Trịnh Căn và Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnh

Bài viết giới thiệu tổng quan về tiểu sử, sự nghiệp của Trịnh Căn; đồng thời trình bày tình hình sưu tầm, nghiên cứu một số tác phẩm của Trịnh Căn (tiêu điểm là “Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnh”) cũng như nêu những nhận định khái quát về giá trị các tác phẩm của ông.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Trịnh Căn và Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnhTrịnh Căn và Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnhNguyễn Mạnh Hoàng(*)Tóm tắt: Trong sự phát triển của văn học thời Lê - Trịnh, chúa Trịnh Căn (1633-1709)để lại dấu ấn với thi tập “Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnh”. Bài viết giới thiệu tổngquan về tiểu sử, sự nghiệp của Trịnh Căn; đồng thời trình bày tình hình sưu tầm, nghiêncứu một số tác phẩm của Trịnh Căn (tiêu điểm là “Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnh”)cũng như nêu những nhận định khái quát về giá trị các tác phẩm của ông.Từ khóa: Trịnh Căn, Tiểu sử, Sự nghiệp, Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnh, Giá trịvăn họcAbstract: During the period of literary development in the Lê - Trịnh dynasties, LordTrịnh Căn made a remarkable contribution with his collection of poems entitled “Ngự đềThiên Hòa doanh bách vịnh”. This paper overviews Trịnh Căn’s life and works. Besides,it introduces the process of collecting and researching Trịnh Căn’s works (focusing on thecollection “Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnh”) as well as proposes some comments onthe values of his works.Keywords: Trịnh Căn, Biography, Career, Ngự đề Thiên Hòa doanh bách vịnh, LiteraryValueMở đầu 1(*) 1. Tiểu sử, sự nghiệp Trịnh Căn Chúa Trịnh Căn là một tác giả có vị trí Trịnh Căn (1633-1709) là con trai thứkhá quan trọng trong văn học sử Việt Nam tư của Tây vương Trịnh Tạc (1606-1682),thời Lê - Trịnh, nhưng thân thế, sự nghiệp nhưng do ba người anh đều mất sớm nênvà trước tác của ông vẫn chưa được quan ông được xem là con trưởng kế thừa ngôitâm nghiên cứu đầy đủ, đúng mức. Nhiều chúa. Theo Khâm định Việt sử thông giámthông tin về tiểu sử, sự nghiệp văn chương cương mục, Trịnh Căn khi còn ít tuổi vì cócủa ông vẫn còn ít được biết đến. Bài viết tội phải giam trong ngục, sau dùng “kế quỷđặt vấn đề tìm hiểu tiểu sử, sự nghiệp và quyệt” được thoát tội. Trịnh Căn từ vị thếtình hình sưu tầm khảo cứu cũng như giá một người bị ruồng bỏ đã được lên ngôitrị khái quát các tác phẩm của ông - mà tiêu chúa, vượt lên trên những nhân vật quyềnbiểu là thi tập Ngự đề Thiên Hòa doanh lực khác của họ Trịnh. Ngay từ khi còn làbách vịnh - ngõ hầu bước đầu cho phép Thế tử, Trịnh Căn đã được phong tước Địnhhình dung rõ hơn tác gia văn học Trịnh Căn. Nam vương, từng làm Trấn thủ Nghệ An và tham gia chiến tranh Trịnh - Nguyễn. Năm TS., Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Hàn(*) 1682, Trịnh Căn chính thức nối nghiệplâm Khoa