Triệu chứng học bệnh của hệ thống thân-tiết niệu – Phần 3

Chẩn đoán bằng siêu âm là phương pháp chẩn đoán không xâm nhập, không có biến chứng, có thể lặp lại nhiều lần nên được ứng dụng rất rộng rãi. Siêu âm cho biết hình thái, kích thước thân, sự biến đổi nhu mô thân, giãn đài-bể thân, sỏi thân, hình thể bàng quang...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Triệu chứng học bệnh của hệ thống thân-tiết niệu – Phần 3 Triệu chứng học bệnh của hệ thống thân-tiết niệu – Phần 32.4. Thăm dò hình thái học:2.4.1. Siêu âm thân, bàng quang:Chẩn đoán bằng siêu âm là phương pháp chẩn đoán không xâm nhập, không cóbiến chứng, có thể lặp lại nhiều lần nên được ứng dụng rất rộng rãi. Siêu âm chobiết hình thái, kích thước thân, sự biến đổi nhu mô thân, giãn đài-bể thân, sỏithân, hình thể bàng quang...Bình thường, kích thước thân trên siêu âm: dài 10cm, rộng 5cm... Nhu mô thânđều và rất ít cản âm, đài-bể thân cản âm và không giãn. Tỉ lệ nhu mô/đài-bể thân(đo chiều dài thân/chiều dài đài-bểthân) là 1/2. Ranh giới giữa nhu mô và đài-bể thân rõ.- Suy thân mạn do viêm cầu thân mạn: kích thước thân nhỏ tương đối đều cả haibên, nhu mô thân tăng cản âm làm ranh giới giữa nhu mô và đài-bể thân khôngrõ.- Suy thân do viêm thân-bể thân mạn: hai thân nhỏ không đều, đài-bể thân giãn,chu vi thân lồi lõm không đều. Nếu có ứ nước thì thân to, đài-bể thân giãn to.- Sỏi ở đài bể thân: có hình tăng đậm âm ở vùng đài-bể thân, có bóng cản âm. Nếucó hình tăng cản âm mà không có bóng cản âm thì có thể là tổ chức xơ hoá.- Sỏi ở niệu quản thấp: không thấy được sỏi, nhưng thấy đài bể thân giãn là hìnhảnh gián tiếp cho thấy có cản trở lưu thông nước tiểu ở niệu quản.- Thân có nang: siêu âm rất có giá trị để chẩn đoán các bệnh thân có nang. Nangthân là các khối loãng âm hình tròn, bờ mỏng. Nếu thấy trong nang có tăng cản âmthì có thể là do chảy máu trong nang hoặc nhiễm khuẩn nang.2.4.2. X quang thân-tiết niệu:+ Chụp thân không có thuốc cản quang:- Thụt tháo hai lần cho sạch phân và cho hết hơi trong đại tràng, chụp phim ổbụng tư thế thẳng và nghiêng từ D11 đến hết khung chậu. Nếu kỹ thuật chụp tốtthì phải thấy rõ bóng hai cơ đái chậu, thấy được rõ bóng của hai quả thân.- Bình thường: thấy hai thân có hình dạng và kích thước bình thường, cực trênngang mỏm ngang của đốt sống lưng 11, cực dưới ngang mỏm ngang của đốt thắtlưng 2; thân phải thấp hơn thân trái một đốt sống. Không có hình cản quang ở thânhay dọc đường đi của niệu quản và bàng quang.- Bệnh lý:. Thân to hoặc nhỏ hơn bình thường: cần chụp thân có thuốc cản quang để xácđịnh.. Sỏi ở thân, sỏi ở niệu quản hay ở bàng quang: thấy hình cản quang tròn hay bầudục; hình ngón tay đi găng hoặc hình san hô ; bờ tròn, nhẵn hoặc nham nhở.Chụp thân không có thuốc cản quang chủ yếu để tìm sỏi cản quang. Sỏi canxiphosphat, sỏi canxi cacbonat, sỏi canxi oxalat, sỏi amonimagiephosphat th ì thấyđược hình cản quang. Sỏi urat, sỏi xanthyl, sỏi systin thì không cản quang nênkhông thấy được trên phim.Có thể nhầm sỏi với mỏm ngang đốt sống, cục vôi hoá, hạch ổ bụng vôi hoá, cụcphân, sỏi túi mật (chụp nghiêng thì sỏi túi mật ở trước cột sống, sỏi thân ở sau cộtsống). Để phân biệt cần chụp thân có tiêm thuốc cản quang vào tĩnh mạch.