Vắcxin ngừa viêm gan B: kinh nghiệm từ nước ngoài

Vắcxin ngừa viêm gan B: kinh nghiệm từ nước ngoàiNguyễn Văn Tuấn Trong một tháng qua đã có 4 trường hợp trẻ em mới sinh bị tử vong sau khi tiêm vắcxin ngừa viêm gan B. Có lẽ đây là sự cố nghiêm trọng nhất trong hơn 20 năm triển khai chương trình phòng chống viêm gan B ở nước ta. Đứng trên phương diện y tế công cộng chương trình tiêm vắcxin ngừa viêm gan B có thể cứu sống rất nhiều người. Tuy nhiên, trước những sự cố nghiêm trọng trên, có lẽ cần phải rà soát lại...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vắcxin ngừa viêm gan B: kinh nghiệm từ nước ngoài Vắcxin ngừa viêm gan B: kinh nghiệm từ nước ngoài Nguyễn Văn Tuấn Trong một tháng qua đã có 4 trường hợp trẻ em mới sinh bị tử vong saukhi tiêm vắcxin ngừa viêm gan B. Có lẽ đây là sự cố nghiêm trọng nhất trong hơn20 năm triển khai chương trình phòng chống viêm gan B ở nước ta. Đứng trênphương diện y tế công cộng chương trình tiêm vắcxin ngừa viêm gan B có thể cứusống rất nhiều ng ười. Tuy nhiên, trước những sự cố nghiêm trọng trên, có lẽ cầnphải rà soát lại phác đồ tiêm ngừa và kiểm định chất lượng của vắcxin để tránhtai nạn đáng tiếc. Bài viết này trình bày một vài kinh nghiệm từ nước ngoài vềchương trình tiêm vắcxin ngừa viêm gan B và hi vọng sẽ cung cấp cho đồngnghiệp trong nước vài thông tin có ích. Viêm gan B là một bệnh nguy hiểm, là nguyên nhân dẫn đến các bệnh mãntính như xơ gan, ung thư gan và tử vong. Tuy ung thư gan thường thấy ở bệnhnhân 40 tuổi trở lên, nhưng ở những vùng có tỉ lệ viêm gan cao như Đông Nam Á,ung thư gan cũng được phát hiện khá nhiều ở trẻ em vị thành niên. Nghiên cứu ởĐài Loan cho thấy gần 100% trẻ em ung thư gan là do viêm gan B [1]. Theo ước tính của Tổ chức y tế thế giới, có khoảng 350 triệu người (tức 5%dân số thế giới) bị nhiễm viêm gan B. Khoảng 25% những bệnh nhân này sẽ bịmột số bệnh nguy hiểm như xơ gan và ung thư gan [2] là nguyên nhân của hơn 1triệu tử vong hàng năm trên thế giới [3]. Ở nước ta, theo một nghiên cứu gần đây, khoảng 13% trẻ em mới sinh (9đến 18 tháng) và 18% trẻ em tuổi từ 4 đến 16 bị nhiễm viêm gan B [4]. Ngay cả ởđộ tuổi vị thành niên và trưởng thành (trên 25 tuổi), tỉ lệ viêm gan B cũng khoảng20%. Các tỉ lệ này khá cao so với các nước đã phát triển, nhưng tương đương vớitỉ lệ ở các nước Đông Nam Á và Nam Mĩ. Viêm gan B có thể phòng ngừa bằng cách tiêm chủng vắcxin. Bởi vì phầnlớn trẻ em bị nhiễm thường có mẹ với viêm gan B, cho nên một trong những biệnpháp phòng ngừa viêm gan hữu hiệu nhất là tiêm vắcxin cho trẻ em mới sinh.Chương trình y tế này được Tổ chức y tế thế giới khuyến khích trong nhiều nămqua, và đã triển khai thành công ở 150 nước trên thế giới, kể cả nước ta. Ngay cảở Mĩ, năm 1991 chính phủ phát động ch ương trình tiêm ngừa viêm gan B cho trẻem sơ sinh trên toàn quốc.Kinh nghiệm ở nước ngoài Điểm qua y văn trên thế giới, có thể nói rằng vắcxin ngừa viêm gan B rấtan toàn, và đã đem lại lợi ích sức khỏe cho nhiều triệu người trên thế giới. Tính từnăm 1982 cho đến nay, đã có hơn 2 tỉ liều lượng vắcxin ngừa viêm gan B sử dụngtrên toàn cầu. Nhiều nghiên cứu cho thấy hiệu quả của vắcxin lên đến 95% và đãgóp phần lớn vào việc