học xã hội Việt Nam; chúa, sau tiến phong là Đại Nguyên soáiEmail: hoangnguyenhn261280gmail.com46 Thông tin Khoa học xã hội, số 5.2023Thống quốc chính Thượng thánh phụ sư chuyển tiếp) cứ nhắm mắt mà viết thẳngThịnh công nhân minh uy đức Định vương. ra, cho nên thực ra không có cấu tứ gì. Thi, Theo Đại Việt sử ký tục biên, để trị phú, tứ lục đều rập theo thể văn cũ, khôngquốc, chúa Trịnh Căn trọng dụng các danh ngại trùng lặp. Đến đây mới ra lệnh chấnsĩ tài năng như Nguyễn Danh Nho, Nguyễn chỉnh lại. Từ nay phép thi nhất nhất dùngQuý Đức, Nguyễn Tông Quai, Vũ Thạnh… thể văn đời Hồng Đức. Lúc làm bài vănTrịnh Căn chú trọng chỉnh đốn bộ máy thì tùy câu hỏi, cốt dùng ý mình nghĩ màquan lại, đề cao pháp luật, giữ nghiêm phép viết ra, hơi văn hồn nhiên, không được viếtnước, ổn định chính sự và chăm lo đời sống trầm theo lời văn cũ đã thuộc”. (Dẫn theo:nhân dân. Chẳng hạn, năm Giáp Tý (1684), Quốc sử viện triều Lê, 2012: 40). Đặc biệt,Chúa định thành luật lệnh cho Hiến ty các Chúa sai các Nho thần Lê Hy và Nguyễnxứ hằng năm rà soát tình hình đói khổ bệnh Quý Đức biên soạn sách Bản kỷ tục biên từtật của dân, cuối năm tập hợp tâu lên. Năm Vua Lê Huyền Tông (1633-1671) đến VuaĐinh Mão (1687), Chúa sai quan kinh sư đi Lê Gia Tông (1672-1675), tiếp theo phầncác nơi xem thế đất, làm thủy lợi, xét việc do Phạm Công Trứ biên soạn từ Vua Lêkhoan giảm và miễn thuế cho dân các xứ. Trang Tông (1533-1548) đến Vua Lê ThầnNăm Giáp Tuất (1694), Chúa ra lệnh cho Tông (1649-1662), trong bộ sách gọi làquan địa phương khảo sát, ghi chép cẩn Quốc sử thực lục. Về việc này, Đại Việt sửthận về địa giới, núi sông, khe suối, ruộng ký tục biên chép: “Mùa đông, tháng mườiđất, chùa miếu, chợ búa, bến đò, đường một, bọn Lê Hy dâng bộ Quốc sử tục biênxá,... của từng địa phương để quản lý. Năm thực lục. Đầu niên hiệu Cảnh Trị (1663),Quý Mùi (1703), khi có hạn hán đói kém, sai Tể thần Phạm Công Trứ biên soạn sử từChúa miễn thuế thân cho dân xứ Thanh Lê Trang Tông đến Lê Thần Tông (1533-Hoa, lại xuất tiền bạc cấp cho dân nghèo 1662) nhưng việc khắc in chưa xong. Chúađói trong kinh thành... lại sai Lê Hy, Nguyễn Quý Đức biên soạn Về phương diện văn hóa giáo dục, từ Lê Huyền Tông (1663-1671) đến Lêcũng theo Đại Việt sử ký tục biên, khi ở Gia Tông (1672-1675) gồm những sự thựcngôi chúa, Trịnh Căn cho chấn chỉnh và trong 13 năm cũng gọi là Tục biên” (Dẫnquản lý chặt chẽ việc học hành thi cử từ theo: Quốc sử viện triều Lê, 2012: 46).Trung ương đến địa phương, cử các quan Chúa Trịnh Căn cũng cho hoàn thành việctrọng thần kiêm lĩnh Quốc Tử Giám; định khắc in bộ Đại Việt sử ký toàn thư (“Nộira quy chế thi cử nghiêm ngặt, đồng thời các quan bản”) vào năm Chính Hòa thứ 18khôi phục thể văn thời Hồng Đức (chuộng đời Vua Lê Hy Tông (1697)…sự hồn hậu, tao nhã, sát thực) thay cho Cuộc đời và sự nghiệp Trịnh Căn thườngsự khuôn sáo, trùng lặp từ thời Lê Trung được học giới đánh giá là gạch nối giữa thờihưng về sau: “Từ Trung hưng đến nay kỳ Trịnh - N ...