Truyền tải kiến thức tới người học bằng phương pháp làm mịn dần

Bài báo đề xuất một cách tiếp cận "sàng lọc" trong phương pháp dạy học công nghệ thông tin ở trường phổ thông, cho phép giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy. Phương pháp “sàng lọc” được áp dụng cho hai đối tượng bao gồm kiến thức mà học sinh cần đạt được và quá trình giảng dạy do giáo viên hướng dẫn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Truyền tải kiến thức tới người học bằng phương pháp làm mịn dần JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci. 2010, Vol. 55, No. 4, pp. 37-47 TRUYỀN TẢI KIẾN THỨC TỚI NGƯỜI HỌC BẰNG PHƯƠNG PHÁP LÀM MỊN DẦN Nguyễn Chí Trung và Hồ Cẩm Hà Trường Đại học Sư phạm Hà Nội1. Mở đầu Trong đời sống hàng ngày, cũng như trong khoa học kĩ thuật, mỗi khi gặp mộtvấn đề cần giải quyết, ta vẫn thường đưa nó về các vấn đề đơn giản hơn. Quá trình“làm mịn dần” sẽ được tiếp tục cho đến khi dẫn đến các vấn đề con có thể giải quyếtđược dễ dàng. Với những người thuộc chuyên ngành Công nghệ thông tin, “làm mịn dần”là một thuật ngữ quen thuộc. Hơn 20 năm trước, trong “Data Structure and Algo-rithms” [1], Aho A.V., Hopcroft J.E. và Ullman J.D đã đề xuất chiến lược “Divide &Conquer” (Chia để Trị) thể hiện một ý tưởng tuyệt vời cho cách tiếp cận lập trìnhhướng chức năng ngày nay. Để có thể đạt được hiệu quả trong dạy học lập trình,học phần Phương pháp dạy học tin học [2] yêu cầu các sinh viên sư phạm Tin họcphải nắm vững “Kĩ thuật lập trình từ trên xuống”. Trong học phần Trí tuệ nhân tạo[3], cách biểu diễn vấn đề trong máy tính, chiến lược qui vấn đề về các vấn đề conđể giải quyết là một trong những kiến thức cơ sở được cung cấp cho sinh viên. Ở tất cả những tình huống nêu trên, ý tưởng “làm mịn dần” để giải quyết vấnđề được cài đặt vào người học hoặc máy tính. Trong nghiên cứu này, dưới góc độphương pháp dạy học, chúng tôi sử dụng thuật ngữ phương pháp làm mịn dần chođối tượng là người dạy khi vấn đề cần giải quyết là một bài toán sư phạm. Bài toánđó có thể phát biểu ở mức tổng quát là: Cho trước một nội dung kiến thức cần dạy,hãy tìm kiếm và xây dựng cách truyền tải kiến thức một cách có hiệu quả nhất đếnngười học.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Khái niệm giải quyết vấn đề theo phương pháp làm mịn dần Thuật ngữ “vấn đề” ở đây chỉ một bài toán cần giải, một thuật toán cần xâydựng, một chương trình cần thiết kế và thực hiện, hoặc một cách khái quát, là bất 37 Nguyễn Chí Trung và Hồ Cẩm Hàcứ một đối tượng nào đó cần tới tác động tư duy của con người để thu được các kếtquả mong đợi. Đặc biệt, “vấn đề” nói tới trong nghiên cứu này là một bài dạy hoặcmột lượng kiến thức cần đem đến theo cách mà người học dễ dàng lĩnh hội được. Xuất phát từ ý tưởng trong [3], phương pháp làm mịn dần là một phươngpháp giải quyết vấn đề bằng cách phân tích vấn đề ban đầu thành các vấn đề conđơn giản hơn. Các vấn đề con, nếu cần thiết, lại có thể được tiếp tục được phântích thành các vấn đề con đơn giản hơn nữa. Quá trình qui vấn đề thành các vấnđề con dừng lại khi thu được một tập hợp các vấn đề con sơ cấp (là các vấn đề đãbiết cách giải hoặc dễ dàng giải được). Thuật ngữ làm mịn ở đây bao hàm cả thuậtngữ “làm mịn” trong [2] (là quá trình cải tiến để tối ưu hóa một thuật toán), bởi lẽsau quá trình làm mịn thì kết quả thu được - tức là lời giải cho vấn đề ban đầu - làmột kết quả có tính tối ưu theo một tiêu chí nào đó chấp nhận được.2.2. Truyền tải kiến thức đến người học bằng phương pháp làm mịn dần Những sinh viên sư phạm khoa CNTT mới ra trường và ngay cả nhiều thầycô giáo dạy bộ môn Tin học nhiều năm, vẫn thường khó khăn trong tìm kiếm mộtphương pháp nào đó để truyền tải kiến thức một cách dễ hiểu tới học sinh (HS),nhất là khi giảng dạy phần lập trình. Một nội dung kiến thức khó hiểu đối với ngườihọc thì thường là khó truyền tải đối với người dạy. Ta đều biết, khi người thầy thànhcông trong truyền đạt một nội dung kiến thức cho người học, thì người học sẽ thunhận được không chỉ nội dung kiến thức đó mà còn cả cách tư duy, phương phápgiải quyết vấn đề của người thầy. Chúng tôi muốn xem xét phương pháp làm mịn dần cần được người dạy vậndụng như thế nào để có thể truyền đạt nội dung kiến thức theo yêu cầu, sao chongười học tiếp nhận được một cách hiệu quả. Nội dung kiến thức ở đây có thể làcả một chương trình học trọn gói cho một khối lớp, có thể là một bài dạy, có thểlà một kiến thức nào đó được xem là khó hiểu đối với người học. Chúng tôi dùngphương pháp làm mịn dần cho: nội dung kiến thức và tiến trình giảng dạy.2.2.1. Làm mịn đối với nội dung kiến thức Khi xem nội dung kiến thức cần truyền tải là vấn đề cần phải giải quyết.Người dạy sẽ tìm cách chia nhỏ nội dung kiến thức đó thành các nội dung nhỏ hơn(làm mịn) mà người học có thể dễ dàng tiếp cận chúng và phân bổ vào trong tiếntrình giảng dạy của mình. * Phân bổ lại nội dung và thời lượng theo chuẩn kiến thức. Lượng kiến thức cần truyền tải đối với người dạy hầu như đã được mô-đunhóa thành các chương, bài cụ thể trong giáo trình môn học. Ở bậc phổ thông, ngoài38 Truyền tải kiến thức tới người học bằng phương pháp Là ...