Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy - Nhìn từ góc độ người trực tiếp giảng dạy

Đây là một tác phẩm cực hay của Truyện cổ nước Nam. Truyện lại bao hàm tính phức hợp, đa nghĩa. Vì thế, khi nghiên cứu “Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy”, nhiều ý kiến đồng thuận nhưng cũng không ít lời bàn bạc ngược chiều. Đó là điều bình thường trong quá trình tiếp nhận văn chương. Đây là một tác phẩm cực hay của Truyện cổ nước Nam. Truyện lại bao hàm tính phức hợp, đa nghĩa. Vì thế, khi nghiên cứu “Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy”, nhiều ý...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu - Trọng Thủy - Nhìn từ góc độ người trực tiếp giảng dạy Truyện An Dương Vương và MỵChâu - Trọng Thủy - Nhìn từ góc độ người trực tiếp giảng dạyĐây là một tác phẩm cực hay của Truyện cổ nước Nam. Truyện lại bao hàm tínhphức hợp, đa nghĩa. Vì thế, khi nghiên cứu “Truyện An Dương Vương và MỵChâu - Trọng Thủy”, nhiều ý kiến đồng thuận nhưng cũng không ít lời bàn bạcngược chiều. Đó là điều bình thường trong quá trình tiếp nhận văn chương. Đây là một tác phẩ m cực hay của Truyện cổ nước Nam. Truyện lại baohàm tính phức hợp, đa nghĩa. Vì thế, khi nghiên cứu “Truyện An DươngVương và Mỵ Châu - Trọng Thủy”, nhiều ý kiến đồng thuận nhưng cũngkhông ít lời bàn bạc ngược chiều. Đó là điều bình thường trong quá trình tiếpnhận văn chương. Xin được bàn thêm ba điểm: 1. Về tên truyện: SGK Ngữ văn 10 (2006) lấy đầu đề “Truyện An DươngVương và Mỵ Châu - Trọng Thủy”, cách đặt tên này có thể gây hiểu lầm. Cóngười sẽ nghĩ: Đây có thể là hai truyện theo kết cấu: - Truyện (Chủ ngữ) An Dương Vương (Vị ngữ 1) Mỵ Châu - Trọng Thủy (Vị ngữ 2) Chúng tôi dạy bài này học sinh có hỏi: Đây là một hai hay truyện? Thực tế,chuyện tình Mỵ Châu - Trọng Thủy là một bộ phận của “Truyện An DươngVương”, gắn với quá trình dựng nước, giữ nước và mất nước của vua An DươngVương; chỉ đặt tên “Truyện An Dương Vương” là đủ vì tên tên truyện ấy đã baohàm tất cả các truyện: truyện Rùa Vàng, chuyện tình Mỵ Châu - Trọng Thủy, lànhững bộ phận của “Truyện An Dương Vương”. 2. Về thể loại: Chú ý đúng mức đến thể loại khi phân tích tác phẩm là việc cótính phương pháp luận. Tuy nhiên, nếu cực đoan hóa thành chủ nghĩa thể loại cókhi lại không cắt nghĩa được những vấn đề phức tạp, những vùng giao thoa dotruyện đặt ra. Đây là một truyện cổ, hội tụ đủ những yếu tố của: Thần thoại -Truyền thuyết - Cổ tích. “Truyện Rùa Vàng” trong “Lĩnh Nam chích quái” của Vũ Quỳnh và Kiều Phútập trung chủ yếu vào những yếu tố thần kỳ mà Rùa vàng là hiện thân. Tính chấtthần thoại của truyện đã lý giải vì sao An Dương Vương xây được Loa Thành, nhờnỏ thần mà đánh giặc, rồi Rùa vàng rẽ nước để vua cầm sừng tê bảy tấc đi về thủycung… Thể