Ước lượng khả năng của quan hệ không chắc chắn giữa hai điểm thời gian bất định

Trong bài nghiên cứu này, chúng tôi đề xuất một cách tiếp cận nhằm biểu diễn và ước lượng quan hệ không chắc chắn giữa hai điểm thời gian bất định dựa trên lí thuyết khả năng. Việc xem xét một thí dụ ở phần cuối bài báo là gợi ý về lĩnh vực ứng dụng của cách tiếp cận được đề xuất.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ước lượng khả năng của quan hệ không chắc chắn giữa hai điểm thời gian bất định JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE FIT., 2013, Vol. 58, pp. 113-121 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn ƯỚC LƯỢNG KHẢ NĂNG CỦA QUAN HỆ KHÔNG CHẮC CHẮN GIỮA HAI ĐIỂM THỜI GIAN BẤT ĐỊNH Hà Đặng Cao Tùng Khoa Công nghệ thông tin, Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội Email: hdctung@cdsphanoi.edu.vn Tóm tắt. Trong nhiều ứng dụng của trí tuệ nhân tạo, chẳng hạn khi cần phải xử lí các truy vấn trong cơ sở dữ liệu thời gian, người ta cần phải xác định quan hệ giữa hai yếu tố thời gian ngay cả khi dữ liệu về thời gian không được biết một cách chính xác. Trong [9], Ryabov đã ước lượng quan hệ không chắc chắn giữa hai phần tử thời gian bất định bằng phương pháp xác suất. Dubois [4] lại đề xuất cách ước lượng quan hệ không chắc chắn giữa hai phần tử thời gian chính xác với mối quan hệ cơ bản được cho bằng những công thức mờ. Trong bài nghiên cứu này, chúng tôi đề xuất một cách tiếp cận nhằm biểu diễn và ước lượng quan hệ không chắc chắn giữa hai điểm thời gian bất định dựa trên lí thuyết khả năng. Việc xem xét một thí dụ ở phần cuối bài báo là gợi ý về lĩnh vực ứng dụng của cách tiếp cận được đề xuất. Từ khóa: Điểm thời gian bất định, quan hệ không chắc chắn.1. Giới thiệu Biểu diễn và lập luận với thông tin có yếu tố thời gian là vấn đề xuất hiện trongnhiều nghiên cứu thuộc những lĩnh vực khác nhau trong trí tuệ nhân tạo [2]. Lí thuyếthình thức về thời gian được ứng dụng chẳng hạn trong việc xử lí ngôn ngữ tự nhiên, lậpkế hoạch,. . . và đặc biệt là trong cơ sở dữ liệu thời gian, trong đó tiến trình theo thời giancủa các sự kiện đóng một vai trò quan trọng [1,5,7]. Trong vài thập kỉ qua, nhiều nghiên cứu đã được công bố trong lĩnh vực biểu diễnvà lập luận với thời gian, trong đó nhiều lí thuyết hình thức đã được đề xuất [2]. Tuy nhiên,vẫn còn những chủ đề trong lĩnh vực này cần được nghiên cứu tiếp tục. Một trong nhữngchủ đề như vậy là tìm một cơ chế với khả năng xử lí thông tin không chắc chắn trong cácmối quan hệ thời gian [4,9]. Yếu tố thời gian trong thông tin tác nghiệp thường được biết không hoàn toàn chínhxác. Chẳng hạn, một sự kiện được biết xảy ra “vào buổi chiều, trong khoảng từ 3 giờ đến 113 Hà Đặng Cao Tùng5 giờ”, “vào một lúc nào đó tuần trước” hay “vào khoảng giữa tháng”,. . . Đó là nhữngkhoảng thời gian không xác định hay bất định. Trong [9], Ryabov đã đề nghị một cách tiếp cận dựa trên mô hình xác suất. Tuynhiên, trong nhiều ứng dụng, yếu tố không chắc chắn trong thông tin về thời gian lại cótính chất chủ quan dựa trên kinh nghiệm của các chuyên gia hơn là dựa trên các phép thốngkê theo mô hình xác suất. Trong những trường hợp như vậy, kinh nghiệm của chuyên giasẽ mang tính mờ nhiều hơn tính thống kê, do đó, việc ước lượng quan hệ giữa các điểmthời gian dựa trên tiếp cận khả năng sẽ gần với thực tế hơn cách tiếp cận xác suất. Trong [4], các tác giả đã đề xuất cách ước lượng quan hệ không chắc chắn giữa haiđiểm thời gian chính xác trên mô hình thời gian liên tục với mối quan hệ cơ bản được chobằng những công thức mờ. Với mục tiêu hướng tới những ứng dụng trong Cơ sở dữ liệu thời gian, lĩnh vực màthời gian thường được xem xét trong mô hình rời rạc [5,7], ttrong bài báo này, chúng ta sẽthảo luận về việc sử dụng độ đo khả năng để ước lượng mối quan hệ tương đối giữa haiđiểm thời gian bất định, làm cơ sở cho việc ước lượng quan hệ không chắc chắn giữa haikhoảng thời gian như được trình bày trong [6].2. Nội dung nghiên cứu2.1. Một số khái niệm Trong phần này, chúng ta định nghĩa các khái niệm chính được sử dụng trong suốtbài báo, trong đó khái niệm trung tâm là quan hệ không chắc chắn giữa hai điểm thời gianvà điểm thời gian bất định. Giữa hai điểm thời gian a và b, có ba quan hệ cơ bản là trước (before), đồng thời (atthe same time) và sau (after), lần lượt được ký hiệu là “”(a > b). Tổ hợp các quan hệ cơ bản này, người ta có các quan hệ thứ cấp như: trước hoặcđồng thời (“≤”), sau hoặc đồng thời (“≥”) và không đồng thời (“6=”). Dựa trên ba quan hệ cơ bản trên, quan hệ không chắc chắn giữa các điểm thời gianđược định nghĩa như sau dựa trên lí thuyết khả năng [4,6]. Định nghĩa 1. Một quan hệ không chắc chắn rab giữa hai điểm thời gian a và b làmột véc tơ khả năng được chuẩn hóa Πab = (πab < = , πab > , πab ), trong đó πab < ...