Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 13

Vốn là một thiên trong Lễ ký, tương truyền là của Tử Tư (cháu Khổng Tử) viết, nhưng ngày nay các học giả cho rằng nếu thực là của Tử Tư thì cũng có phần viết thêm của người sau, của môn đệ Mạnh Tử, vào thời đầu Tần hay Hán vì trong sách có câu “Kim thiên hạ xa đồng quỹ, thư đồng văn” (ngày nay xe trong thiên hạ cùng một kiểu, sách cùng một lối chữ); câu này chỉ thời Trung Quốc đã thống nhất rồi; hoặc đời Tần hoặc đời Hán. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa - Phần 13Vài nét sơ lược về sự Phát triển của Triết học Trung Hoa BÌNH MINH XUẤT HIỆN TRUNG DUNG Vốn là một thiên trong Lễ ký, tương truyền là của Tử Tư (cháu KhổngTử) viết, nhưng ngày nay các học giả cho rằng nếu thực là của Tử Tư thìcũng có phần viết thêm của người sau, của môn đệ Mạnh Tử, vào thời đầuTần hay Hán vì trong sách có câu “Kim thiên hạ xa đồng quỹ, thư đồng văn”(ngày nay xe trong thiên hạ cùng một kiểu, sách cùng một lối chữ); câu nàychỉ thời Trung Quốc đã thống nhất rồi; hoặc đời Tần hoặc đời Hán. Phần của Tử Tư có lẽ ở phần giữa sách, phần bàn về đức trung dung,đức mà Khổng Tử thường nói tới. Trung là không thái quá, không bất cập,tuỳ thời mà hành động; dung là giản dị. Sở dĩ đạo “trung” dễ dàng, là vì chỉcần suy kỷ cập nhân, chỉ cần trung thứ mà thôi. Tuy nhiên biết “trung” chohợp lẽ thì nhiều khi cũng rất khó; bậc hiền nhân vị tất đã theo nổi. Phần của môn đệ Mạnh Tử thêm vào có lẽ ở đầu sách: đoạn nói vềmệnh, tính, đạo; ở cuối sách: đoạn nói về đức “thành”; vì hai đoạn đó có tưtưởng hơi thần bí, hợp với tư tưởng của họ Mạnh. ----ĐẠI HỌC Cũng vốn là một thiên trong Lễ ký, theo Chu Hi đời Tống, do Tăng Tửviết; nhưng các học giả ngày nay ngờ rằng thiên đó là tác phẩm của môn đệTuân Tử ở cuối thời Chiến Quốc hoặc đầu đời Há n, vì so sánh lời trong sáchvới lời trong cuốn Tuân Tử, thấy có nhiều chỗ tư tưởng giống nhau; chẳnghạn những đoạn bàn về lễ, về sự học, về cái lẽ phải chuyên nhất, về sự cầnthiết của tri thức chính xác. Học thuyết trong Đại học gồm ba điều cốt yếu: làm sáng đức, thân vớidân, ngưng ở chỗ chí thiện; và tám điều mục: cách vật, trí tri, thành ý, chínhtâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Hai điều mục trí tri và cách vật tới đời Tống và Minh thành đề tài chocác triết gia thảo luận khá sôi nổi. ----CHU DỊCH Tương truyền bát quái trong truyện là Phục Hi vẽ. Quái từ và Hào từlà của vua Văn Vương và Chu Công viết, còn Thập truyện là của Khổng Tửviết. Thuyết đó không lấy gì làm chắc mà người ta ngờ rằng một phần nhỏChu Dịch viết vào thời tiền bán Chiến Quốc, một phần lớn viết vào đầu đờiHán vì tư tưởng trong sách dung hoà cả Nho, Lão và Âm dương gia. Dịch luận về sự biến chuyển của vạn vật trong vũ trụ; cho rằng hếtthảy đều do sự giao cảm của càn khôn mà ra. Vạn vật luôn luôn biến hoá, mà vẫn có sự bất biến vì theo một trật tựnhất định (trời cao đất thấp, sang hèn đã định) và theo một luật tuần hoàn,thịnh cực rồi suy, suy cực rồi lại thịnh. Về nhân sinh quan, tác giả Chu Dịch chú trọng đức khiêm tốn (giốngLão), và đức trung hoà (giống Khổng). ----HOÀI NAM HỒNG LIỆT Do nhiều người gom góp lời của các triết gia thời trước mà soạnthành, nên không có một tư tưởng nào làm trọng tâm cả; nhưng cũng cốnghiến cho triết học Trung Quốc ít nhiều về vũ trụ luận: lúc đầu trời đất mờ mờmịt mịt, gọi là “thái thuỷ”, thái thuỷ sinh ra “hư khuếch” cũng như hưkhông, (khuếch là mưa ngừng, mây tan), hư khuếch sinh ra vũ trụ, vũ trụsinh ra nguyên khí, nguyên khí phân ra dương âm, dương trong mà thànhtrời, âm trọc mà thành đất, âm dương sinh ra tứ thời, vạn vật; cái nóng củadương chứa lại thành lửa, cái lạnh của âm chứa lại thành nước…; tinh thầncủa người là bẩm thụ của trời, mà hình thể thì bẩm thụ của đất. Trời đất làmột đại vũ trụ, con người là một tiểu vũ trụ. Người với trời đất, vạn vật làmột, vì cùng do một gốc. Thuyết đó đáng gọi là có hệ thống.