loại truyền thuyết càng rõ hơn. Truyện đã phản ánh một sự thật lịch sử, ítra là “Cái cõi của sự thật lịch sử” (Phạm Văn Đồng): Vua cha mất cảnh giác nên“Cơ đồ đắm biển sâu” (Tố Hữu). Đó là bài học muôn đời, mang tính chất cho mọidân tộc, mọi thời đại. “Truyện An Dương Vương” cũng rất đậm màu cổ tích. Hình ảnh “Ngọc trai -giếng nước” thực chất là một giấc mơ (Truyện Cổ tích là những giấc mơ đẹp - Ýcủa Gorki). Một sự thể tất của nhân dân trước cái vô tình của Mỵ Châu, dẫu là vôý nhưng hậu quả khôn lường, nàng phải lìa đầu dưới lưỡi gươm oan nghiệt củavua cha. Mỵ Châu rắc lông ngỗng dọc đường để Trọng Thủy theo dấu tìm mình,được Rùa vàng phán xét, thực chất là phán xét của lịch sử: - “Tặc tại hậu bối”(Tạm dịch: Kẻ ngồi sau lưng chính là giặc). Trong trường hợp này, Mỵ Châu làgiặc, không phải con ngồi sau lưng cha nữa. Tuy nhiên, vì “vô ý” nên dân gian đãkể: “Máu Mỵ Châu chảy xuống biển, trai sò ăn lấy, đều biến thành hạt châu”.Chúng tôi đã đến Di tích Cổ Loa (Đông Anh - Hà Nội), nơi nhộn nhịp nhất, hươngkhói nhiều nhất, không khí trầm mặc nhất trong lòng du khách lại là điện thờtượng Mỵ Châu cụt đầu. Điều đó nói lên sự cảm thông của người đời khi “Trái timnhầm chỗ”. Đây là yếu tố có hậu mà truyện cổ tích rất ưa dùng. Phân tích truyệnnày phải chú ý đến cả ba thể loại trên. Dĩ nhiên, liều lượng phải khác nhau. Chỉchú trọng vào thể loại truyền thuyết sẽ không lý giải được nhiều vấn đề do truyệnđặt ra. 3. Từ lý thuyết “Đặc trưng thể loại”, có ý kiến cho rằng: “Cảm hứng chủ đạocủa tác giả dân gian trong truyện vẫn ngợi ca, khẳng định” (Kỷ yếu Hội thảo khoahọc “Dạy văn ở trường phổ thông”, trường Đại học Vinh, trang 76), như vậy làmới căn cứ vào kết cục của truyện: Dân gian minh oan cho Mỵ Châu, An DươngVương đi vào cõi bất tử… Người đọc thấy rằng: Cảm hứng ngợi ca ở truyện này làthứ yếu, nếu không nói là mờ nhạt. Cái đáng quan tâm ở đây là thái độ phê pháncủa dân gian nhằm gửi một thông điệp: Bất cứ ai, bất cứ thời đại nào, quốc gia nào,mất cảnh giác là mất nước. Mỵ Châu “Trái tim nhầm chỗ để trên đầu / Nỏ thần vôý trao tay giặc / Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu” (Tố Hữu), có nguyên nhân từ việcmất cảnh giác của An Dương Vương. Đó là hệ quả của việc “nuôi ong tay áo”.Cho dù việc ở rể làm con tin…xưa kia là chuyện phổ biến giữa các quốc gia cóchiến tranh. Bài học lịch sử này có trong ý đồ sáng tạo của tác giả dân gian, chứkhông phải vì đất nước thường xuyên có chiến tranh, nên ta lấy lịch sử để vận vào. Ý kiến: Cần trả tác phẩm VHDG về với môi trường sinh thành ra nó chỉ đúngmột phần thôi. Bởi lẽ môi trường sinh thành tác phẩm cách ta hàng ngàn năm. Conngười của thế hệ hôm nay khó mà “phục chế” lại quá khứ. Có chăng chỉ là tưởngtượng và giả định. Khả thi nhất là căn cứ vào văn ...