Tư tưởng quản trị: Nguồn gốc gây nên tình trạng nhiều doanh nghiệp nhà nước thua lỗ

Doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đóng góp 40% tổng sản phẩm quốc nội, là thành phần chủđạo của nền kinh tế. Trong những năm qua, mặc dù Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều giảipháp nhằm tăng sức cạnh tranh, nhưng thực trạng hoạt động của khối kinh tế này vẫn bộc lộrất nhiều yếu kém, sức cạnh tranh còn thấp, nhiều doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ kéo dàitạo gánh nặng cho ngân sách, ngân hàng. “Tình trạng rất nhiều doanh nghiệp nhà nước hoạtđộng kém hiệu quả trong khi nhiều giám đốc lại trở nên siêu giàu”(1) là......
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tư tưởng quản trị: Nguồn gốc gây nên tình trạng nhiều doanh nghiệp nhà nước thua lỗChương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế Phát triển I Tư tưởng quản trị: Nguồn gốc gâyNiên khóa 2004 - 2005 Bài viết chính sách số 2 nên tình trạng nhiều DNNN thua lỗ Tư tưởng quản trị: Nguồn gốc gây nên tình trạng nhiều doanh nghiệp nhà nước thua lỗ Hồ Khắc TếDoanh nghiệp nhà nước (DNNN) đóng góp 40% tổng sản phẩm quốc nội, là thành phần chủđạo của nền kinh tế. Trong những năm qua, mặc dù Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều giảipháp nhằm tăng sức cạnh tranh, nhưng thực trạng hoạt động của khối kinh tế này vẫn bộc lộrất nhiều yếu kém, sức cạnh tranh còn thấp, nhiều doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ kéo dàitạo gánh nặng cho ngân sách, ngân hàng. “Tình trạng rất nhiều doanh nghiệp nhà nước hoạtđộng kém hiệu quả trong khi nhiều giám đốc lại trở nên siêu giàu”(1) là phổ biến. Bài viết nàymong muốn được ứng dụng một số cơ sở lý thuyết kinh tế để phân tích bản chất của hiệntượng trên.Nguyên nhân từ đâu ?Phân phối thu nhập có tác động đến hiệu quả kinh doanh và hành vi lựa chọn của ngườiquản trị.Khi nền kinh tế chuyển sang thời đại tin học, tri thức đã trở nên quan trọng hơn vốn đầu tưtrong quá trình tạo ra lợi nhuận; tài sản trí tuệ phát triển mạnh hơn tài sản vốn. Vì vậy ngườilao động cho rằng bản thân mình xứng đáng được hưởng một mức đãi ngộ cao hơn, bên cạnhđó lại hình thành những tư tưởng trì trệ trong lao động do việc phân phối lương vẫn còn tínhchất bình quân chủ nghĩa. Thực tế cơ chế phân phối lợi nhuận sau thuế tại DNNN quy địnhthiếu cụ thể, chưa ổn định đã hạn chế động lực của người quản lý điều hành trong DNNN.Tình trạng rời bỏ DNNN để tổ chức công ty riêng ngày càng phổ biến. Bên cạnh đó là chế độtài chính thiếu chặt chẽ tạo nên những khoản thu nhập ngoài lương của một nhóm người nắmquyền lực trong doanh nghiệp, hoạt động vì lợi ích cá nhân mà không quan tâm đến lợi íchtập thể hay có thể hiểu rộng trên toàn hệ thống nền kinh tế luôn tồn tại những mối quan hệnhóm nhằm lạm dụng, cấu kết, chi phối quyền lực để thu lợi riêng. Như vậy, chính sách phânphối thu nhập mang tính công bằng danh nghĩa đã tác động đến hiệu quả kinh doanh và hànhvi lựa chọn của người quản trị.Hồ Khắc Tế - Fetp10 1 1/6/05Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Kinh tế Phát triển I Tư tưởng quản trị: Nguồn gốc gâyNiên khóa 2004 - 2005 Bài viết chính sách số 2 nên tình trạng nhiều DNNN thua lỗLý thuyết lựa chọn tối ưu giải thích hiện tượng trên như thế nào?Hành vi của nhà quản trị doanh nghiệp do chính mục tiêu của họ quyết định trên cơ sở nhữngràng buộc các mối quan hệ xã hội và chịu sự chi phối bởi định chế, quyền lợi và nghĩa vụ.“Quyền lợi cá nhân” hiểu theo nghĩa rộng là mục tiêu hàng đầu của con người, do đó mọihành vi của con người luôn hướng đến sự lựa chọn tối ưu giữa lợi ích tập thể và quyền lợi cánhân, giữa đạo đức và ràng buộc hệ thống.Một dẫn chứng cụ thể khi so sánh giữa nguồn thu nhập từ tỷ lệ “hoa hồng” trên một hợpđồng có thể không ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận doanh nghiệp nhưng số tiền đó có giá trị rấtlớn so với thu nhập từ lương do đó nếu những ràng buộc lỏng lẽo sẽ tạo cơ hội cho ngườiquản lý quyết định chọn lựa phương án mang lại nhiều lợi ích cá nhân. Suy rộng toàn xã hội,có thể tổng số tiền tham nhũng so với GDP là không lớn nhưng số tiền tham nhũng trên mộtnhóm người so với GDP bình quân đầu người thì hoàn toàn khác, sự bất bình đẳng, sự phânhóa giàu nghèo trong xã hội phải chăng cũng phát sinh từ đây.Tính chất sở hữu vốn có quyết định hành vi của chủ doanh nghiệp không?Thực sự cho đến nay vấn đề sở hữu và quyền quản lý tài sản giao cho DNNN vẫn chưa rõràng; ai là người chịu trách nhiệm cuối cùng về hiệu quả sử dụng vốn; tiêu chuẩn nào đánhgiá hiệu quả hoạt động của người đại diện chủ sở hữu. Bên cạnh đó thực tế còn thiếu hệthống giám sát của nhà nước đối với người quản lý và thường chậm trễ để xác định tráchnhiệm trong những trường hợp thất thoát, lãng phí tài sản tại DNNN… gây nên sự lạm dụngsở hữu nhà nước vì mục đích tư lợi.Nhìn từ gốc độ quản lý tài chính doanh nghiệp cho thấy hành vi quản trị của người quản lýchịu ảnh hưởng bởi tính chất sở hữu vốn. Với một tài sản như nhau nhưng tính chất sở hữukhác nhau sẽ mang lại hiệu quả sử dụng tài sản hoàn toàn khác nhau. Một chủ đầu tư bỏ vốnra để tự làm chủ kinh doanh thì mục tiêu cuối cùng là lợi nhuận do đó mọi hành vị của họ làtối đa suất sinh lời của đồng vốn. Một giám đốc làm thuê thì hành vi quản trị của họ chịuquyết định bởi những rành buộc giữa quyền lợi và nghĩa vụ đã thỏa thuận trong hợp đồng laođộng với chủ đầu tư và nếu bản thân họ có một phần vốn góp thì hành vi quản trị của họ làđiểm tối ưu giữa sức lao động, thu nhập t ...