+ Chụp thân có tiêm thuốc cản quang vào tĩnh mạch:- Mục đích: để thăm dò hình thái thân, đài-bể thân và thăm dò chức năng thân.- Chỉ định: sỏi ở hệ thống thân-tiết niệu, lao thân, ung th ư thân, đái ra máu, đái radưỡng chấp;để chẩn đoán phân biệt thân to với một khối u trong ổ bụng...- Chống chỉ định:. Khi có suy thân: trước khi làm phải xét nghiệm nồng độ urê, creatinin máu, khinồng độ urê >8mmol/l thì không được làm.. Khi có dị ứng với iod. Trước khi làm phải thử phản ứng với iod: tiêm 0,5-1mlthuốc cản quang có iod vào tĩnh mạch, sau đó theo dõi phản ứng, mạch, huyết áp.. Đang đái ra máu đại thể.. Đang có suy tim nặng.. Có thai hoặc bụng có cổ chướng.- Phương pháp: thụt tháo 2 lần trước khi chụp.. Chụp 1 phim thân thường khi chưa tiêm thuốc cản quang, sau đó tiêm thuốc cảnquang và dùng 2 quả ép để ép vào 2 hố chậu, mục đích là để ép vào 2 niệu quảnkhông cho nước tiểu có thuốc cản quang xuống bàng quang.. Giai đoạn ép: 2-3 phút sau khi tiêm chụp 1 phim, sau đó cứ 15 phút chụp 1 phim,cần chụp2-3 phim.. Giai đoạn bỏ ép: sau khi tháo bỏ quả ép, chụp ngay 1 phim để xem niệu quản vàbàng quang- Nhận định kết quả:. Hình ảnh bình thường: sau 5-6 phút thấy hiện hình thân, sau 15 phút hiện hìnhđài-bể thân. Thân và đài-bể thân có hình dáng, kích thước bình thường. Có 3nhóm đài thân, mỗi đài thân tochia ra 2-3 đài thân nhỏ, mỗi đài thân nhỏ tận cùng bằng hình càng cua. Nhómđài thân trên hướng lên trên, nhóm đài thân giữa hướng ra ngoài, nhóm đài dướihướng xuống dưới và ra ngoài.Niệu quản có chỗ phình, chỗ thắt nhưng không to, đường kính khoảng 0,5-0,7cm,niệu quản có thể bị cong.. Bệnh lý:Có thể thấy sự thay đổi về kích thước, vị trí và hình thể thân như thân to, thânnhỏ, thân sa, thân lạc chỗ, thân di dạng...Đài-bể thân có thể bị giãn, bị biến dạng; có thể thấy các bất thường ở niệu quản vàbàng quang. Thân ngấm thuốc chậm hoặc không ngấm thuốc là biểu hiện chứcnăng thân suy giảm.+ Chụp bể thân ngược dòng có thuốc cản quang:- Phương pháp: dùng máy soi bàng quang đưa một ống thông theo đường niệuquản lên tới bểthân. Bơm thuốc cản quang theo ống thông vào bể thân rồi chụp.- Ưu điểm: đưa thẳng thuốc vào bể thân, thuốc không bị pha loãng nên hình đàithân và bể thân rõ. Ngoài ra còn có thể kết hợp để rửa bể thân, đưa thẳng thuốckháng sinh vào bể thân, lấy nước tiểu từ bể thân để xét nghiệm từng bên thân.- Chỉ định: mọi trường hợp không chụp thân có tiêm thuốc cản quang đường tĩnhmạch được hoặc chụp thân qua đường tĩnh mạch cho kết quả không rõ; đái radưỡng chấp.- Nhược điểm: chỉ biết được hình dáng đài thân và bể thân, không biết được hìnhthái thân và chức năng thân; dễ gây nhiễm khuẩn ngược từ dưới lên; nếu bơmthuốc mạnh có thể gây vỡ đài-bể thân; kỹ thuật phức tạp.- Chống chỉ định: khi có nhiễm khuẩn đường niệu.+ Chụp bơm hơi sau màng bụng:Phương pháp này hiện nay ít được áp dụng vì đã có siêu âm thân, nó chỉ còn đượcáp dụng trong một số trường hợp như: để nh ...