phòng chống viêm gan B trên bình diện thế giới. Ở ĐàiLoan, chương trình tiêm vắcxin ngừa viêm gan B được triển khai toàn quốc từnăm 1984 và được xem là một trong những nước thành công nhất trong việc ngănngừa bệnh này. Theo nghiên cứu của Đài Loan, chỉ trong vòng 10 năm sau khitriển khai chương trình tiêm chủng, tỉ lệ trẻ em mới sinh với viêm gan B giảm từ10% xuống còn 1%. Trong cùng thời gian, tỉ lệ ung thư gan ở trẻ em giảm gần50% [5,6]. Tuy nhiên, bất cứ chương trình y tế nào, dù có an toàn cỡ nào đi nữa, khiáp dụng cho một quần thể lớn, đều có thể gây ra một số tai nạn và sự cố ngoài dựđoán. Đã có báo khoa học cho thấy các bệnh sau đây được ghi nhận sau khi tiêmvắcxin ngừa viêm gan B: viêm khớp xương, vẩy nến (psoriasis), suy giảm thị lực,suy cơ bắp hay liệt, triệu chứng cảm lạnh, rối loạn gan, viêm dây thần kinh(neuritis), rối loạn thận, viêm ngoại tâm mạc cấp tính (acute pericarditis), rối loạnhệ thống hô hấp, hội chứng Guillain-Barré [7]. Gần đây, có nghiên cứu cho rằngtiêm vắcxin ngừa viêm gan B có thể liên quan đến bệnh đa xơ cứng dây thần kinh(multiple sclerosis) [8], và trước thông tin này, bộ trưởng y tế Pháp quyết địnhngưng chương trình tiêm ngừa cho trẻ em tuổi từ 11-12, nhưng cho phép tiếp tụctiêm ngừa trẻ sem sơ sinh có nguy cơ bị nhiễm cao (như có mẹ bị nhiễm viêm ganB). Một số nhóm trên thế giới chống chương trình tiêm vắcxin cũng có nhiều phátbiểu và đề nghị ngưng chương trình này [9]. Trước những dữ liệu trên, Viện Ykhoa Mĩ thành lập một ủy ban chuyên môn để điều tra và nghiên cứu về hiệu quảvà tác hại của tiêm vắcxin ngừa viêm gan B. Sau nhiều tháng nghiên cứu và điểmqua y văn, họ đi đến kết luận rằng không có mối liên hệ nào giữa vắcxin ngừaviêm gan và các bệnh trên. Ở Mĩ, song song với việc triển khai chương trình tiêm vắcxin, họ còn thiếtlập một hệ thống báo động để ghi nhận tất cả các báo cáo li ên quan đến phản ứnghay sự cố liên quan đến tiêm vắcxin ngừa viêm gan B. Phân tích số liệu từ hệthống dữ liệu này cho thấy tính từ 1991 đến 1998, có 18 trẻ em tuổi từ 0 đến 28ngày tử vong sau khi tiêm vắcxin ngừa viêm gan B. Phân tích chi tiết nguyênnhân tử vong cho thấy có 12 trường hợp chết do đột tử (sudden infant deathsyndrome hay SIDS), 3 trường hợp do nhiễm trùng, 1 trường hợp do xuất huyếtnão, và 1 trường hợp không rõ nguyên nhân [10]. Ở nước ta, chỉ trong vòng 4 tuần qua, đã có 4 trẻ em thiệt mạng sau khitiêm vắcxin ngừa viêm gan B. Dù đó là những sự cố nghiêm trọng, nhưng khôngnên phản ứng theo cảm tính mà ngưng chương trình tiêm ngừa. Hiện nay, chưa cóbằng chứng nào trên thế giới để kết luận rằng tiêm vắcxin ngừa viêm gan B trựctiếp gây tác hại đến sức khỏe trẻ em.Lợi nhiều hơn hại Đứng trên phương diện y tế công cộng, chương trình tiêm vắcxin phòngngừa viêm gan B vẫn đem lại lợi ích nhiều hơn là tác hại. Nếu số trẻ em mới sinhhàng năm ở nước ta là 1,5 triệu, có thể ước tính rằng số trẻ em mới sinh nhiễmviêm gan B là khoảng 202.000 (tức khoảng 13%). Nếu không tiêm vắcxin, số trẻem này sẽ mắc bệnh khi trường thành, và khoảng 15% đến 25% sẽ bị chết vì cácbệnh mãn tính liên quan đến gan và ung thư gan [11]. Nhưng tiêm vắcxin lúc mớisinh có thể xóa bỏ khoảng 90% đến 95% c ...