Từ truyền thống đến thị trường: Sự chuyển đổi kinh tế của người Dao Đỏ ở xã Tả Phìn, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai

Bài viết phân tích rõ hơn về quá trình chuyển đổi kinh tế ở miền núi, trong trường hợp này lấy đối tượng là người Dao Đỏ ở xã Tả Phìn, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Trên cơ sở đó, bài viết cho thấy những yếu tố đặc trưng cũng như những quy luật chung của quá trình thị trường hóa miền núi đang diễn ra ngày càng sâu rộng ở Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Từ truyền thống đến thị trường: Sự chuyển đổi kinh tế của người Dao Đỏ ở xã Tả Phìn, huyện Sa Pa, tỉnh Lào CaiTừ truyền thống đến thị trường: Sự chuyểnđổi kinh tế của người Dao Đỏ ở xã Tả Phìn,huyện Sa Pa, tỉnh Lào CaiBïi Minh Hµo(*)Tãm t¾t: Trong vµi thËp kû qua, víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ võa vµ nhá ë miÒnnói, nÒn kinh tÕ hµng hãa ë vïng d©n téc Ýt ng−êi ph¸t triÓn nhanh chãng. Sù h×nhthµnh thÞ tr−êng, ®Æc biÖt lµ sù chuyÓn ®æi vÒ mÆt kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ truyÒnthèng sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®· t¸c ®éng toµn diÖn ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, v¨nhãa vµ x· héi cña c¸c d©n téc Ýt ng−êi. Qua nhiÒu n¨m kh¶o s¸t sù chuyÓn ®æi kinhtÕ cña ng−êi Dao §á ë x· T¶ Ph×n, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai, chóng t«i muèn lµmrâ h¬n vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ ë miÒn nói, trong tr−êng hîp nµy lÊy ®èit−îng lµ ng−êi Dao §á ë x· T¶ Ph×n, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai. Trªn c¬ së ®ã, bµiviÕt cho thÊy nh÷ng yÕu tè ®Æc tr−ng còng nh− nh÷ng quy luËt chung cña qu¸ tr×nhthÞ tr−êng hãa miÒn nói ®ang diÔn ra ngµy cµng s©u réng ë ViÖt Nam.Tõ khãa: Kinh tÕ thÞ tr−êng, ThÞ tr−êng hãa, ChuyÓn ®æi kinh tÕ, D©n téc Ýt ng−êi,Ng−êi Dao §á, Sa PaI. Kinh tÕ hµng hãa ë khu vùc miÒn nói vïng ®ångbµo d©n téc Ýt ng−êi1. MiÒn nói, vïng ®ång bµo d©n técÝt ng−êi lµ mét d¹ng n«ng th«n ®Æc biÖt.Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, “chuyÓnsang s¶n xuÊt hµng hãa lµ mét yªu cÇukh¸ch quan cã tÝnh quy luËt.(*)§−a n«ngth«n n−íc ta chuyÓn sang s¶n xuÊthµng hãa lµ mét tÊt yÕu lÞch sö” (Phan§¹i Do·n, 1989, tr.28).§Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ hµng hãamiÒn nói lµ ph¸t triÓn thÊp, chËm, dùatrªn sù n©ng cao n¨ng suÊt vµ s¶n(*)Trung t©m Di s¶n c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam.l−îng cña c¸c ngµnh ®· cã tr−íc ®ã ®Ót¹o ra s¶n phÈm d− thõa ®em ®i trao®æi; ph¸t triÓn trªn nÒn t¶ng cña n«ngnghiÖp, thñ c«ng nghiÖp vµ th−¬ngnghiÖp, yÕu tè c«ng nghiÖp mê nh¹t.Kinh tÕ hµng hãa diÔn ra cã c¸c yÕu tèthÞ tr−êng chi phèi nh−ng kh«ng mangtÝnh quyÕt ®Þnh v× c¸c quy luËt thÞtr−êng biÓu hiÖn kh«ng trän vÑn.Cã thÓ nãi, ph¸t triÓn kinh tÕ hµnghãa n«ng th«n nãi chung vµ miÒn nóinãi riªng ®· t¹o ra mét b−íc tiÕn míitrong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc.Nh−ng sù ph¸t triÓn