, lồng ngực nhô lên một bên, có thể kèm theo vùng hông – thắt lưngnhô phía bên kia; xương chậu và háng cao hơn bên kia; cột sống lệch sangbên. Cho trẻ cúi thắt lưng, nhìn phía sau sẽ thấy rõ lồng ngực hay hông thắtlưng nhô lên một hay hai bên. Đây là cách khám đơn giản giúp phát hiện cáctật vẹo cột sống tương đối sớm do tác giả Adam đề xuất mà cha mẹ, ngườithân đều có thể khám thấy được trước khi tham vấn bác sĩ chuyên khoa cộtsống. Có ba cấp độ vẹo cột sống: cấp độ 1, cột sống đã lệch nhưng chỉ cóthể phát hiện bởi các chuyên gia, chưa ảnh hưởng đến chức năng hô hấp.Cấp độ 2, nhìn từ phía sau đã thấy cột sống cong vẹo, gù xương sườn do đốtsống bị xoay, ảnh hưởng đến chức năng hô hấp nhẹ. Cấp độ 3, nhìn rõ cộtsống vẹo lệch sang bên, ảnh hưởng nặng chức năng hô hấp, có thể gây biếndạng khung chậu, khớp háng, chiều dài của lưng – thắt lưng ngắn lại, xươngsườn ngực bị biến dạng gây suy hô hấp mạn tính, xuất hiện bệnh tim phổimạn, các cơ quan trong ổ bụng bị chèn ép... Vì đâu trẻ vẹo cột sống? Quan niệm cho rằng nguyên nhân vẹo cột sống là do đứng hay ngồi tưthế xấu, xách nặng một bên, do ngủ co quắp, thiếu sinh tố hay thiếu canxithật ra không đúng. Vẹo cột sống có nhiều nguyên nhân: bẩm sinh, vẹo cột sống kèm theocác bệnh lý tuỷ sống hay thần kinh cơ (bướu đa sợi thần kinh, hội chứngMarfan, rỗng tuỷ sống, thoát vị hạnh nhân tiểu não, di chứng sốt bại liệt...)hay không rõ nguyên nhân (vô căn). Vẹo cột sống vô căn chiếm đa số trườnghợp: 60 – 70%. Đa số trẻ dưới ba tuổi bị vẹo cột sống bẩm sinh hay liênquan bệnh lý, khó điều trị và tiên lượng nặng. Khoảng 20% trẻ vẹo cột sốngthiếu nhi (từ 3 – 10 tuổi) có nguyên nhân bệnh lý kèm theo, đa số không rõnguyên nhân. Sau mười tuổi, đa số là vẹo cột sống vô căn diễn biến nặngcho đến khi dừng lại ở độ tuổi trưởng thành. Vẹo cột sống người lớn là hậuquả của mắc vẹo cột sống lúc nhỏ bị quên lãng hoặc vô căn hay bệnh lý.Nhìn chung, 80% dị tật cột sống có nguyên nhân vô căn. Khoảng 30% cótiền căn gia đình liên quan đến di truyền. Càng nhỏ tuổi nguyên nhân bệnhlý kèm càng nhiều, càng khó điều trị. Vẹo cột sống ở tuổi thanh thiếu niênthường là vô căn, việc điều trị thường cho kết quả và dự hậu tốt dù bảo tồn(giữa 20 – 40 độ vẹo) hay phẫu thuật (trên 40 độ vẹo). Tuy nhiên, bệnh nhâncàng đến trễ, vẹo càng nặng thì phẫu thuật càng nguy hiểm, dự hậu càng dèdặt. Vì vậy, các bậc cha mẹ phải hết sức quan tâm đến cột sống của con em.Các trẻ cũng chớ e dè hỏi ý kiến cha mẹ, thầy cô khi thấy mình mặc áo dàikhông đẹp do gù nhô xương sườn, hay thấy sự bất thường ở vai (vai nàythấp hơn vai kia). Cách trị tuỳ mức độ vẹo Điều trị vẹo cột sống dựa chủ yếu vào góc vẹo cột sống được khảo sáttrên hình ảnh học. Ba cách điều trị: Quan sát, theo dõi cho trẻ có góc vẹo dưới 20 độ. Trẻ được theo dõiđánh giá bởi X-quang thường quy mỗi ba hay sáu tháng. Quanh tuổi dậy thì,sự khảo sát X-quang nên nhặt hơn. Việc tập luyện cơ bắp, cơ vùng bụng vàthắt lưng như đu xà ngang... giúp trẻ khoẻ và mềm dẻo hơn, nhưng khôngphải là biện pháp điều trị. Không nên cho kéo tạ, nắn bẻ xương sống, châmcứu, day bấm huyệt... vì không giúp ngăn chặn vẹo cột sống. Cho trẻ có góc vẹo cột sống giữa 20 và 40 độ mang nẹp thân. Cần lưuý mang đúng chỉ định: nẹp Boston cho vẹo cột sống thắt lưng, nẹpMilwaukee cho vẹo cột sống ngực, nẹp Charleston cho sự nắn bẻ cột sốngđêm. Nẹp đêm không có giá trị cho trẻ vẹo cột sống. Không nên kéo dài nẹpthân vì sẽ gây lở loét da, nơi các điểm tì đè của nẹp lên thân. Việc mang nẹplà một cực hình đối với trẻ vẹo vì phải mang khoảng 23/24 giờ mỗi ngày,nhất là ở xứ nóng như nước ta. Một số giờ bỏ nẹp được bác sĩ cho phép đểhoạt động thể thao hay sinh hoạt bình thường. Việc mang nẹp sẽ kéo dài chođến khi trẻ trưởng thành, ngưng phát triển hệ xương khớp, cột sống. Can thiệp phẫu thuật cho trẻ có góc vẹo trên 40 độ (theo Pháp), 45 độ(theo Mỹ) hay 50 độ (theo Nhật). Chúng tôi thường can thiệp khi độ vẹo trên40 độ. Hiện nay, tiến bộ nhất là áp dụng ốc chân cung cho toàn bộ cấu hìnhnắn chỉnh vẹo cột sống và hàn xương sống sau với ghép tự thân (mào chậu).Nắn chỉnh vẹo cột sống bằng phẫu thuật rất nguy hiểm khi trẻ đến muộn dochức năng hô hấp đã kém, độ vẹo quá lớn và chi phí dụng cụ mua của nướcngoài khá cao (30 – 90 triệu đồng). Sau phẫu thuật, trẻ có thể đi lại sau vàingày, xuất viện sau một tuần, ngồi, đứng và đi lại không cần mang nẹp thânsau một tuần, sinh hoạt thể thao bơi lội được sau một tháng, thể thao dùnglực vừa phải sau từ chín tháng đến một năm, không làm nặng trong mộtnăm. Các cháu phải tập thở liên tục ngay sau mổ như đã từng làm trước khimổ. Ăn uống cần đủ chất dinh dưỡng, chú ý dùng thêm canxi 1g/ngày, sinhtố D 400UI/ngày... Trẻ thường lên cân sau mổ nếu tập thở liên tục, sinh hoạtthể dục hàng ngày và ăn uống đầy đủ. Tập luyện giúp cột sống mềm dẻo hơnphần còn lại sau khi hàn xương lối sau (khiến các cử động bị giới hạn hơntrước). Tránh hẳn các môn thể thao dùng lực nhiều, những sinh hoạt nhẹnhàng như bơi lội, đi bộ, chạy bộ, khiêu vũ, đá banh (chừng mực)... đượckhuyến khích. Các trẻ gái về sau vẫn lập gia đình, sanh đẻ bình thư ...