nµy còng mangtheo nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p, cÇn ®−îcnhËn thøc râ vµ ®iÒu chØnh hîp lý.322. Ng−êi Dao §á lµ mét bé phËn d©nc− quan träng ë Sa Pa - mét huyÖn vïngcao n»m ë phÝa T©y Nam cña tØnh LµoCai. Víi d©n sè kho¶ng h¬n 1,2 v¹n,ng−êi Dao §á chiÕm tû lÖ kho¶ng 26%d©n sè cña Sa Pa, lµ céng ®ång ®«ng d©nthø 2 sau ng−êi H’m«ng trªn ®Þa bµn.Ng−êi Dao §á ë x· T¶ Ph×n, huyÖnSa Pa, tØnh Lµo Cai lµ mét céng ®ångsinh sèng l©u ®êi, cã mét nÒn v¨n hãa®a d¹ng vµ kinh tÕ kh¸ ph¸t triÓn. Lµmét bé phËn nh¹y bÐn víi kinh tÕ hµnghãa, sau nhiÒu n¨m b¾t nhÞp víi sù ph¸ttriÓn, nÒn kinh tÕ cña ng−êi Dao §á®ang thay ®æi nhanh chãng theo h−íngtõ kinh tÕ tù cung tù cÊp truyÒn thèngsang kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong kho¶ngh¬n mét thËp niªn qua, d−íi t¸c ®éngcña ®« thÞ hãa ë Sa Pa, sù ph¸t triÓn cñadu lÞch vµ sù hç trî cña nhiÒu chÝnh s¸chnhµ n−íc, nÒn kinh tÕ cña ng−êi Dao §áë T¶ Ph×n ®ang cã nh÷ng thay ®æi râ rÖttheo h−íng tiÕn lªn kinh tÕ thÞ tr−êng.Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2015h−íng tÝch cùc vµ tiªu cùc.II. Sù chuyÓn ®æi kinh tÕ cña ng−êi Dao §á ë x· T¶Ph×n, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai1. Ho¹t ®éng kinh tÕ truyÒn thèngcña ng−êi Dao §áKinh tÕ chiÕm ®o¹t tù nhiªn baogåm c¸c ho¹t ®éng h¸i l−îm - s¨nb¾t/b¾n vµ h¸i thuèc.Ng−êi Dao §á cã nhiÒu kinh nghiÖmtrong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ h¸i l−îm s¨n b¾t/b¾n dùa trªn sù hiÓu biÕt vÒ c¸cquy luËt sinh tr−ëng cña sinh th¸i tùnhiªn trong vïng. S¶n phÈm chÝnh lµnÊm h−¬ng, sa nh©n, m¨ng rõng, mécnhÜ, cñ mµi, rau xanh, mËt ong,... Tr−íc®©y, ng−êi Dao §á s¨n b¾n ®−îc nhiÒulo¹i thó lín nh− h−¬u, nai, ho½ng vµ hæ.Hä võa ®i s¨n tËp thÓ võa ®i c¸ nh©n.Ngµy nay, s¨n b¾n chØ g¾n liÒn víi viÖcb¶o vÖ mïa mµng, ®èi t−îng chñ yÕu lµc¸c loµi thó nhá nh− chån, c¸o, sãc, lînrõng,...…H¸i thuèc nam lµ nghÒ cæ truyÒnTõ n¨m 2007 ®Õn nay, tr¶i qua gÇn8 n¨m kh¶o s¸t thùc ®Þa t¹i T¶ Ph×n, cña ng−êi Dao §á. ViÖc t×m vµ sö dôngchóng t«i ®· tiÕp cËn vµ hiÓu râ h¬n vÒ thuèc nam thÓ hiÖn ®−îc vèn kiÕn thøcqu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ tr−êng vµ sù y häc ®a d¹ng vµ phong phó cña ng−êit¸c ®éng cña nã ®Õn ®êi sèng ng−êi d©n. d©n. C¸c bµi thuèc quý ®−îc truyÒn thôKinh tÕ truyÒn thèng thay ®æi nhanh cÈn thËn nªn chØ cã mét sè ng−êi biÕt.chãng, theo ®ã lµ sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu Cßn c¸c bµi thuèc ®¬n gi¶n th× rÊt nhiÒuh×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt míi vµ sù ng−êi biÕt dïng, nh−ng hä kh«ng biÕttrçi dËy cña kinh tÕ gia ®×nh. T− duy hÕt c¸c vÞ thuèc nªn hiÖu qu¶ kh«ng cao.kinh tÕ cña ng−êi d©nB¶ng 1: Sè liÖu kinh tÕ ch¨n nu«i cñacòng thay ®æi sangx· T¶ Ph×n tõ n¨m 2010 ®Õn 2013nh÷ng tÝnh to¸n lîi Ých,§¬n vÞ tÝnh: con®Æt vÊn ®Ò lîi nhuËn lªnCh¨n nu«i2010201120122013vÞ trÝ cao h¬n dï vÉnchän con ®−êng ph¸t §µn tr©u359359429494triÓn an toµn nhÊt. Sù §µn bß757598133biÕn ®æi kinh tÕ kÐo theo ...